આઈન્સ્ટાઈને એક વાર કેહેલું કે આ બ્રહ્માંડ વિશે ન સમજાય એવી બાબત એ છે કે તે હકીકતમાં સમજાય તેવું છે. તેમનો કહેવાનો અર્થ એ હતો કે ભલે આ વિશાળ બ્રહ્માંડ ગૂંચવણભર્યું અને વિચિત્ર લાગે પણ જો તેેને સમજવા પ્રયત્ન કરીએ તો તે હકીકતમાં સમજાય ખરું! શું આવડું મોટું વિશાળ બ્રહ્માંડ આપણને સમજાયું ખરું? શું માનવીની એટલી શક્તિ છે કે તે આવડા મોટા બ્રહ્માંડને સમજી શકે? જેને આત્મસાત કરી શકે? આપણને લાગે કે આમ થઈ શકે નહીં. શું આપણું મગજ આવડા મોટા બ્રહ્માંડને ગ્રાહ્ય કરી શકે? લાગે કે એ નામુમકિન છે. આપણું મગજ ભલે અડધા ફૂટનું કે મુઠ્ઠી જેટલું નાનું હોય પણ તે વિશ્ર્વ સુધી વિસ્તરી શકે છે. એક ક્ષણમાં તે બ્રહ્માંડમાં ફેરો મારી આવી શકે છે. ભલે પ્રકાશની ગતિ એક સેક્ધડની ૩ લાખ કિલોમીટર હોય, પણ મગજની ગતિ અસીમિત (infinite) છે. આપણા મનીષીઓએ આઠ હજાર વર્ષ પહેલાં કહેલું છે કે પિંડે તે બ્રહ્માંડે! પિંડ એ જ બ્રહ્માંડ. આજે આપણે ર૮ અબજ પ્રકાશવર્ષનો વ્યાસ ઘટાડતા વિસ્તૃત થતા બ્રહ્માંડને સમજી શકયાં છીએ.
બીજી બાજુ વિખ્યાત જીવવિજ્ઞાનશાસ્ત્રી જે. બી. એસ. હલધન કહે છે કે આ બ્રહ્માંડ જેટલું વિચિત્ર દેખાય છે તેનાં કરતાં પણ તે વધારે વિચિત્ર છે એટલે કે તેને પાર પામવો એ નામૂમકિન છે. આપણને આ વાત પણ સાચી ન લાગે. કેમ કે આપણે ગમે તેટલા જ્ઞાની હોઈએ પણ બ્રહ્માંડ ઘણું ગૂઢ-રહસ્ય ભર્યું લાગે. જેમ જેમ જૂના રહસ્યો ઉકેલાતાં જાય તેમ તેમ વિજ્ઞાનીઓ સમક્ષ નવા નવા રહસ્યો પેદા થાય છે, જાણે કે તેનો અંત જ નથી.
કલ્પના કરો કે તમે મધદરિયે છો, ક્યાંય પણ લેન્ડ દેખાતી નથી. તમારા વહાણ નીચે પાણી, દરિયો ઘુઘવાટા કરે તમારા વહાણને આમ તેમ ટોસ કર્યા કરે અને ઉપર આકાશ. સૂર્ય આકાશમાં વિહાર કરે સૂર્યોદય થાય સાંજે સૂર્યાસ્ત થાય લાગે છે હકીકતમાં સૂર્ય પાણીમાં ડૂબી રહ્યો છે, પ્રકાશની ભાખરી ધીરે ધીરે પાણીમાં ડૂબી રહી છે અને રાતે? રાતે તારા ભરેલો ચંદરવો આકાશરૂપી ગુંબજમાં દેખાય. તમને લાગે કે બ્રહ્માંડમાં તમે એકલા જ છો. જિંદગીમાં આવો અનુભવ કરો તો કુદરત શું છે તેનો અહેસાસ થાય, હવે માની લો કે તમારી આગબોટના ભંડકિયામાં જામફળનો કરંડિયો છે અને તેના એક જામફળમાં એક ઈયળ છે. આ ઈયળ બ્રહ્માંડને આત્મસાત્ કરવાનો પ્રયત્ન કરે તો કેટલું હાસ્યસ્પદ લાગે. એવી જ સ્થિતિ આપણી છે. આપણે પૃથ્વીરૂપી વહાણમાં છીએ. આપણી ફરતે વાયુમંડળનું આવરણ છે અને આપણે પૂરા બ્રહ્માંડને સમજવા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છીએ.
આપણને બધાને સાત અંધજનો અને હાથીની વાતની ખબર છે. અંધજનની સામે હાથી ઊભો રાખવામાં આવે છે અને તેમને પૂછવામાં આવે છે કે હાથી કેવો છે તેનું વર્ણન કરો. જે અંધજન હાથીની પૂંછડીએ હાથ ફેરવે છે તે કહે છે કે હાથી તો દોરડા જેવો છે. જે અંધજન હાથીના પગે હાથ ફેરવે છે તે કહે છે કે હાથી તો થાંભલા જેવો છે. જે અંધજન હાથીની પીઠ પર હાથ ફેરવે છે તે કહે છે કે હાથી ટેકરા જેવો છે. આ બધા અંધજનો હાથીનું વર્ણન કરવામાં સાચા છે. સાથે સાથે બધાં જ ખોટા છે. કારણ કે તેમણે પૂરા હાથીનું કદી દર્શન કર્યું જ નથી. આ જ સ્થિતિ બ્રહ્માંડને સમજવામાં આપણી છે. આપણે બ્રહ્માંડને સમજવામાં આંધળા જ છીએ. વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે ૮.૭ ટકા બ્રહ્માંડ આપણી આંખોને ઓઝલ છે. એકસ-રેમાં બ્રહ્માંડ અલગ દેખાય છે. ગામા-રેમાં બ્રહ્માંડ અલગ દેખાય છે. ઈન્ફ્રારેડ, અલ્ટ્રાવાયોલેટ, દૃશ્ય પ્રકાશ, માઈક્રોવેવ રેડિયોવેવ દરેકે દરેકમાં બ્રહ્માંડ અલગ દેખાય છે. થાય છે કે કયું બ્રહ્માંડ સાચું? ભારતે તાજેતરમાં જ એસ્ટ્રોસેટ નામનો ઉપગ્રહ અંતરિક્ષમાં તરતો મૂક્યો છે. તેમાં એકસ-રે, ઈન્ફ્રારેડ, દૃશ્ય-પ્રકાશ, અલ્ટ્રાવાયોલેટ, માઈક્રોવેવ અને રેડિયોવેવ દૂરબીનો રાખવામાં આવ્યાં છે. તે આ બધી જુદી જુદી આંખોએ બ્રહ્માંડને આપણી સમક્ષ રજૂ કરશે, તો બ્રહ્માંડનું સંયોજનાત્મકરૂપ આપણને દેખાડશે. માટે જ તે આપણા વિજ્ઞાનીઓની અને ઈસરોની સિદ્ધિ છે. હકીકતમાં બ્રહ્માંડનું સાચું રૂપ જાણવું ઘણું અઘરું છે. જે આપણે જોઈએ છીએ તે તો માત્ર તેની ઝાંખી છે. આ તો એવું છે કે આપણે આપણા મકાનમાં હોઈએ અને
પૂર્વની બારીમાંથી જગતને જોઈએ તો એક જાતનું દેખાય, પશ્ર્ચિમની બારીમાંથી જોઈએ તો અલગ દુનિયા હોય, ઉત્તર, દક્ષિણ દિશાની દુનિયા પણ અલગ અલગ જ હોય. આ બધાનું સંયોજન કરીને આપણને
ખબર છે કે આપણા બિલ્ડિંગની ફરતે દુનિયા કેવી છે.
પણ બ્રહ્માંડને જોવાની વાત જરા જુદી છે. આ પરિવર્તનશીલ બ્રહ્માંડ આપણને અલગ અલગ રૂપ દેખાડે છે. દુનિયા આપણે કઈ બારીમાંથી જોઈએ છીએ તેવી તે દેખાવાનો આધાર છે. તેવી જ રીતે બ્રહ્માંડ આપણને કયા પ્લેટફોર્મ પરથી જોઈએ છીએ તેના પર તેનો આધાર છે. બ્રહ્માંડ નિરપેક્ષ નથી. તે આપણી સાપેક્ષ છે. તેને એકરૂપ નથી તે બહુરૂપી છે. કયા પ્લેટફોર્મ
પરથી તમે તેને જુઓ છો તેના પર તેનો આધાર છે.
લાલ તારો હકીકતમાં લાલ ન પણ હોય, બ્લૂ તારો હકીકતમાં બ્લૂ તારો ન પણ હોય. કેટલાય તારા દેખાય તે હકીકતમાં એક જ તારાના પ્રતિબિંબો હોય. તમે ખૂબ જ ઝડપથી જતી રાજધાની ગાડીમાંથી સ્ટેશનનું બોર્ડ વાંચવા જાવ તો તે વંચાતું નથી. તમે કેેટલી ગતિએ ગતિ કરો છો તેના પર બ્રહ્માંડ દેખાવાનો આધાર છે. એવા તારા છે જે એક સેક્ધડમાં પ૦૦ વાર પોતાની ધરી પર ઘૂમી લે છે. તમે જો એવા તારાના ગ્રહ પર હો તો તમે શું જુઓ? તમે આવી ઝડપે ઘૂમતા ગ્રહ પર હો તો એક સેક્ધડમાં તમારો સૂર્ય આકાશમાં ચક્કર લગાવી એ અડધી સેક્ધડમાં તમારા આકાશમાંથી પૂર્વથી પશ્ર્ચિમમાં ચાલ્યો જાય ત્યાં દિવસ માત્ર એક સેક્ધડનો જ હોય, આપણે ત્યાં દિવસ ૮૪૬૦૦ સેક્ધડનો છે. આઈન્સ્ટાઈનની થીયરી દર્શાવે છે કે કોઈ વસ્તુ ગતિ કરે તો તે તેની ગતિની દિશામાં ટૂંકી થતી દેખાય. જો એક બોક્સ તમારાથી દૂર જાય તો જેમ જેમ તેની ઝડપ વધતી જાય તેમ તેમ તેનો આકાર બદલાતો જાય કારણ કે તેની લંબાઈ બદલાતી જાય. આઈન્સ્ટાઈનની થીયરી કહે છે કે જે યાન ગતિ કરે તેમાં સમય ધીમો પડતો જાય. તમે કહો કે મને એક વર્ષ થયું તો તે યાનમાં બેઠેલો માણસ એમ પણ કહે છે કે હું તો માત્ર એક કલાક જ મોટો થયો છું. એ શક્ય છે. તે યાન જેમ જેમ ઝડપ પકડે તેમ તેમ તેનું દળ પણ વધતું જાય. બોલો હવે આમાં સમય, આકાર, દળનો ઉચ્છેદ જ થઈ ગયો ને? બ્રહ્માંડમાં કાંઈ પણ નિરપેક્ષ નથી. ધન મહત્ત્વનું છે તે પણ મહત્ત્વનું ન લાગે. જ્ઞાન મહત્ત્વનું છે તે પણ ધનનું સર્જક લાગે. આમ બ્રહ્માંડમાં દરેકે દરેક વસ્તુનું મહત્ત્વ છે અને દરેકે દરેક વસ્તુનું મહત્ત્વ નથી. બ્રહ્માંડમાં દરેેકે દરેક વસ્તુ અર્થપૂર્ણ લાગે, સાથે સાથે તે નિરર્થક પણ લાગે. બ્રહ્માંડમાં શેનું ય પણ અભિમાન કરવાની જરૂર નથી. શેર માથે સવાશેર છે જ.
બ્રહ્માંડને ઘટોત્કચના હાથી સાથે સરખાવી શકાય. જેમ જેમ તેને માપતા જાવ છેડે તમે તમારી મેઝેરિંગ ટેપ મૂકો તે વધી ગયું હોય, વળી પાછી તમારી મેઝેરિંગ ટેપ લંબાવો વળી પાછું વધી ગયું હોય.
એક સાચી કથા છે તેના વિજ્ઞાનીનું નામ હું ભૂલી ગયો છું. તે એક દિવસ મોટર લઈને નીળયો, ધૂનમાં ને ધૂનમાં કે ખાસ કામ હોઈ તેને તો ટ્રાફિક સિગ્નલ બંધ હતું તો મોટર ઊભી રાખવાને બદલે મોટર મારી મૂકી. પોલીસે તેને પકડ્યો. કોર્ટમાં કેસ ચાલ્યો. વિજ્ઞાની હોશિયાર હતો તેને ખબર હતી કે ગાડી જો સ્ત્રોતની તરફ દોડે તો લાલ સ્ત્રોત બ્લૂ કે ગ્રીન દેખાય. તેને એ કેસમાંથી છૂટવું હતું. તેણે દલીલ કરી કે તે ઝડપથી કાર ચલાવતો હતો. તેથી લાલ લાઈટ તેને બ્લૂ કે ગ્રીન દેખાઈ. એટલે તેણે ટ્રાફિક સિગ્નલ લાલ હતું તો પણ તેણે ગાડી મારી મૂકી. ન્યાયાધીશે આ પ્રશ્ર્ન ઉકેલમાં વિજ્ઞાનીનો સંપર્ક સાધ્યો તો વિજ્ઞાનીએ કહ્યું કે એ વાત સાચી છે કે કોઈ પણ માનવી જો લાલ સિગ્નલ તરફ જતો હોય તો તેને બ્લૂ કે ગ્રીન દેખાઈ શકે જો તે પ્રકાશના સ્ત્રોતથી દૂર જાય તો ગ્રીન સિગ્નલ તેને લાલ દેખાઈ શકે તેથી, ન્યાયાધીશે તેને બાઈજ્જત મુક્ત કરી દીધો. વિજ્ઞાનીએ વિજ્ઞાની સત્યનો પોતાને દંડમાંથી છોડાવવા જબ્બર ઉપયોગ કર્યો. પણ એ જાણવું જરૂરી છે કે કારની ગતિએ લાલ લાઈટ બ્લૂ નો દેખાય. જો ઝડપ ખૂબ જ વધારે હોય તો જ તેમ જોઈ શકાય. પણ સૈદ્ધાંતિક રીતે તે પોતાને છોડાવી શક્યો. ન્યાય તો તર્ક અને દલીલો પર આધાર રાખે છે. તેને બીજા સાથે કાંઈ જ સંબંધ નથી.
તમને જ્યારે કોઈ એમ પ્રશ્ર્ન કરે કે કલકત્તા કેટલું દૂર છે ત્યારે આ પ્રશ્ર્નનો જવાબ આપવા માટે તમારે જાણવું પડે કે કયા સાધનોના ઉપયોગથી આનો જવાબ આપવો? ચાલીને જઈએ તો કેટલા દિવસો લાગે. ટ્રેઈનમાં ૩૦થી ૩૬ કલાક લાગે. વિમાનમાં બે કલાક લાગે અને મોબાઈલ કે ટી.વી.નો ઉપયોગ કરીએ તો એક ક્ષણ લાગે. આમ આ બધું સાપેક્ષ છે.
પૃથ્વી પરથી જોઈએ તો સૂર્ય તેની ધરી પર ઘુમતો લાગે અને પૃથ્વીની પરિક્રમા કરતો દેખાય. અને પૃથ્વી ધરીભ્રમણ અને પરિક્રમણ કરતી જ ન લાગે. સૂર્ય પરથી જોઈએ તો પૃથ્વી તેની ધરી પર ઘુમતી લાગે અને સૂર્યની પરિક્રમા કરતી લાગે. આમાં સાચું શું? આપણે સવારે સૂર્યોદય વખતે વિમાન લઈને પશ્ર્ચિમમાં જવાનું. તમારે સૂર્યને અનુસરતા રહેવાનું. અનુસરતા રહેવાનું તમને રાત પડશે જ નહીં. જો તમારા વિમાનમાં ૧૦૦૦ વર્ષ સુધી ઈંધણ ખૂટે નહીં તેવું વિમાન છે. તમે જો તે વિમાનને પશ્ર્ચિમમાં ચલાવતા જ રહો અને સૂર્યને અનુસરતા જ રહો તો તમને ક્યારે રાત ન દેખાય. જો આવા વિમાનમાં બાળક જન્મે અને મોટું થાય તો તેને રાત શું તે ખબર જ ન પડે. તેના બ્રહ્માંડમાં રાત, તારા, ચંદ્ર હોય જ નહીં. હવે રાતે ૮ વાગ્યે તમે આવું વિમાન પૂર્વમાં ઉડાડો અને ચંદ્રને અનુસરો તો તે વિમાનમાં બાળક મોટું થાય તો તેને દિવસ શું તે ખબર જ ન પડે. સૂર્ય શું તે ખબર જ ન પડે. આમાં બ્રહ્માંડમાં તમે કયા પ્લેટફોર્મ પરથી બ્રહ્માંડ જુઓ છો તેમાં બ્રહ્માંડ કેવું દેખાય છે તેના પર બધો આધાર છે. તમે બ્રહ્માંડને તમારા જ્ઞાનથી કેટલું જાણો છો. તેના પર બધો જ આધાર છે. તમે જન્મો ત્યારે તમારું બ્રહ્માંડ જન્મે છે જેમ જેમ તમારું જ્ઞાન વધે, તેમ તમે બ્રહ્માંડને આત્મસાત્ કરો. તે તમારા માહોલ અને જગ્યા પર પણ આધાર રાખે છે. હિમાચલ પ્રદેશના ખૂણાની એક ખીણમાં નાના ગામડામાં વસતી એક સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ મુંબઈમાં વસતી એક સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ, મુંબઈમાં વસતી ઈં.અ.જ. સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ, ન્યૂ યોર્કમાં વસતી સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ બધા અલગ અલગ હોય છે. જળચર પ્રાણીઓનું બ્રહ્માંડ અલગ છે. સ્થળચર અને અંતરીક્ષચર પ્રાણીઓનાં બ્રહ્માંડ અલગ અલગ હોય છે. પૃથ્વી પરના જીવનું બ્રહ્માંડ સૂર્યમાળામાં ગ્રહોનું બ્રહ્માંડ, મંદાકિનીમાં તારાની વસ્તીનું બ્રહ્માંડ, બ્રહ્માંડમાં મંદાકિનીઓની વસ્તીનું બ્રહ્માંડ. આમ બ્રહ્માંડ એક નથી.
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=175698
બીજી બાજુ વિખ્યાત જીવવિજ્ઞાનશાસ્ત્રી જે. બી. એસ. હલધન કહે છે કે આ બ્રહ્માંડ જેટલું વિચિત્ર દેખાય છે તેનાં કરતાં પણ તે વધારે વિચિત્ર છે એટલે કે તેને પાર પામવો એ નામૂમકિન છે. આપણને આ વાત પણ સાચી ન લાગે. કેમ કે આપણે ગમે તેટલા જ્ઞાની હોઈએ પણ બ્રહ્માંડ ઘણું ગૂઢ-રહસ્ય ભર્યું લાગે. જેમ જેમ જૂના રહસ્યો ઉકેલાતાં જાય તેમ તેમ વિજ્ઞાનીઓ સમક્ષ નવા નવા રહસ્યો પેદા થાય છે, જાણે કે તેનો અંત જ નથી.
કલ્પના કરો કે તમે મધદરિયે છો, ક્યાંય પણ લેન્ડ દેખાતી નથી. તમારા વહાણ નીચે પાણી, દરિયો ઘુઘવાટા કરે તમારા વહાણને આમ તેમ ટોસ કર્યા કરે અને ઉપર આકાશ. સૂર્ય આકાશમાં વિહાર કરે સૂર્યોદય થાય સાંજે સૂર્યાસ્ત થાય લાગે છે હકીકતમાં સૂર્ય પાણીમાં ડૂબી રહ્યો છે, પ્રકાશની ભાખરી ધીરે ધીરે પાણીમાં ડૂબી રહી છે અને રાતે? રાતે તારા ભરેલો ચંદરવો આકાશરૂપી ગુંબજમાં દેખાય. તમને લાગે કે બ્રહ્માંડમાં તમે એકલા જ છો. જિંદગીમાં આવો અનુભવ કરો તો કુદરત શું છે તેનો અહેસાસ થાય, હવે માની લો કે તમારી આગબોટના ભંડકિયામાં જામફળનો કરંડિયો છે અને તેના એક જામફળમાં એક ઈયળ છે. આ ઈયળ બ્રહ્માંડને આત્મસાત્ કરવાનો પ્રયત્ન કરે તો કેટલું હાસ્યસ્પદ લાગે. એવી જ સ્થિતિ આપણી છે. આપણે પૃથ્વીરૂપી વહાણમાં છીએ. આપણી ફરતે વાયુમંડળનું આવરણ છે અને આપણે પૂરા બ્રહ્માંડને સમજવા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છીએ.
આપણને બધાને સાત અંધજનો અને હાથીની વાતની ખબર છે. અંધજનની સામે હાથી ઊભો રાખવામાં આવે છે અને તેમને પૂછવામાં આવે છે કે હાથી કેવો છે તેનું વર્ણન કરો. જે અંધજન હાથીની પૂંછડીએ હાથ ફેરવે છે તે કહે છે કે હાથી તો દોરડા જેવો છે. જે અંધજન હાથીના પગે હાથ ફેરવે છે તે કહે છે કે હાથી તો થાંભલા જેવો છે. જે અંધજન હાથીની પીઠ પર હાથ ફેરવે છે તે કહે છે કે હાથી ટેકરા જેવો છે. આ બધા અંધજનો હાથીનું વર્ણન કરવામાં સાચા છે. સાથે સાથે બધાં જ ખોટા છે. કારણ કે તેમણે પૂરા હાથીનું કદી દર્શન કર્યું જ નથી. આ જ સ્થિતિ બ્રહ્માંડને સમજવામાં આપણી છે. આપણે બ્રહ્માંડને સમજવામાં આંધળા જ છીએ. વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે ૮.૭ ટકા બ્રહ્માંડ આપણી આંખોને ઓઝલ છે. એકસ-રેમાં બ્રહ્માંડ અલગ દેખાય છે. ગામા-રેમાં બ્રહ્માંડ અલગ દેખાય છે. ઈન્ફ્રારેડ, અલ્ટ્રાવાયોલેટ, દૃશ્ય પ્રકાશ, માઈક્રોવેવ રેડિયોવેવ દરેકે દરેકમાં બ્રહ્માંડ અલગ દેખાય છે. થાય છે કે કયું બ્રહ્માંડ સાચું? ભારતે તાજેતરમાં જ એસ્ટ્રોસેટ નામનો ઉપગ્રહ અંતરિક્ષમાં તરતો મૂક્યો છે. તેમાં એકસ-રે, ઈન્ફ્રારેડ, દૃશ્ય-પ્રકાશ, અલ્ટ્રાવાયોલેટ, માઈક્રોવેવ અને રેડિયોવેવ દૂરબીનો રાખવામાં આવ્યાં છે. તે આ બધી જુદી જુદી આંખોએ બ્રહ્માંડને આપણી સમક્ષ રજૂ કરશે, તો બ્રહ્માંડનું સંયોજનાત્મકરૂપ આપણને દેખાડશે. માટે જ તે આપણા વિજ્ઞાનીઓની અને ઈસરોની સિદ્ધિ છે. હકીકતમાં બ્રહ્માંડનું સાચું રૂપ જાણવું ઘણું અઘરું છે. જે આપણે જોઈએ છીએ તે તો માત્ર તેની ઝાંખી છે. આ તો એવું છે કે આપણે આપણા મકાનમાં હોઈએ અને
પૂર્વની બારીમાંથી જગતને જોઈએ તો એક જાતનું દેખાય, પશ્ર્ચિમની બારીમાંથી જોઈએ તો અલગ દુનિયા હોય, ઉત્તર, દક્ષિણ દિશાની દુનિયા પણ અલગ અલગ જ હોય. આ બધાનું સંયોજન કરીને આપણને
ખબર છે કે આપણા બિલ્ડિંગની ફરતે દુનિયા કેવી છે.
પણ બ્રહ્માંડને જોવાની વાત જરા જુદી છે. આ પરિવર્તનશીલ બ્રહ્માંડ આપણને અલગ અલગ રૂપ દેખાડે છે. દુનિયા આપણે કઈ બારીમાંથી જોઈએ છીએ તેવી તે દેખાવાનો આધાર છે. તેવી જ રીતે બ્રહ્માંડ આપણને કયા પ્લેટફોર્મ પરથી જોઈએ છીએ તેના પર તેનો આધાર છે. બ્રહ્માંડ નિરપેક્ષ નથી. તે આપણી સાપેક્ષ છે. તેને એકરૂપ નથી તે બહુરૂપી છે. કયા પ્લેટફોર્મ
પરથી તમે તેને જુઓ છો તેના પર તેનો આધાર છે.
લાલ તારો હકીકતમાં લાલ ન પણ હોય, બ્લૂ તારો હકીકતમાં બ્લૂ તારો ન પણ હોય. કેટલાય તારા દેખાય તે હકીકતમાં એક જ તારાના પ્રતિબિંબો હોય. તમે ખૂબ જ ઝડપથી જતી રાજધાની ગાડીમાંથી સ્ટેશનનું બોર્ડ વાંચવા જાવ તો તે વંચાતું નથી. તમે કેેટલી ગતિએ ગતિ કરો છો તેના પર બ્રહ્માંડ દેખાવાનો આધાર છે. એવા તારા છે જે એક સેક્ધડમાં પ૦૦ વાર પોતાની ધરી પર ઘૂમી લે છે. તમે જો એવા તારાના ગ્રહ પર હો તો તમે શું જુઓ? તમે આવી ઝડપે ઘૂમતા ગ્રહ પર હો તો એક સેક્ધડમાં તમારો સૂર્ય આકાશમાં ચક્કર લગાવી એ અડધી સેક્ધડમાં તમારા આકાશમાંથી પૂર્વથી પશ્ર્ચિમમાં ચાલ્યો જાય ત્યાં દિવસ માત્ર એક સેક્ધડનો જ હોય, આપણે ત્યાં દિવસ ૮૪૬૦૦ સેક્ધડનો છે. આઈન્સ્ટાઈનની થીયરી દર્શાવે છે કે કોઈ વસ્તુ ગતિ કરે તો તે તેની ગતિની દિશામાં ટૂંકી થતી દેખાય. જો એક બોક્સ તમારાથી દૂર જાય તો જેમ જેમ તેની ઝડપ વધતી જાય તેમ તેમ તેનો આકાર બદલાતો જાય કારણ કે તેની લંબાઈ બદલાતી જાય. આઈન્સ્ટાઈનની થીયરી કહે છે કે જે યાન ગતિ કરે તેમાં સમય ધીમો પડતો જાય. તમે કહો કે મને એક વર્ષ થયું તો તે યાનમાં બેઠેલો માણસ એમ પણ કહે છે કે હું તો માત્ર એક કલાક જ મોટો થયો છું. એ શક્ય છે. તે યાન જેમ જેમ ઝડપ પકડે તેમ તેમ તેનું દળ પણ વધતું જાય. બોલો હવે આમાં સમય, આકાર, દળનો ઉચ્છેદ જ થઈ ગયો ને? બ્રહ્માંડમાં કાંઈ પણ નિરપેક્ષ નથી. ધન મહત્ત્વનું છે તે પણ મહત્ત્વનું ન લાગે. જ્ઞાન મહત્ત્વનું છે તે પણ ધનનું સર્જક લાગે. આમ બ્રહ્માંડમાં દરેકે દરેક વસ્તુનું મહત્ત્વ છે અને દરેકે દરેક વસ્તુનું મહત્ત્વ નથી. બ્રહ્માંડમાં દરેેકે દરેક વસ્તુ અર્થપૂર્ણ લાગે, સાથે સાથે તે નિરર્થક પણ લાગે. બ્રહ્માંડમાં શેનું ય પણ અભિમાન કરવાની જરૂર નથી. શેર માથે સવાશેર છે જ.
બ્રહ્માંડને ઘટોત્કચના હાથી સાથે સરખાવી શકાય. જેમ જેમ તેને માપતા જાવ છેડે તમે તમારી મેઝેરિંગ ટેપ મૂકો તે વધી ગયું હોય, વળી પાછી તમારી મેઝેરિંગ ટેપ લંબાવો વળી પાછું વધી ગયું હોય.
એક સાચી કથા છે તેના વિજ્ઞાનીનું નામ હું ભૂલી ગયો છું. તે એક દિવસ મોટર લઈને નીળયો, ધૂનમાં ને ધૂનમાં કે ખાસ કામ હોઈ તેને તો ટ્રાફિક સિગ્નલ બંધ હતું તો મોટર ઊભી રાખવાને બદલે મોટર મારી મૂકી. પોલીસે તેને પકડ્યો. કોર્ટમાં કેસ ચાલ્યો. વિજ્ઞાની હોશિયાર હતો તેને ખબર હતી કે ગાડી જો સ્ત્રોતની તરફ દોડે તો લાલ સ્ત્રોત બ્લૂ કે ગ્રીન દેખાય. તેને એ કેસમાંથી છૂટવું હતું. તેણે દલીલ કરી કે તે ઝડપથી કાર ચલાવતો હતો. તેથી લાલ લાઈટ તેને બ્લૂ કે ગ્રીન દેખાઈ. એટલે તેણે ટ્રાફિક સિગ્નલ લાલ હતું તો પણ તેણે ગાડી મારી મૂકી. ન્યાયાધીશે આ પ્રશ્ર્ન ઉકેલમાં વિજ્ઞાનીનો સંપર્ક સાધ્યો તો વિજ્ઞાનીએ કહ્યું કે એ વાત સાચી છે કે કોઈ પણ માનવી જો લાલ સિગ્નલ તરફ જતો હોય તો તેને બ્લૂ કે ગ્રીન દેખાઈ શકે જો તે પ્રકાશના સ્ત્રોતથી દૂર જાય તો ગ્રીન સિગ્નલ તેને લાલ દેખાઈ શકે તેથી, ન્યાયાધીશે તેને બાઈજ્જત મુક્ત કરી દીધો. વિજ્ઞાનીએ વિજ્ઞાની સત્યનો પોતાને દંડમાંથી છોડાવવા જબ્બર ઉપયોગ કર્યો. પણ એ જાણવું જરૂરી છે કે કારની ગતિએ લાલ લાઈટ બ્લૂ નો દેખાય. જો ઝડપ ખૂબ જ વધારે હોય તો જ તેમ જોઈ શકાય. પણ સૈદ્ધાંતિક રીતે તે પોતાને છોડાવી શક્યો. ન્યાય તો તર્ક અને દલીલો પર આધાર રાખે છે. તેને બીજા સાથે કાંઈ જ સંબંધ નથી.
તમને જ્યારે કોઈ એમ પ્રશ્ર્ન કરે કે કલકત્તા કેટલું દૂર છે ત્યારે આ પ્રશ્ર્નનો જવાબ આપવા માટે તમારે જાણવું પડે કે કયા સાધનોના ઉપયોગથી આનો જવાબ આપવો? ચાલીને જઈએ તો કેટલા દિવસો લાગે. ટ્રેઈનમાં ૩૦થી ૩૬ કલાક લાગે. વિમાનમાં બે કલાક લાગે અને મોબાઈલ કે ટી.વી.નો ઉપયોગ કરીએ તો એક ક્ષણ લાગે. આમ આ બધું સાપેક્ષ છે.
પૃથ્વી પરથી જોઈએ તો સૂર્ય તેની ધરી પર ઘુમતો લાગે અને પૃથ્વીની પરિક્રમા કરતો દેખાય. અને પૃથ્વી ધરીભ્રમણ અને પરિક્રમણ કરતી જ ન લાગે. સૂર્ય પરથી જોઈએ તો પૃથ્વી તેની ધરી પર ઘુમતી લાગે અને સૂર્યની પરિક્રમા કરતી લાગે. આમાં સાચું શું? આપણે સવારે સૂર્યોદય વખતે વિમાન લઈને પશ્ર્ચિમમાં જવાનું. તમારે સૂર્યને અનુસરતા રહેવાનું. અનુસરતા રહેવાનું તમને રાત પડશે જ નહીં. જો તમારા વિમાનમાં ૧૦૦૦ વર્ષ સુધી ઈંધણ ખૂટે નહીં તેવું વિમાન છે. તમે જો તે વિમાનને પશ્ર્ચિમમાં ચલાવતા જ રહો અને સૂર્યને અનુસરતા જ રહો તો તમને ક્યારે રાત ન દેખાય. જો આવા વિમાનમાં બાળક જન્મે અને મોટું થાય તો તેને રાત શું તે ખબર જ ન પડે. તેના બ્રહ્માંડમાં રાત, તારા, ચંદ્ર હોય જ નહીં. હવે રાતે ૮ વાગ્યે તમે આવું વિમાન પૂર્વમાં ઉડાડો અને ચંદ્રને અનુસરો તો તે વિમાનમાં બાળક મોટું થાય તો તેને દિવસ શું તે ખબર જ ન પડે. સૂર્ય શું તે ખબર જ ન પડે. આમાં બ્રહ્માંડમાં તમે કયા પ્લેટફોર્મ પરથી બ્રહ્માંડ જુઓ છો તેમાં બ્રહ્માંડ કેવું દેખાય છે તેના પર બધો આધાર છે. તમે બ્રહ્માંડને તમારા જ્ઞાનથી કેટલું જાણો છો. તેના પર બધો જ આધાર છે. તમે જન્મો ત્યારે તમારું બ્રહ્માંડ જન્મે છે જેમ જેમ તમારું જ્ઞાન વધે, તેમ તમે બ્રહ્માંડને આત્મસાત્ કરો. તે તમારા માહોલ અને જગ્યા પર પણ આધાર રાખે છે. હિમાચલ પ્રદેશના ખૂણાની એક ખીણમાં નાના ગામડામાં વસતી એક સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ મુંબઈમાં વસતી એક સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ, મુંબઈમાં વસતી ઈં.અ.જ. સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ, ન્યૂ યોર્કમાં વસતી સ્ત્રીનું બ્રહ્માંડ બધા અલગ અલગ હોય છે. જળચર પ્રાણીઓનું બ્રહ્માંડ અલગ છે. સ્થળચર અને અંતરીક્ષચર પ્રાણીઓનાં બ્રહ્માંડ અલગ અલગ હોય છે. પૃથ્વી પરના જીવનું બ્રહ્માંડ સૂર્યમાળામાં ગ્રહોનું બ્રહ્માંડ, મંદાકિનીમાં તારાની વસ્તીનું બ્રહ્માંડ, બ્રહ્માંડમાં મંદાકિનીઓની વસ્તીનું બ્રહ્માંડ. આમ બ્રહ્માંડ એક નથી.
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=175698
No comments:
Post a Comment