બ્રહ્માંડમાં દ્વૈત અસ્તિત્વ ધરાવે છે? --- બ્રહ્માંડ દર્શન - ડૉ. જે. જે. રાવલ

           
                                             

બ્રહ્માંડ શબ્દ બ્રહ્મ પરથી આવ્યો છે. વૈદિક મનીષીઓ બ્રહ્મને જ બધુ માને છે. બ્રહ્મન બ્રહ્માંડનો અંતિમ પદાર્થ છે. બ્રહ્મ જ બ્રહ્માંડમાં અલગ અલગ રૂપ ધારણ કરે છે અને આપણી સમક્ષ આવે છે. આપણે તે પોતે બ્રહ્મના જ સ્વરૂપો છીએ. બધું જ બ્રહ્મનમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે અને બ્રહ્મમાં સમાય છે. બ્રહ્મ જ વસ્તુનો પ્રારંભ અને અંત છે. બ્રહ્મ જ નિરંજન-નિરાકાર છે અને જુદા જુદા આકાર ધરી આપની સમક્ષ આવે છે. આ વાત નરસિંહ મહેતાએ તેમના ભજનમાં નીચે પ્રમાણે 

કરી છે. બ્રહ્મ લટકા કરે બ્રહ્મ પાસે બ્રહ્મ જ ઊર્જા 

છે. બ્રહ્મ અદૃશ્યમાન છે તેમ ઊર્જા પણ અદૃશ્યમાન છે. 

આ બંને રૂપ જ બદલ્યા કરે છે, હકીકતમાં એકના એક 

જ છે. બ્રહ્માંડની ચેતના એ જ બ્રહ્મ. બ્રહ્મ પોતે જ 

અંતરીક્ષ છે. 

વૈદિક મનીષીઓ એ શોધવા ઈચ્છતા કે બ્રહ્માંડનો મૂળભૂત પદાર્થ કયો? તેઓ છેવટે ચેતના-બ્રહ્મ સુધી પહોંચ્યા. આ વેદનો અદ્વૈતવાદ છે જેનો આદ્યશંકરાચાર્યે ખૂબ જ પ્રચાર કર્યો હતો. 

પણ આ બાબતે વધારે વિચાર કરીએ તો સ્પષ્ટ બને છે કે અદ્વૈતવાદમાં દ્વૈતવાદ છુપાયેલો છે. 

ખ્રિસ્તીધર્મમાં આ બ્રહ્માંડ ઈવ અને આદમથી ઉત્પન્ન થયું છે? તો ઈવ અને આદમ ક્યાંથી આવ્યા? આ પ્રશ્ર્નનો જવાબ દેવામાં આવ્યો નથી. ઈવ અને આદમ દ્વૈતવાદ રજૂ કરે છે. ખ્રિસ્તીધર્મમાં અદ્વૈતની વાત જ નથી. અચાનક દ્વૈત આવી જાય છે. પણ આપણે વિચાર કરીએ તો બ્રહ્માંડમાં જગ્યાએ જગ્યાએ દ્વૈત છે, ડાબું-જમણું, ધન વિદ્યુતભાર અને ઋણ વિદ્યુતભાર, નર અને નારી, સત્ય અને અસત્ય, ઉત્તર ધ્રુવ અને દક્ષિણ ધ્રુવ, ચુંબકનો ઉત્તર ધ્રુવ અને દક્ષિણ ધ્રુવ, ઈલેક્ટ્રોન છે તો પોઝિટ્રોન છે. દરેકે દરેક પદાર્થકણને પોતાનો પ્રતિપદાર્થ કણ પણ છે. પદાર્થ છે તો પ્રતિપદાર્થ પણ છે. એક્સલરેશન છે તો ડિસ્લરેશન પણ છે. ઊંચું છે તો જીવ્યું પણ છે. સુખ છે તો દુ:ખ પણ છે. હર્ષ છે તો શોક પણ છે, જીવન છે તો મૃત્યુ પણ છે. કાળું છે તો ધોળું પણ છે, અંધારું છે તો અજવાળું પણ છે. ગરીબી છે તો અમીરી પણ છે. 

આ દર્શાવે છે કે બ્રહ્માંડમાં ભલે આપણે અદ્વૈતની વાત કરીએ પણ છેવટે તે દ્વૈતમાં જ પરિણમે છે, નહીં તો બ્રહ્માંડ નિરર્થક સાબિત થાય છે. 

વિજ્ઞાનીઓ માને છે કે બ્રહ્માંડમાં બે જ પ્રકારના મૂળભૂત કણો છે જેમાંથી આ બ્રહ્માંડ ઉત્પન્ન થયું છે. એક પ્રકાર તો બોઝોન પદાર્થકણ અને બીજો પ્રકાર તે ફર્મીઓન પદાર્થકણ. પ્રકાશ બોઝોનના પદાર્થકણનો બનેલો છે, જ્યારે ઈલેક્ટ્રોન, પ્રોટોન, ન્યુટ્રોન એ ફર્મીઓન છે. અહીં પણ દ્વૈતવાદ નજરે ચઢે છે. 

પ્રકાશ એ ઊર્જા છે અને બ્રહ્માંડ પ્રકાશ એટલે કે ઉર્જાથી ભરેલું છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે પ્રકાશને બે સ્વરૂપો છે. એક કણ સ્વરૂપ અને બીજું તરંગ 

સ્વરૂપ. તો અહીં પણ આપણે દ્વૈતનો આવિર્ભાવ થતો જોઈએ છીએ. તો થાય કે બ્રહ્માંડ અદ્વૈત છે કે 

દ્વૈત? લાગે છે કે બ્રહ્માંડ દ્વૈત છે. પણ અદ્વૈતમાં દ્વૈતની હાજરી છે જ. આપણા શરીરમાં પણ આપણે લગભગ બધી જ જગ્યાએ દ્વૈતને જોઈ શકીએ છીએ. દા.ત. બે આંખ, બે કાન વગેરે. જીવ અને શિવ પોતે જ દ્વૈત છે. જીવ, શિવ બની શકે છે એટલે કે દ્વૈત અદ્વૈત બની શકે. 

આપણા શાસ્ત્રમાં અર્ધનારીશ્ર્વરની કથા ઘણી રસપ્રદ છે. વિજ્ઞાન સાબિત કરે છે કે પુરુષમાં સ્ત્રી સમાયેલી જ છે અને સ્ત્રીમાં પુરુષ. છેવટે દ્વૈત અદ્વૈત બને છે, અને અદ્વૈતમાંથી દ્વૈત બને છે તો બ્રહ્માંડમાં માયા દ્વૈત અને અદ્વૈત વચ્ચેની છે અને સંઘર્ષ અદ્વૈત અને દ્વૈત વચ્ચેનો જ છે. જો દ્વૈત અદ્વૈત બની જાય તો બધું મોક્ષ સ્વરૂપ બની જાય. શું આ બ્રહ્માંડ દ્વૈત વગર ઉત્પન્ન થઈ શકે નહીં? અસ્તિત્વ ધરાવી શકે નહીં? આ મોટો કોયડો છે. 

વિજ્ઞાન કહે છે કે છેવટે બધું ચેતના છે. પણ ચેતના છે તે જ પ્રકાશ છે અને તેને કણ અને તરંગ એમ બે રૂપ છે. બ્રહ્માંડ ઉત્પન્ન કરવા અદ્વૈત, દ્વૈત બને છે. બાકી બધું અદ્વૈત જ છે. માટે જ સ્ત્રી અને પુરુષ સમાન છે. તેમને ઝઘડો કરવાની જરૂર નથી. કોઈ કારણોસર સ્ત્રીને થોડી નીચી દર્શાવવામાં આવે છે તે અજ્ઞાન છે. લક્ષ્મી-વિષ્ણુ, શંકર-પાર્વતી, રાધા-કૃષ્ણ સાથે સાથે જ છે. લક્ષ્મી-સરસ્વતી પણ એવું જ દ્વિસ્વરૂપ છે. યુગલપણું એ બ્રહ્માંડનું એક તત્ત્વ છે. 

કોઈ પણ વસ્તુને બે બાજુ હોય જ છે. ખરાબ બાજુ અને સારી બાજુ. કોઈ પણ એવી વસ્તુ નથી કે જેને બંને બાજુ ન હોય. આ દ્વૈતવાદ છે તેમાંથી છૂટવું નામુમકીન લાગે છે. તેમાંથી છુટકારો એ જ મોક્ષપ્રાપ્તિ છે. દ્વન્દ્વમાંથી છૂટવું શું દ્વૈત જ રિયાલિટી છે અને અદ્વૈત માત્ર આદર્શવાદ છે. 

આઈન્સ્ટાઈનનો સિદ્ધાંત E=mc2 પદાર્થ ()ને ઊર્જા ()ને જોડે છે. અહીં આપણને અદ્વૈતવાદના દર્શન થાય છે. આઈન્સ્ટાઈનની થીઅરી અંતરીક્ષને સમય સાથે જોડે છે, વિદ્યુતને ચુંબકત્વ સાથે જોડે છે અને આમ બ્રહ્માંડમાં તદ્દન અલગ અલગ લાગતી વસ્તુઓ છેવટે આપણને એક દેખાય છે. ભારતમાં 

અલગ અલગ જાતિ છે, તેમની ભાષા અલગ, ખાણી-પીણી, પહેરવેશ, સંસ્કૃતિ અલગ પણ છેવટે ભારતીય એક છે, ભારતીયતા એક છે. 

બ્રહ્માંડમાં પદાર્થ વાયુ, પ્રવાહી અને ઘન સ્વરૂપે અલગ અલગરૂપે દેખાય છે પણ છેવટે તે એક જ છે. માનવી પણ ક્ષણે ક્ષણે બદલાય છે. તે એકરૂપે રહેતો નથી તેમ છતાં તે એના એ જ છે. પદાર્થનું બહુરૂપ તે માયા છે. માયાના પડળો ખસી જાય તો તે એકરૂપ દેખાય, વસ્તુનું સાચું સ્વરૂપ દેખાય. 

બ્રહ્માંડમાં મંદાકિનીઓના યુગલોનાં દર્શન થાય છે તો તારાના યુગલોના પણ દર્શન થાય છે. ઘણી વાર થાય કે દ્વૈત છે જ નહીં. જ્ઞાન છે તો અજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે. પણ અજ્ઞાન હકીકતે આભાસી છે. તડકો છે તો છાંયો છે. છાંયો હકીકતે તડકાનો આભાસી ભાગ છે. સત્ય જ છે અસત્ય તેનો આભાસી ભાગ છે. કૃત્રિમ છે. એક કુદરતી છે. તો બીજો કૃત્રિમ છે. છેવટે એક જ અસ્તિત્વ ધરાવે છે.

http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=177619