Saturday, September 24, 2016

આપણાં સંતાનોના આપણે શુભચિંતક છીએ કે સાત ભવના વેરી? -- ગીતા માણેક

યે જો હૈ ઝિંદગી - ગીતા માણેક


આઠ વર્ષનો અર્ણવ મુંબઈની ખૂબ જ પ્રતિષ્ઠિત અને મોંઘીદાટ ફી વસૂલ કરતી ઇન્ટરનેશનલ બોર્ડ સાથે સંકળાયેલી સ્કૂલના ચોથા ધોરણમાં ભણે છે. બે દીકરીઓ બાદ આ ત્રીજું સંતાન એટલે કે પુત્ર-રત્ન તેના મોમ, ડેડ, ગ્રાની એન્ડ ગ્રાન્ડપા (અરે, દાદા-દાદી જ સ્તો!)નો અતિશય લાડકો છે. બિઝનેસમેન પપ્પાની બીએમડબલ્યુ રોજ તેને સ્કૂલે મૂકવા જાય છે. તે એરકન્ડિશનર કારમાં સ્કૂલે જાય છે, સ્કૂલના એરકન્ડિશનર વર્ગમાં ભણે છે, એરકન્ડિશનર બેડરૂમના બેડ પર બેસી પ્લેસ્ટેશન પર ફૂટબોલ રમે છે. વેકેશનમાં તેના ફ્રેંડ્સ તેના ઘરે આવે છે ત્યારે તે તેના મામાએ તેને ગિફ્ટમાં આપેલા સ્માર્ટફોનથી પિત્ઝા, બર્ગર અને કોલ્ડ ડ્રીંક્સ ઓર્ડર કરી સ્નેક્સ કરે છે. સંપૂર્ણ શાકાહારી ગુજરાતી પરિવારનો અર્ણવ ચિકન બર્ગર અને મટન બિરિયાની આરોગે છે, કારણ કે તેની મમ્મી માને છે કે નોન-વેજિટેરિયન વાનગીઓ ખાવાથી જ શરીરમાં તાકાત આવે છે અને પાછું અર્ણવે તો ભવિષ્યમાં હાયર એજ્યુકેશન લેવા ફોરેન જવાનું છે એટલે તેણે નોન-વેજ ખાવાની ટેવ તો પાડવી પડેને! જોકે છેલ્લા કેટલાક દિવસથી આ ગુજરાતી પરિવારના ઘરમાં દરરોજ સવારથી મહાભારત મંડાય છે, કારણ કે અર્ણવને માટે બ્રેકફાસ્ટમાં ઘઉંના ફાડાનો ઉપમા પીરસવામાં આવે છે અને સોફ્ટ ડ્રીંકને બદલે ફ્રૂટ જ્યુસ આપવામાં આવે છે. આવું બધું હોસ્પિટલનું ફૂડ અર્ણવ અડવા પણ તૈયાર નથી અને એટલે દરરોજ ઘરમાં રડારોળ અને ધમપછાડા થાય છે. આઠ વર્ષના અર્ણવનું વજન ૬૦ કિલોને આંબી ગયું છે અને એને કારણે અર્ણવના ઘૂંટણ પર એટલું બધું વજન આવે છે કે તે ચાલે તો પણ તેના ઘૂંટણ દુખવા માંડે છે. આને કારણે ડોક્ટરે અર્ણવના ખાવા-પીવા પર કાપ મૂકી દીધો છે.

અર્ણવનો કિસ્સો કંઈ અપવાદરૂપ કિસ્સો નથી. હિંદુસ્તાનના મુંબઈ, દિલ્હી, અમદાવાદ, બેંગ્લોર, ચેન્નાઈ કે કલકત્તામાં પણ તમને વત્તા-ઓછા અંશે આવા જ અનેક અર્ણવો અને અવનિઓ મળી આવશે.

અર્બન ઇન્ડિયા એટલે કે આપણા દેશના શહેરી વિસ્તારોમાં ખાસ કરીને શ્રીમંત, ઉચ્ચ મધ્યમવર્ગ અને હવે તો કેટલાક મધ્યમવર્ગના પરિવારોમાં પણ ખાવા-પીવાની આદતો અને બેઠાડું જીવનશૈલીને કારણે પ્રૌઢ લોકોમાં અને યુવાનોમાં જાતભાતના રોગ પગ પસરાવીને બેસી ગયા છે જ, પણ હવે તો બાળકો પણ એમાંથી બાકાત નથી રહ્યાં.

મુંબઈની એક સરકારી હોસ્પિટલ દ્વારા તાજેતરમાં ૧૧થી ૧૫ વર્ષનાં બાળકો પર એક સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું જે દર્શાવે છે કે મુંબઈના ૧૦૦માંથી ૬૨ બચ્ચાંલોગના લિવર પર ચરબીના થર જામ્યા છે. આ બાળકો જાડાં-પાડાં અને કેટલાંક તો આપણે અગાઉ જેની વાત કરી તે અર્ણવ જેવાં અદોદળાં છે. જેમના પર આ સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું તેમાંનાં ૩૫ ટકા બાળકોને લિવર સોરાયસિસ થવાની સંભાવના છે એવું ડોક્ટરોએ કહ્યું હતું. આ હોસ્પિટલના ડોક્ટર કહે છે કે અગાઉ ૬૦ વર્ષથી વધુ ઉંમરના અને ખાસ કરીને જેઓ શરાબના વ્યસનીઓ હોય તેમનામાં જ લિવર સોરાયસિસનો રોગ જોવા મળતો હતો. ત્યારબાદ ૩૦-૩૫ વર્ષના યુવાનોમાં આ રોગ દેખાવા માંડ્યો અને હવે તો બાળકોને પણ લિવર સોરાયસિસ થવા માંડ્યો છે. એક વાત તો બધા જાણે જ છે કે શરીરમાં લિવર એ બહુ જ મહત્ત્વનું અંગ છે અને એકવાર લિવર ખરાબ થયું પછી તેને સાજું કરવું બહુ અઘરું છે.

જે બચ્ચાંઓ પર આ સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું તેમના રિપોર્ટસ જોઈને ડોક્ટરોએ એવા તારણ કાઢ્યાં છે કે એમાંનાં ૬૬ ટકા બાળકોને બહુ જ ટૂંકા ભવિષ્યમાં ડાયાબિટીસ થવાની સંભાવના છે, ૬ બાળકોમાં તો અત્યારે જ હાયપરટેન્શન એટલે કે હાઇ-બ્લડપ્રેશરનાં લક્ષણો દેખાયાં હતાં અને ૧૮ બાળકોના શરીરમાં કોલેસ્ટ્રોલનું પ્રમાણ વધુ હતું. ફરી યાદ કરાવી દઈએ કે આ બધાં બાળકોની ઉંમર ૧૧થી ૧૫ વર્ષની વચ્ચેની છે!

આમાંના ખાનગી સ્કૂલમાં અભ્યાસ કરનારા (મતલબ તમારા-મારા જેવા પરિવારનાં બાળકો)માં મેદસ્વીતા અને અદોદળાપણું વધુ જોવા મળ્યું હતું. આ બાળકો અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછા એક વખત પિત્ઝા, બર્ગર અને સોફ્ટ ડ્રીંક્સ એટલે કે બાટલીઓમાં ભરી-ભરીને વેચાતા કાળા,નારંગી અને સફેદ રંગના એરેટેડ વોટર પીએ છે એવું તેમણે કબૂલ કર્યું હતું.

જોકે જે પ્રકારની જીવનશૈલી આપણે આપણાં બાળકોને આપી છે એમાં આવા રિપોર્ટ ન આવે તો નવાઈ પામવા જેવું છે. લગભગ દરેક ગુજરાતી પરિવારમાં બા, મમ્મી કે હવેના જમાનામાં બાઈઓ જમવાની થાળી કે વાટકો લઈને નાના-નાના ભૂલકાંઓની પાછળ-પાછળ ઘૂમતી આપણને જોવા મળે છે. ભારતીયો અને ખાસ કરીને ગુજરાતીઓમાં તો જાણે બાળકો પ્રત્યે પ્રેમ પ્રગટ કરવાની એક જ રીત લોકો જાણે છે અને એ છે સ્વાદિષ્ટ (પછી ભલેને એ બાળકના આરોગ્ય માટે ગમે તેટલું હાનિકારક કેમ ન હોય) ભોજન જમાડવાનું. જેની વાતથી આ લેખની શરૂઆત કરી હતી તે અર્ણવને તેની મમ્મી ખીચડી ખવડાવતી તો એ પણ દૂધ નાખીને નહીં પણ દૂધની મલાઈના દોથે-દોથા ભરીને. અમારા પરિચયમાં એક મહિલા છે જે તેમની એકની એક દીકરીને રીતસર મારી-મારીને જમાડતી હતી. મતલબ કે છોકરીની મમ્મીએ થાળીમાં જેટલી વાનગીઓ અને જેટલી માત્રામાં પીરસી હોય એટલી તે છોકરી પૂરી ન કરે તો તેને રીતસર માર પડતો. આની પાછળનું કારણ તેની મમ્મીના કહેવા મુજબ એ હતું કે તેની દીકરીને તે પ્રેમ કરતી હતી અને તેને પેટ ભરીને જમાડવા માગતી હતી. જોકે એક કારણ એ પણ હતું કે જો તેની દીકરી ભૂખી રહી જાય અને અડધી રાતે ઊઠે તો મમ્મીની ઉંઘ પણ ડિસ્ટર્બ થાયને! એના કરતાં પહેલાંથી જ દીકરીનું પેટ ઠાંસીઠાંસીને ભરી દેવાનું એટલે વહેલી પડે સવાર. ૧૨ વર્ષની આ છોકરી હવે દિવસમાં ત્રણ વાર થાળી ભરી-ભરીને અને ચીઝ, બટરથી ભરેલી વાનગીઓ ઝાપટે છે અને તેનું વજન તેની ઉંમરની છોકરીઓ કરતાં ઘણું વધુ છે.

આધુનિક યુગમાં ન મમ્મી-પપ્પાઓ શારીરિક પરિશ્રમ કરે છે કે ન તેમના બચ્ચાંઓ. પપ્પાઓ કમ્પ્યુટર પર બેસીને શેરની લે-વેચ કરે છે કે પછી એરકન્ડિશનર ઑફિસોમાં બેસીને બિઝનેસ કરે છે અને મમ્મીઓ ટેલિવિઝન સામે બેસી રહે છે કે સ્માર્ટફોનમાંથી મોં ઊંચું નથી કરતી. આધુનિક મા-બાપ પોતપોતાની આર્થિક ક્ષમતાઓને વળોટીને પણ જાતભાતના ગેજેટ્સ બચ્ચાંઓને ગિફ્ટમાં આપે છે. ઉપરાંત મહાનગરોમાં બાળકોને રમવા માટેની જગ્યા પણ ઉપલબ્ધ હોતી નથી. આવા સંજોગોમાં બાળકો ટેલિવિઝન,કમ્પ્યુટર કે ફોનની સ્ક્રીન સામે બેસી રહે છે અને આ વર્ચ્યુલ વર્લ્ડ તેમને બીજું કંઈ આપતું હોય કે ન આપતું હોય પણ ઘણા બધા શારીરિક અને માનસિક રોગ તેમના શરીરમાં ફ્રીમાં ડાઉનલોડ કરી આપે છે.

માનસશાસ્ત્રીઓ કહે છે કે જેઓ હતાશા, નિરાશાનો સામનો કરી રહ્યાં હોય, એકલતા અનુભવતા હોય કે ઉદાસ હોય એવા લોકોમાંના મોટાભાગના લોકો જાતભાતની વાનગીઓ ખાઈ-ખાઈને મનને ખુશ રાખવાનો નિષ્ફળ પ્રયાસ કરતા રહે છે. કેટલાય લોકો પેટમાં વાનગીઓ ઠાલવી-ઠાલવીને મનનો ખાલીપો પૂરવાની કોશિશ કરતા રહે છે. મનનો ખાલીપો તો ભરાતો નથી પણ ખાઈ-ખાઈને જીભને (હકીકતમાં તો મનને) સ્વાદ આવે છે પણ શરીર રોગી થતું જાય છે.

જે રીતે આપણે આપણાં બાળકોને ફાસ્ટ-ફૂડ અને ચરબીયુક્ત ખોરાક ખવડાવી રહ્યા છીએ ક્યારેક લાગે છે કે આપણે ખરેખર તેમને વહાલ કરીએ છીએ ખરાં? આપણામાંના ઘણાબધા લોકો ભલે આપણી જાતને તેમના શુભચિંતક ગણાવતા હોઈએ પણ હરકતો તો એવી કરીએ છીએ કે કોઈ દુશ્મન પણ ન કરે. આપણાં બાળકોના સ્વાસ્થ્યને હાનિકારક વસ્તુઓ ખવડાવી-પીવડાવી આપણે પ્રેમની અભિવ્યક્તિ કરવાનો દાવો કરીએ છીએ પણ હકીકતમાં તો આપણે તેમને વારસામાં બીમારીઓ આપી રહ્યા હોઈએ છીએ. આટલું ઓછું હોય એમ રમતગમત કે શારીરિક શ્રમથી આ બાળકો કિલોમીટરના કિલોમીટર દૂર હોય છે. મુંબઈની શાળાઓના પી.ટી. શીખવતા શિક્ષકો હોય કે ફિટનેસ ટ્રેનર બધાં જ માથું કૂટે છે, કારણ કે આ પેઢીને આપણે એટલી પપલાવી-પપલાવીને રાખી છે કે તેઓ સાદામાં સાદા વ્યાયામ પણ કરી શકતા નથી. એક ફિટનેસ ટ્રેનર તો કહે છે કે જમીન પર ચોક વડે લાઈન દોરીને દસ બાળકોને જો હું એ લાઈન પર કૂદકો મારવાનું કહું તો પાંચથી છ બાળકો સાદો કૂદકો પણ મારી શકતાં નથી. મોટાભાગનાં તો એક સાદો કૂદકો મારતી વખતે પણ સંતુલન જાળવી શકતાં નથી.

એક સમજદાર અને માત્ર પૈસા કમાવા માટે ભૂરાંટા ન થયા હોય એવા ડાયેટિશિયન કહે છે કે બાળકો હોય કે પુખ્ત વયના લોકો જો આપણા દાદા-દાદીઓ જેવું ખાતાં હતાં એવું ખાય અને વ્યાયામ કે શારીરિક પરિશ્રમ કરે તો તેમણે કોઈ પ્રકારના ડાયેટિંગ કરવાની જરૂર ન પડે. પરંતુ ખાટલે મોટી ખોડ એ છે કે પહેલાં તો આપણે પૈસા ખર્ચીને આડેધડ ખાઈએ છીએ, ચરબીના થર ચડાવીએ છીએ અને પછી એ ઘટાડવા માટે ડાયેટિશિયનો, જિમ ઇન્સ્ટ્રક્ટરો અને ડોક્ટરોના બેન્ક બેલેન્સ તગડાં કરીએ છીએ અને ઈશ્ર્વરે દીધેલી શરીર નામની આ અણમોલ જણસની પત્તરડી ખાંડી નાખીએ છીએ. હવે આ જ સ્થિતિ આપણે આપણા બચ્ચાંઓની પણ કરી રહ્યા છીએ. 

http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=194611

No comments:

Post a Comment