યે જો હૈ ઝિંદગી - ગીતા માણેક
બે મિનિટમાં તૈયાર થતો આ ખાદ્ય પદાર્થ પૌષ્ટિકતાથી ભરપૂર ન હોઈ શકે એટલું સમજવા માટે એને લેબોરેટરી ટેસ્ટના રિપોર્ટની આવશ્યકતા નહોતી. ટેલિવિઝનની જાહેરખબરો ચીસો પાડી-પાડીને ભલે ગમે તે કહે તોય આવું માની ન શકાય એટલી સામાન્ય બુદ્ધિ આપણામાં હોવી જોઈતી હતી, પરંતુ મેગી જલદી બની જતી હતી. સ્વાદિષ્ટ હતી, એને બનાવવામાં કોઈ કડાકૂટ નહોતી અને જલદીથી એને મોંમાં ઓરીને દોડમાં લાગી જઈ શકાતું હતું એટલે આપણે બધા જ એને પેટમાં પધરાવતા રહ્યા અને ખાસ તો આપણા બચ્ચાંલોગને પીરસતાં રહ્યા.
ડાહ્યા અને સમજદાર લોકો તો કાયમ પ્રોસેસ્ડ ફૂડના વિરોધી રહ્યા છે. કુદરતી અને તાજો ખોરાક ખાવો જોઈએ એવું કહેતા રહ્યા છે. ખેર, આ બધી બાબતો વિશે ઘણું બધું કહેવાઈ અને બોલાઈ ચૂક્યું છે પણ અહીં જે વાત વાચકો સમક્ષ મૂકી રહ્યા છે એ કોઈ આપણા જેવા આમ આદમીએ કહેલી નથી પણ હૃદયના હજારો ઑપરેશન કરી ચૂકેલા પ્રસિદ્ધ અમેરિકન હાર્ટ સર્જન ડૉક્ટર ડ્વાઇટ લન્ડૈલ દ્વારા આપવામાં આવેલા ઇન્ટરવ્યૂમાંથી લેવામાં આવી છે, જેમાં તેમણે હૃદય સંબંધી રોગ અને આપણા ખાવા-પીવા સંદર્ભે ઘણા ખુલાસા કર્યાં છે.
આ ઇન્ટરવ્યૂનો અનુવાદ વાચકો માટે કોઈ પણ પ્રકારની ટીકા-ટિપ્પણી વિના રજૂ કરી રહ્યા છીએ. તો લો સાંભળો સેંકડો હૃદયો ખોલીને એમાં સમારકામ કરી ચૂકેલા ડૉક્ટર ડ્વાઇટ લન્ડૈલના જ શબ્દોમાં:
અમે બધા હાર્ટ સર્જન અમારા પ્રશિક્ષણ, જ્ઞાન અને અધિકારને કારણે અહંકારી થઈ ગયા છીએ. આ કારણે અમે એ માનતા જ નથી કે અમે પણ ખોટા હોઈ શકીએ. જોકે હાર્ટની સર્જરીના ૨૫ વર્ષના અનુભવ અને ૫૦૦૦ ઓપન હાર્ટ સર્જરી કર્યા બાદ હવે હું એ કહેવા માગું છું કે અમે ખોટા હતા અને છીએ તેમ જ મેડિકલ અને વૈજ્ઞાનિક તથ્યો વિશે થયેલી ભૂલોને સુધારવાનો આજે મારો દિવસ છે.
અનેક પ્રમુખ ચિકિત્સક જેઓ મેડિકલ જગતના દિશાદર્શક કહેવાય છે તેમની સાથે મેં વર્ષો સુધી પ્રશિક્ષણ આપ્યું છે. વૈજ્ઞાનિક સાહિત્યો અને શિક્ષાપ્રદ પરિસંવાદોમાં નિરંતર થનારા બૉમ્બાર્ડિંગ અનુસાર અમે વારંવાર એ જતાવ્યું છે કે હૃદયરોગનું કારણ હાઈ-બ્લડ કૉલેસ્ટરોલ છે. રક્તમાં કૉલેસ્ટરોલની માત્રા અધિક હોય તો જ હાર્ટ-ડિસીઝ થાય છે.
કૉલેસ્ટરોલની માત્રા ઓછી કરવાની દવાઓનું સેવન અને આહારમાં મેદની ઓછી માત્રા એ એક જ એના માટેની સારવાર છે. અમે વારંવાર એ જ કહ્યું કે આહારમાં ચરબી કે મેદની માત્રા ઘટાડવાથી લોહીમાં કૉલેસ્ટરોલની માત્રા પણ ઓછી થઈ જશે. આના સિવાયની કોઈ પણ અન્ય પ્રકારની સલાહને અમે બસ દંતકથા માનીને ન એને માનવા માગતા હતા કે ન તો મનાવવા માગતા હતા.
પરંતુ આ બધું નિરુપયોગી સાબિત થઈ ગયું. અમારી આ માન્યતા વૈજ્ઞાનિક અને નૈતિક દૃષ્ટિથી યોગ્ય નથી. ધમનીઓની આંતરિક દીવાલમાં સોજો આવવો અને બળતરા (ઇન્ફ્લમેશન) થવી એ જ દિલની બીમારીઓનું અસલી કારણ છે, આ નવીન શોધ હવે હૃદયના વિકારો અને બીમારીઓની ચિકિત્સામાં ધીરે-ધીરે બદલાવ લાવીને જ રહેશે.
સત્ય તો એ છે કે બહુ લાંબા સમયથી ડૉક્ટરો દ્વારા આપવામાં આવી રહેલી આહાર અંગેની સલાહોએ જ મેદસ્વિતા અને મધુમેહ ડાયાબિટીઝ જેવી બીમારીઓ નિર્મિત કરી છે, જેના પરિણામ સ્વરૂપ થયેલું ભયંકર શારીરિક કષ્ટ અને આર્થિક નુકસાન આજ સુધી થયેલા કોઈ પણ વિનાશકારી પ્લેગથી અનેકગણું વધુ છે.
સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો અગર ધમનીઓની આંતરિક દીવાલમાં ઇન્ફ્લમેશન ન હોય તો જેને હાર્ટ-ડિસીઝ અથવા હાર્ટ-અટૅક આવી શકે એવા કૉલેસ્ટરોલને જમા થવાનું કોઈ કારણ જ નથી. ઇન્ફ્લમેશન ન હોય તો કૉલેસ્ટરોલ આખા શરીરમાં કુદરતી રીતે જ આસાનીથી સંચારિત થશે. ઇન્ફ્લમેશનને કારણે જ કૉલેસ્ટરોલ ધમનીઓમાં ફસાઈ જાય છે.
શરીરમાં થનારું ઇન્ફ્લમેશન પોતાનામાં જરાય ખતરનાક નથી હોતું. ઊલટું એ કીટાણુઓ અને વાઇરસ જેવા ઘૂસણખોરોથી તમારા શરીરની રક્ષા કરવાની સહજ પ્રાકૃતિક સુરક્ષા-વ્યવસ્થા છે. આ કીટાણુઓ અને વાઇરસથી સુરક્ષા માટે શરીરમાં ઇન્ફ્લમેશનની થનારી પ્રક્રિયા બિલકુલ ઉચિત છે. જોકે લાંબા સમય સુધી શરીરમાં વિષયુક્ત તત્ત્વો જમા થવાથી અને જેને પચાવવા માટે મનુષ્યશરીર બન્યું જ નથી એવા પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું નિરંતર સેવન કરવાથી શરીરમાં ચીરકાલીન (ક્રૉનિક) ઇન્ફ્લમેશનની હાલત બની જાય છે. ક્રૉનિક ઇન્ફ્લમેશન એટલું જ ખતરનાક છે જેટલું કે ઍક્યુટ ઇન્ફ્લમેશન લાભદાયી હોય છે.
કયો સમજદાર માનવી સ્વેચ્છાથી શરીરમાં ઝેરીલાં તત્ત્વો નિર્મિત કરનારા આહારનું સેવન કરશે? હા, સિગારેટ પીનારાઓ એવું કામ કરે છે અને એ પણ પોતાની ઇચ્છાથી. બાકી આપણા જેવા લોકો ડૉક્ટરોની સલાહ અનુસાર ઓછી ચરબીવાળો, બહુઅસંતૃપ્ત મેદયુક્ત (હાઈ ઇન પૉલિઅનસૅચ્યુરેટેડ ફૅટ) અને કાર્બોહાઇડ્રેટ જેમ કે સાકર, મેંદો અને એમાંથી બનેલા અન્ય પદાર્થોનું સેવન કરતા રહે છે એ જાણ્યા વિના કે એનાથી આપણી ધમનીઓને કેટલી હાનિ પહોંચે છે.
હું ફરીથી કહું છું કે ઓછી ચરબીવાળો આહાર કરવાની સદીઓથી દેવામાં આવી રહેલી સલાહને કારણે જ રક્તકોશિકાઓમાં ઇન્ફ્લમેશન અને જખમ થાય છે.
ક્રૉનિક ઇન્ફ્લમેશનનું સૌથી મોટું કારણ છે હાઇલી પ્રોસેસ્ડ, કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડમાં વપરાશમાં લેવાતા ઓમેગા-૬ યુક્ત વનસ્પતિ તેલ (સોયાબીન, કૉર્ન અને સનફ્લાવર)નું વધુ પડતું સેવન.
જરા આ દૃશ્યને તમારી નજર સામે લાવો કે તમારી કોમળ ત્વચા પર સખત બ્ર્ાશથી વારંવાર અને જોરજોરથી ઘસવામાં આવી રહ્યું છે એ ત્યાં સુધી કે ત્વચા લાલ થઈને એમાંથી લોહી ન નીકળવા માંડે. આ જ રીતે તમે પાંચ વર્ષ સુધી રોજ દિવસમાં અનેક વાર ઘસતા રહો તો તમારી ત્વચાની શું હાલત થશે? અગર તમે આ રીતે પોતાની ત્વચા પર બ્ર્ાશ ઘસતા રહેવાનું સહન કરી શકો તો તમને સમજાશે કે દરેક વાર ઘસવાની સાથે ત્વચાનો એ હિસ્સો સૂજી જશે અને લોહી વહેવાથી જખમી થઈ રહ્યો છે. આ રીતે કલ્પના કરવાથી તમને સમજાશે કે તમારા શરીરની ભીતર ઇન્ફ્લમેશનની હાલત કેવો ખરાબ પ્રભાવ પાડી શકે છે.
ઇન્ફ્લમેશનની આ પ્રક્રિયા શરીરની ભીતર ચાલી રહી હોય કે બહાર એ વાતથી કોઈ ફરક નથી પડતો, બન્ને એકસરખું જ છે. મેં હજારો લોકોની ધમનીઓમાં ડોકિયું કરીને જોયું છે. એક બીમાર ધમની એવી જ દેખાય છે જાણે કોઈએ એની આંતરિક દીવાલ પર બ્ર્ાશથી ઘસ-ઘસ કર્યું હોય. દરરોજ આપણે જે આહારનું સેવન કરીએ છીએ એમાં દિવસમાં કેટલીયે વાર નાના-નાના જખમ થતા રહે છે અને એ જખમ વધુ મોટા થતા જાય છે. આ જખમ શરીરમાં ઇન્ફ્લમેશનને વધારતા રહે છે.
જ્યારે આપણે સ્વીટ-રોલનો સ્વાદ લેવા માંડીએ છીએ ત્યારે વાસ્તવમાં આપણું શરીર એ રીતે સતર્ક થઈ જાય છે જાણે કોઈ ઘૂસણખોરે યુદ્ધ માટે લલકાર કર્યો હોય. છેલ્લા છ દાયકાથી સાકરયુક્ત આહાર, કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને લાંબો સમય સુધી ટકાવવા માટે ઓમેગા-૬ ઑઇલયુક્ત પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અમેરિકન આહારનો (અને હવે ભારતીય આહારનો પણ) મુખ્ય હિસ્સો રહ્યો છે. આવો આહાર ધીમે-ધીમે ઝેર જેવું કામ કરે છે.
એક સાધારણ લાગતો સ્વીટ-રોલ ધીરે-ધીરે ઇન્ફ્લમેશન વધારીને તમને કઈ રીતે બીમાર કરી શકે છે એ જાણવું બહુ જરૂરી છે. કલ્પના કરો કે તમારા કી-બોર્ડ પર સિરપ ઢોળાઈ જાય તો એની શું હાલત થશે. આની કલ્પના કરતાંની સાથે જ તમે એ સમજી શકશો કે શરીરની કોશિકાઓમાં સ્વીટ-રોલ ખાવાથી શું થાય છે. સાકર જેવું સામાન્ય કાર્બોહાઇડ્રેટ લેતાં જ બ્લડ-શુગર એકદમ તેજીથી વધી જાય છે. પરિણામે પૅન્ક્રિયાઝ ઇન્સ્યુલિનનો સ્રાવ કરે છે. ઇન્સ્યુલિનનો પ્રમુખ ઉદ્દેશ એ જ છે કે એ બ્લડ-શુગરને ગ્લુકોઝમાં બદલી દરેક કોષ સુધી પહોંચાડી દે, જેથી ત્યાં એ ઊર્જાના રૂપમાં સંગ્રહિત કરી શકાય. અગર કોઈ કોષ પહેલાંથી જ ગ્લુકોઝથી ભરેલો હોય અને એમાં અધિક ગ્લુકોઝની જરૂર નથી તો વધારાના બ્લડ-શુગરને નકારી શકે છે. જ્યારે તમારા ભરેલા કોષ વધારાના બ્લડ-શુગરને નકારે છે તો એ વધારાનું ગ્લુકોઝ મેદના રૂપમાં શરીરમાં જુદી-જુદી જગ્યાએ સંગ્રહિત કરવામાં આવે છે.
હવે આ વાતનો ઇન્ફ્લમેશન સાથે શું સંબંધ છે? બ્લડ-શુગર શરીરમાં બહુ ઓછી માત્રામાં સંગ્રહ કરી શકાય છે. બ્લડ-શુગરના વધારાના કણ અલગ-અલગ પ્રકારનાં પ્રોટીન્સ સાથે મળીને રક્ત-કોશિકાઓની દીવાલને જખમી કરતા રહે છે. રક્ત-કોશિકાઓની દીવાલ પર વારંવાર થનારા આ સૂક્ષ્મ જખમ ઇન્ફ્લમેશન નિર્મિત કરતા રહે છે. આ રીતે તમે બ્લડ-શુગરના સ્તરને દિવસમાં અનેક વાર ઉપર-નીચે કરો છો તો આ એવું જ થઈ જાય છે જેમ આ નાજુક રક્ત-કોશિકાઓને તમે સૅન્ડ-પેપરથી ઘસતા હો. જોકે તમે એ જોઈ નથી શકતા, પણ હું કહું છું કે એવું જ થાય છે; કારણ કે મેં છેલ્લા૨૫ વર્ષમાં ૫૦૦૦ રોગીઓને તપાસીને તે બધાની ધમનીઓમાં જે એક જ લક્ષણ જોયું છે એ છે ઇન્ફ્લમેશન.
આપણે ફરી સ્વીટ-રોલ તરફ વળીએ. આ નિર્દોષ દેખાતી સુંદર ચીજમાં ફક્ત સાકર નથી હોતી, બલ્કે એ ઓમેગા-૬થી ભરપૂર સોયાબીન તેલ જેવા તેલમાં પકાવવામાં આવે છે. પ્રોસેસ્ડ ફૂડ તો ઓમેગા-૬ યુક્ત તેલમાં જ બનાવવામાં આવે છે જેથી એ લાંબા સમય સુધી ખરાબ ન થાય. જોકે ઓમેગા-૬ જરૂરી છે, કારણ કે એ કોશિકાઓમાં શું આવી-જઈ રહ્યું છે એના પર નજર રાખનારી કોશિકાઓના પાતળા આવરણનો હિસ્સો હોય છે. એમ છતાં ઓમેગા-૩ના પ્રમાણમાં એનું બરાબર સંતુલિત હોવું આવશ્યક છે. અગર બિનજરૂરી ઓમેગા-૬ને કારણે આ પ્રમાણ અસંતુલિત થઈ જાય તો કોશિકાઓનું આવરણ ઇન્ફ્લમેશન નિર્મિત કરનારું સાયટોકિન નામનું રસાયણ છોડવાનું શરૂ કરી દે છે.
આજના આહારને કારણે ઓમેગા-૩ અને ઓમેગા-૬ આ બે ચરબીયુક્તની ટકાવારીમાં અત્યંત અસંતુલન નિર્માણ થઈ ગયું છે. આ અસંતુલનનું સ્તર ઓમેગા-૬ના સંબંધમાં ૧૫:૧થી ૩૦:૧ જેટલું વધી ગયું છે, જ્યારે કે આજના આહારજગતમાં ૩:૧નું પ્રમાણ ઉચિત અને સ્વાસ્થ્યપૂર્ણ છે.
સ્થિતિઓને વધુ ખરાબ કરવા માટે એવી ચીજો ખાઈ-ખાઈને તમે જાડાપણું વધારી રાખ્યું છે. એ ઇન્ફ્લમેશનને નિર્મિત કરનારાં રસાયણોનો વરસાદ કરનારી વસાયુક્ત કોશિકાઓ બનાવતું રહે છે, જે રસાયણ હાઈ બ્લડ તેમ જ શુગરથી થનારા ધમનીઓના જખમને વધુ ઊંડા કરી દે છે. આ તથ્યથી હવે ભાગી ન શકાય કે જેટલા વધુ આપણે રેડિમેડ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું સેવન કરીશું ઇન્ફ્લમેશનની સ્વિચને આપણએ એટલી વધુ થોડી-થોડી રોજ દબાવતા જઈશું. આપણું શરીર ન એને પચાવી શકે છે, ન તો આપણું શરીર સાકર અને ઓમેગા-૬ ઑઇલમાં પકાવેલી વસ્તુઓને પચાવવાને લાયક બનાવવામાં આવ્યું છે.
ઇન્ફ્લમેશનને બંધ કરાવવા માટે બસ એક જ ઉપાય છે કે એવા આહારની તરફ વળો જે આહાર આપણા પ્રાકૃતિક સ્વરૂપની નજીક હોય. માંસપેશીઓને પુષ્ટ કરવા માટે અધિક પ્રોટીન્સ ખાઓ. જેમાં વિવિધ રંગોનાં ફળો અને શાકભાજી છે એવો કાર્બોહાઇડ્રેટ્સયુક્ત આહારને પસંદ કરો. ઇન્ફ્લમેશનને પ્રભાવિત કરનારા ઓમેગા-૬ યુક્ત કૉર્ન ઑઇલ કે સોયાબીન ઑઇલ અને એમાં બનાવેલા પ્રોસેસ્ડ ફૂડને ઓછાં કરો અથવા છોડી દો.
એક ટેબલસ્પૂન કૉર્ન ઑઇલમાં ૭,૨૮૦ મિલિગ્રામ અને એક ટેબલસ્પૂન સોયાબીન ઓઇલમાં ૬,૯૪૦ મિલિગ્રામ ઓમેગા-૬ હોય છે. એટલા માટે એને બદલે ઑલિવ ઑઇલ અથવા દેશી ઘીનો ઉપયોગ કરો.
એનિમલ ફૅટમાં ૨૦ ટકાથી પણ ઓછું ઓમેગા-૬ હોય છે અને એનિમલ ફૅટ પૌષ્ટિક ગણાનારા અને પૉલિઅનસૅચ્યુરેટેડ લેબલ લાગેલાં તેલોથી ઓછા જ ઇન્ફ્લમેશન માટેનું કારણ બને છે.
ચરબીયુક્ત ખોરાકનું સેવન જ હૃદયરોગોનું એકમાત્ર કારણ છે એ વાતને સાયન્સના નામ પર સદીઓથી તમારા દિમાગ પર વારંવાર ઠોકી-વગાડીને કહેવામાં આવી છે, પરંતુ હવે એ વાત કોઈ અર્થ નથી રાખતી. વસાપૂર્ણ આહાર રક્તમાં કૉલેસ્ટરોલની માત્રાને વધારે છે એ વાતમાં પણ હવે કોઈ તથ્ય નથી રહી ગયું. હવે તો આપણે બધા જાણીએ છીએ કે હૃદય-વિકારો માટે કૉલેસ્ટરોલ કારણ નથી. આ માન્યતા હવે નકામી થઈ ચૂકી છે કે હૃદય-વિકારો માટે વસાયુક્ત આહાર કારણ છે.
કૉલેસ્ટરોલ વધવાથી હૃદય-વિકાર થાય છે એ ગેરસમજને કારણે જે વસારહિત અને ઓછા વસાયુક્ત આહારનું સૂચન કરવામાં આવે છે એને કારણે આજે ધમનીઓમાં ઇન્ફ્લમેશન નિર્મિત કરનારા તથાકથિત આહારનું સેવન વધી ગયું છે. મુખ્યરૂપે પ્રચલિત મેડિકલ સાયન્સે જ્યારે લોકોને સલાહ આપી કે ઓમેગા-૬થી યુક્ત વસાપૂર્ણ આહારને ટાળો ત્યારે એ સલાહ એક જબરદસ્ત ભૂલ થઈ ગઈ. આ ખોટી સલાહને કારણે હવે આપણે ધમનીઓમાં ઇન્ફ્લમેશનને કારણે થનારા હૃદયરોગો અને અન્ય છુપાયેલા મારક રોગોનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે.
હવે તો તમે એ જ કરી શકો છો કે એ જ આહાર ખાઓ જે તમારી દાદી બનાવતી હતી અને જે આહાર તમારી મમ્મી દુકાનોમાંથી રેડિમેડ પકેટ્સ લાવીને બનાવે છે એને ગુડ બાય કહો. ઇન્ફ્લમેશન કરનારા આહારને વિદાય કરીને તાજી ચીજવસ્તુઓથી બનાવેલા પૌષ્ટિક આહારનું સેવન કરવાથી તમારી ધમનીઓની અને તમારા સંપૂર્ણ શરીરની પ્રોસેસ્ડ ફૂડ ખાવાથી સદીઓથી જે હાનિ થઈ છે એ ઠીક થઈ જશે.
ડાહ્યા અને સમજદાર લોકો તો કાયમ પ્રોસેસ્ડ ફૂડના વિરોધી રહ્યા છે. કુદરતી અને તાજો ખોરાક ખાવો જોઈએ એવું કહેતા રહ્યા છે. ખેર, આ બધી બાબતો વિશે ઘણું બધું કહેવાઈ અને બોલાઈ ચૂક્યું છે પણ અહીં જે વાત વાચકો સમક્ષ મૂકી રહ્યા છે એ કોઈ આપણા જેવા આમ આદમીએ કહેલી નથી પણ હૃદયના હજારો ઑપરેશન કરી ચૂકેલા પ્રસિદ્ધ અમેરિકન હાર્ટ સર્જન ડૉક્ટર ડ્વાઇટ લન્ડૈલ દ્વારા આપવામાં આવેલા ઇન્ટરવ્યૂમાંથી લેવામાં આવી છે, જેમાં તેમણે હૃદય સંબંધી રોગ અને આપણા ખાવા-પીવા સંદર્ભે ઘણા ખુલાસા કર્યાં છે.
આ ઇન્ટરવ્યૂનો અનુવાદ વાચકો માટે કોઈ પણ પ્રકારની ટીકા-ટિપ્પણી વિના રજૂ કરી રહ્યા છીએ. તો લો સાંભળો સેંકડો હૃદયો ખોલીને એમાં સમારકામ કરી ચૂકેલા ડૉક્ટર ડ્વાઇટ લન્ડૈલના જ શબ્દોમાં:
અમે બધા હાર્ટ સર્જન અમારા પ્રશિક્ષણ, જ્ઞાન અને અધિકારને કારણે અહંકારી થઈ ગયા છીએ. આ કારણે અમે એ માનતા જ નથી કે અમે પણ ખોટા હોઈ શકીએ. જોકે હાર્ટની સર્જરીના ૨૫ વર્ષના અનુભવ અને ૫૦૦૦ ઓપન હાર્ટ સર્જરી કર્યા બાદ હવે હું એ કહેવા માગું છું કે અમે ખોટા હતા અને છીએ તેમ જ મેડિકલ અને વૈજ્ઞાનિક તથ્યો વિશે થયેલી ભૂલોને સુધારવાનો આજે મારો દિવસ છે.
અનેક પ્રમુખ ચિકિત્સક જેઓ મેડિકલ જગતના દિશાદર્શક કહેવાય છે તેમની સાથે મેં વર્ષો સુધી પ્રશિક્ષણ આપ્યું છે. વૈજ્ઞાનિક સાહિત્યો અને શિક્ષાપ્રદ પરિસંવાદોમાં નિરંતર થનારા બૉમ્બાર્ડિંગ અનુસાર અમે વારંવાર એ જતાવ્યું છે કે હૃદયરોગનું કારણ હાઈ-બ્લડ કૉલેસ્ટરોલ છે. રક્તમાં કૉલેસ્ટરોલની માત્રા અધિક હોય તો જ હાર્ટ-ડિસીઝ થાય છે.
કૉલેસ્ટરોલની માત્રા ઓછી કરવાની દવાઓનું સેવન અને આહારમાં મેદની ઓછી માત્રા એ એક જ એના માટેની સારવાર છે. અમે વારંવાર એ જ કહ્યું કે આહારમાં ચરબી કે મેદની માત્રા ઘટાડવાથી લોહીમાં કૉલેસ્ટરોલની માત્રા પણ ઓછી થઈ જશે. આના સિવાયની કોઈ પણ અન્ય પ્રકારની સલાહને અમે બસ દંતકથા માનીને ન એને માનવા માગતા હતા કે ન તો મનાવવા માગતા હતા.
પરંતુ આ બધું નિરુપયોગી સાબિત થઈ ગયું. અમારી આ માન્યતા વૈજ્ઞાનિક અને નૈતિક દૃષ્ટિથી યોગ્ય નથી. ધમનીઓની આંતરિક દીવાલમાં સોજો આવવો અને બળતરા (ઇન્ફ્લમેશન) થવી એ જ દિલની બીમારીઓનું અસલી કારણ છે, આ નવીન શોધ હવે હૃદયના વિકારો અને બીમારીઓની ચિકિત્સામાં ધીરે-ધીરે બદલાવ લાવીને જ રહેશે.
સત્ય તો એ છે કે બહુ લાંબા સમયથી ડૉક્ટરો દ્વારા આપવામાં આવી રહેલી આહાર અંગેની સલાહોએ જ મેદસ્વિતા અને મધુમેહ ડાયાબિટીઝ જેવી બીમારીઓ નિર્મિત કરી છે, જેના પરિણામ સ્વરૂપ થયેલું ભયંકર શારીરિક કષ્ટ અને આર્થિક નુકસાન આજ સુધી થયેલા કોઈ પણ વિનાશકારી પ્લેગથી અનેકગણું વધુ છે.
સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો અગર ધમનીઓની આંતરિક દીવાલમાં ઇન્ફ્લમેશન ન હોય તો જેને હાર્ટ-ડિસીઝ અથવા હાર્ટ-અટૅક આવી શકે એવા કૉલેસ્ટરોલને જમા થવાનું કોઈ કારણ જ નથી. ઇન્ફ્લમેશન ન હોય તો કૉલેસ્ટરોલ આખા શરીરમાં કુદરતી રીતે જ આસાનીથી સંચારિત થશે. ઇન્ફ્લમેશનને કારણે જ કૉલેસ્ટરોલ ધમનીઓમાં ફસાઈ જાય છે.
શરીરમાં થનારું ઇન્ફ્લમેશન પોતાનામાં જરાય ખતરનાક નથી હોતું. ઊલટું એ કીટાણુઓ અને વાઇરસ જેવા ઘૂસણખોરોથી તમારા શરીરની રક્ષા કરવાની સહજ પ્રાકૃતિક સુરક્ષા-વ્યવસ્થા છે. આ કીટાણુઓ અને વાઇરસથી સુરક્ષા માટે શરીરમાં ઇન્ફ્લમેશનની થનારી પ્રક્રિયા બિલકુલ ઉચિત છે. જોકે લાંબા સમય સુધી શરીરમાં વિષયુક્ત તત્ત્વો જમા થવાથી અને જેને પચાવવા માટે મનુષ્યશરીર બન્યું જ નથી એવા પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું નિરંતર સેવન કરવાથી શરીરમાં ચીરકાલીન (ક્રૉનિક) ઇન્ફ્લમેશનની હાલત બની જાય છે. ક્રૉનિક ઇન્ફ્લમેશન એટલું જ ખતરનાક છે જેટલું કે ઍક્યુટ ઇન્ફ્લમેશન લાભદાયી હોય છે.
કયો સમજદાર માનવી સ્વેચ્છાથી શરીરમાં ઝેરીલાં તત્ત્વો નિર્મિત કરનારા આહારનું સેવન કરશે? હા, સિગારેટ પીનારાઓ એવું કામ કરે છે અને એ પણ પોતાની ઇચ્છાથી. બાકી આપણા જેવા લોકો ડૉક્ટરોની સલાહ અનુસાર ઓછી ચરબીવાળો, બહુઅસંતૃપ્ત મેદયુક્ત (હાઈ ઇન પૉલિઅનસૅચ્યુરેટેડ ફૅટ) અને કાર્બોહાઇડ્રેટ જેમ કે સાકર, મેંદો અને એમાંથી બનેલા અન્ય પદાર્થોનું સેવન કરતા રહે છે એ જાણ્યા વિના કે એનાથી આપણી ધમનીઓને કેટલી હાનિ પહોંચે છે.
હું ફરીથી કહું છું કે ઓછી ચરબીવાળો આહાર કરવાની સદીઓથી દેવામાં આવી રહેલી સલાહને કારણે જ રક્તકોશિકાઓમાં ઇન્ફ્લમેશન અને જખમ થાય છે.
ક્રૉનિક ઇન્ફ્લમેશનનું સૌથી મોટું કારણ છે હાઇલી પ્રોસેસ્ડ, કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડમાં વપરાશમાં લેવાતા ઓમેગા-૬ યુક્ત વનસ્પતિ તેલ (સોયાબીન, કૉર્ન અને સનફ્લાવર)નું વધુ પડતું સેવન.
જરા આ દૃશ્યને તમારી નજર સામે લાવો કે તમારી કોમળ ત્વચા પર સખત બ્ર્ાશથી વારંવાર અને જોરજોરથી ઘસવામાં આવી રહ્યું છે એ ત્યાં સુધી કે ત્વચા લાલ થઈને એમાંથી લોહી ન નીકળવા માંડે. આ જ રીતે તમે પાંચ વર્ષ સુધી રોજ દિવસમાં અનેક વાર ઘસતા રહો તો તમારી ત્વચાની શું હાલત થશે? અગર તમે આ રીતે પોતાની ત્વચા પર બ્ર્ાશ ઘસતા રહેવાનું સહન કરી શકો તો તમને સમજાશે કે દરેક વાર ઘસવાની સાથે ત્વચાનો એ હિસ્સો સૂજી જશે અને લોહી વહેવાથી જખમી થઈ રહ્યો છે. આ રીતે કલ્પના કરવાથી તમને સમજાશે કે તમારા શરીરની ભીતર ઇન્ફ્લમેશનની હાલત કેવો ખરાબ પ્રભાવ પાડી શકે છે.
ઇન્ફ્લમેશનની આ પ્રક્રિયા શરીરની ભીતર ચાલી રહી હોય કે બહાર એ વાતથી કોઈ ફરક નથી પડતો, બન્ને એકસરખું જ છે. મેં હજારો લોકોની ધમનીઓમાં ડોકિયું કરીને જોયું છે. એક બીમાર ધમની એવી જ દેખાય છે જાણે કોઈએ એની આંતરિક દીવાલ પર બ્ર્ાશથી ઘસ-ઘસ કર્યું હોય. દરરોજ આપણે જે આહારનું સેવન કરીએ છીએ એમાં દિવસમાં કેટલીયે વાર નાના-નાના જખમ થતા રહે છે અને એ જખમ વધુ મોટા થતા જાય છે. આ જખમ શરીરમાં ઇન્ફ્લમેશનને વધારતા રહે છે.
જ્યારે આપણે સ્વીટ-રોલનો સ્વાદ લેવા માંડીએ છીએ ત્યારે વાસ્તવમાં આપણું શરીર એ રીતે સતર્ક થઈ જાય છે જાણે કોઈ ઘૂસણખોરે યુદ્ધ માટે લલકાર કર્યો હોય. છેલ્લા છ દાયકાથી સાકરયુક્ત આહાર, કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને લાંબો સમય સુધી ટકાવવા માટે ઓમેગા-૬ ઑઇલયુક્ત પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અમેરિકન આહારનો (અને હવે ભારતીય આહારનો પણ) મુખ્ય હિસ્સો રહ્યો છે. આવો આહાર ધીમે-ધીમે ઝેર જેવું કામ કરે છે.
એક સાધારણ લાગતો સ્વીટ-રોલ ધીરે-ધીરે ઇન્ફ્લમેશન વધારીને તમને કઈ રીતે બીમાર કરી શકે છે એ જાણવું બહુ જરૂરી છે. કલ્પના કરો કે તમારા કી-બોર્ડ પર સિરપ ઢોળાઈ જાય તો એની શું હાલત થશે. આની કલ્પના કરતાંની સાથે જ તમે એ સમજી શકશો કે શરીરની કોશિકાઓમાં સ્વીટ-રોલ ખાવાથી શું થાય છે. સાકર જેવું સામાન્ય કાર્બોહાઇડ્રેટ લેતાં જ બ્લડ-શુગર એકદમ તેજીથી વધી જાય છે. પરિણામે પૅન્ક્રિયાઝ ઇન્સ્યુલિનનો સ્રાવ કરે છે. ઇન્સ્યુલિનનો પ્રમુખ ઉદ્દેશ એ જ છે કે એ બ્લડ-શુગરને ગ્લુકોઝમાં બદલી દરેક કોષ સુધી પહોંચાડી દે, જેથી ત્યાં એ ઊર્જાના રૂપમાં સંગ્રહિત કરી શકાય. અગર કોઈ કોષ પહેલાંથી જ ગ્લુકોઝથી ભરેલો હોય અને એમાં અધિક ગ્લુકોઝની જરૂર નથી તો વધારાના બ્લડ-શુગરને નકારી શકે છે. જ્યારે તમારા ભરેલા કોષ વધારાના બ્લડ-શુગરને નકારે છે તો એ વધારાનું ગ્લુકોઝ મેદના રૂપમાં શરીરમાં જુદી-જુદી જગ્યાએ સંગ્રહિત કરવામાં આવે છે.
હવે આ વાતનો ઇન્ફ્લમેશન સાથે શું સંબંધ છે? બ્લડ-શુગર શરીરમાં બહુ ઓછી માત્રામાં સંગ્રહ કરી શકાય છે. બ્લડ-શુગરના વધારાના કણ અલગ-અલગ પ્રકારનાં પ્રોટીન્સ સાથે મળીને રક્ત-કોશિકાઓની દીવાલને જખમી કરતા રહે છે. રક્ત-કોશિકાઓની દીવાલ પર વારંવાર થનારા આ સૂક્ષ્મ જખમ ઇન્ફ્લમેશન નિર્મિત કરતા રહે છે. આ રીતે તમે બ્લડ-શુગરના સ્તરને દિવસમાં અનેક વાર ઉપર-નીચે કરો છો તો આ એવું જ થઈ જાય છે જેમ આ નાજુક રક્ત-કોશિકાઓને તમે સૅન્ડ-પેપરથી ઘસતા હો. જોકે તમે એ જોઈ નથી શકતા, પણ હું કહું છું કે એવું જ થાય છે; કારણ કે મેં છેલ્લા૨૫ વર્ષમાં ૫૦૦૦ રોગીઓને તપાસીને તે બધાની ધમનીઓમાં જે એક જ લક્ષણ જોયું છે એ છે ઇન્ફ્લમેશન.
આપણે ફરી સ્વીટ-રોલ તરફ વળીએ. આ નિર્દોષ દેખાતી સુંદર ચીજમાં ફક્ત સાકર નથી હોતી, બલ્કે એ ઓમેગા-૬થી ભરપૂર સોયાબીન તેલ જેવા તેલમાં પકાવવામાં આવે છે. પ્રોસેસ્ડ ફૂડ તો ઓમેગા-૬ યુક્ત તેલમાં જ બનાવવામાં આવે છે જેથી એ લાંબા સમય સુધી ખરાબ ન થાય. જોકે ઓમેગા-૬ જરૂરી છે, કારણ કે એ કોશિકાઓમાં શું આવી-જઈ રહ્યું છે એના પર નજર રાખનારી કોશિકાઓના પાતળા આવરણનો હિસ્સો હોય છે. એમ છતાં ઓમેગા-૩ના પ્રમાણમાં એનું બરાબર સંતુલિત હોવું આવશ્યક છે. અગર બિનજરૂરી ઓમેગા-૬ને કારણે આ પ્રમાણ અસંતુલિત થઈ જાય તો કોશિકાઓનું આવરણ ઇન્ફ્લમેશન નિર્મિત કરનારું સાયટોકિન નામનું રસાયણ છોડવાનું શરૂ કરી દે છે.
આજના આહારને કારણે ઓમેગા-૩ અને ઓમેગા-૬ આ બે ચરબીયુક્તની ટકાવારીમાં અત્યંત અસંતુલન નિર્માણ થઈ ગયું છે. આ અસંતુલનનું સ્તર ઓમેગા-૬ના સંબંધમાં ૧૫:૧થી ૩૦:૧ જેટલું વધી ગયું છે, જ્યારે કે આજના આહારજગતમાં ૩:૧નું પ્રમાણ ઉચિત અને સ્વાસ્થ્યપૂર્ણ છે.
સ્થિતિઓને વધુ ખરાબ કરવા માટે એવી ચીજો ખાઈ-ખાઈને તમે જાડાપણું વધારી રાખ્યું છે. એ ઇન્ફ્લમેશનને નિર્મિત કરનારાં રસાયણોનો વરસાદ કરનારી વસાયુક્ત કોશિકાઓ બનાવતું રહે છે, જે રસાયણ હાઈ બ્લડ તેમ જ શુગરથી થનારા ધમનીઓના જખમને વધુ ઊંડા કરી દે છે. આ તથ્યથી હવે ભાગી ન શકાય કે જેટલા વધુ આપણે રેડિમેડ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું સેવન કરીશું ઇન્ફ્લમેશનની સ્વિચને આપણએ એટલી વધુ થોડી-થોડી રોજ દબાવતા જઈશું. આપણું શરીર ન એને પચાવી શકે છે, ન તો આપણું શરીર સાકર અને ઓમેગા-૬ ઑઇલમાં પકાવેલી વસ્તુઓને પચાવવાને લાયક બનાવવામાં આવ્યું છે.
ઇન્ફ્લમેશનને બંધ કરાવવા માટે બસ એક જ ઉપાય છે કે એવા આહારની તરફ વળો જે આહાર આપણા પ્રાકૃતિક સ્વરૂપની નજીક હોય. માંસપેશીઓને પુષ્ટ કરવા માટે અધિક પ્રોટીન્સ ખાઓ. જેમાં વિવિધ રંગોનાં ફળો અને શાકભાજી છે એવો કાર્બોહાઇડ્રેટ્સયુક્ત આહારને પસંદ કરો. ઇન્ફ્લમેશનને પ્રભાવિત કરનારા ઓમેગા-૬ યુક્ત કૉર્ન ઑઇલ કે સોયાબીન ઑઇલ અને એમાં બનાવેલા પ્રોસેસ્ડ ફૂડને ઓછાં કરો અથવા છોડી દો.
એક ટેબલસ્પૂન કૉર્ન ઑઇલમાં ૭,૨૮૦ મિલિગ્રામ અને એક ટેબલસ્પૂન સોયાબીન ઓઇલમાં ૬,૯૪૦ મિલિગ્રામ ઓમેગા-૬ હોય છે. એટલા માટે એને બદલે ઑલિવ ઑઇલ અથવા દેશી ઘીનો ઉપયોગ કરો.
એનિમલ ફૅટમાં ૨૦ ટકાથી પણ ઓછું ઓમેગા-૬ હોય છે અને એનિમલ ફૅટ પૌષ્ટિક ગણાનારા અને પૉલિઅનસૅચ્યુરેટેડ લેબલ લાગેલાં તેલોથી ઓછા જ ઇન્ફ્લમેશન માટેનું કારણ બને છે.
ચરબીયુક્ત ખોરાકનું સેવન જ હૃદયરોગોનું એકમાત્ર કારણ છે એ વાતને સાયન્સના નામ પર સદીઓથી તમારા દિમાગ પર વારંવાર ઠોકી-વગાડીને કહેવામાં આવી છે, પરંતુ હવે એ વાત કોઈ અર્થ નથી રાખતી. વસાપૂર્ણ આહાર રક્તમાં કૉલેસ્ટરોલની માત્રાને વધારે છે એ વાતમાં પણ હવે કોઈ તથ્ય નથી રહી ગયું. હવે તો આપણે બધા જાણીએ છીએ કે હૃદય-વિકારો માટે કૉલેસ્ટરોલ કારણ નથી. આ માન્યતા હવે નકામી થઈ ચૂકી છે કે હૃદય-વિકારો માટે વસાયુક્ત આહાર કારણ છે.
કૉલેસ્ટરોલ વધવાથી હૃદય-વિકાર થાય છે એ ગેરસમજને કારણે જે વસારહિત અને ઓછા વસાયુક્ત આહારનું સૂચન કરવામાં આવે છે એને કારણે આજે ધમનીઓમાં ઇન્ફ્લમેશન નિર્મિત કરનારા તથાકથિત આહારનું સેવન વધી ગયું છે. મુખ્યરૂપે પ્રચલિત મેડિકલ સાયન્સે જ્યારે લોકોને સલાહ આપી કે ઓમેગા-૬થી યુક્ત વસાપૂર્ણ આહારને ટાળો ત્યારે એ સલાહ એક જબરદસ્ત ભૂલ થઈ ગઈ. આ ખોટી સલાહને કારણે હવે આપણે ધમનીઓમાં ઇન્ફ્લમેશનને કારણે થનારા હૃદયરોગો અને અન્ય છુપાયેલા મારક રોગોનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે.
હવે તો તમે એ જ કરી શકો છો કે એ જ આહાર ખાઓ જે તમારી દાદી બનાવતી હતી અને જે આહાર તમારી મમ્મી દુકાનોમાંથી રેડિમેડ પકેટ્સ લાવીને બનાવે છે એને ગુડ બાય કહો. ઇન્ફ્લમેશન કરનારા આહારને વિદાય કરીને તાજી ચીજવસ્તુઓથી બનાવેલા પૌષ્ટિક આહારનું સેવન કરવાથી તમારી ધમનીઓની અને તમારા સંપૂર્ણ શરીરની પ્રોસેસ્ડ ફૂડ ખાવાથી સદીઓથી જે હાનિ થઈ છે એ ઠીક થઈ જશે.
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=165046
http://www.quackwatch.org/11Ind/lundell.html
Umesh Kapadia 6/13/2015
Your above article is very misleading to readers. Please visit the following link: http://www.quackwatch.org/11Ind/lundell.html
Your above article is very misleading to readers. Please visit the following link: http://www.quackwatch.org/11Ind/lundell.html
No comments:
Post a Comment