http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=157699
બ્રહ્માંડમાં સુખી થવાનો એક જ ધોરી માર્ગ છે. કોઈ પણ વસ્તુની, કોઈ પણ બીજી વસ્તુ સાથે, કોઈ પણ જાતની ક્યારેય સરખામણી કરવી નહીં. એ જ માયા છે. સુખ-દુ:ખ વસ્તુત: આ સરખામણીમાં બેઠાં છે.
૧૮૯૭માં વિખ્યાત ભૌતિકશાસ્ત્રી જે. જે. થોમસને ઈલેક્ટ્રોનને શોધી કાઢ્યો. આ ઈલેક્ટ્રોનનું દળ (ખફતત) તદ્દન નહીંવત્ છે. તેની પર ઋણવિદ્યુતભાર પણ વહન નહીવત્ છે. જ્યારે થોમસને આવા નગણ્ય ઈલેક્ટ્રોનને શોધ્યો તો બીજા વિજ્ઞાનીઓ કહેવા લાગ્યાં કે થોમસને આ નહીવત્ ઈલેક્ટ્રોનને શોધ્યો છે પણ તેનાથી વિજ્ઞાનને, લોકોને અને થોમસનને પોતાને શું મળવાનું છે. ઈલેક્ટ્રોન તો રાઈના દાણાથી પણ અબજ-અબજ-અબજગણો નાનો છે. તે દુનિયાને કોઈ પણ રીતે ઉપયોગી થાય તેમ લાગતું નથી. થોમસને ખોદ્યો ડુંગર અને કાઢ્યો ઉંદર જેવો તાલ છે. હવે આપણને ખબર પડી છે કે ઈલેક્ટ્રોન તો હિમાલયથી પણ વિરાટ નીકળ્યો છે. વિદ્યુતપ્રવાહ ઈલેક્ટ્રોન છે. દુનિયાને અજવાળનાર ઈલેક્ટ્રોન છે. જ્યાં જ્યાં અગ્નિ બળે છે, પછી તે દીવો હોય, ગેસ હોય, બલ્બ હોય, લાકડું હોય કે ચિતા હોય તે બધાની માયા ઈલેક્ટ્રોન છે. ટ્રેન ચાલે, પ્લેન ચાલે, રોકેટ ચાલે કે સબમરીન છેવટે કરતૂત તો ઈલેક્ટ્રોન્સનું જ છે. પ્રકાશ કે કોઈ પણ જાતના રેડિએશન છેવટે ઈલેક્ટ્રોનની ગતિવિધિ છે. ઘરમાં ટી.વી. કે હાથમાં મોબાઈલ ચાલે તે બધું જ ઈલેક્ટ્રોનને લીધે છે. રસાયણશાસ્ત્ર પૂરું ઈલેક્ટ્રોનનું ફરજંદ છે. ધાતુઓના રંગ-રૂપ, ચળકાટ કે ઝાંખાપણું ઈલેક્ટ્રોન્સને આભારી છે. નવાં નવાં પદાર્થો બને છે, જોડાય છે, તત્ત્વો જોડાય છે, અણુઓ-અણુઓ જોડાય છે તેના પાયામાં આ સૂક્ષ્મ ઈલેક્ટ્રોન્સ છે. નાભિનો ભેદ ખૂલ્યો છે, પ્રોટોન, ન્યુટ્રોનનો ભેદ ખૂલ્યો છે, પણ આ રાઈથી પણ અબજ-અબજ-અબજ ગણા નાના ઈલેક્ટ્રોનનો ભેદ હજુ ખૂલ્યો નથી. શું વિજ્ઞાન ઈલેક્ટ્રોનને તોડી શકશે? શું વિજ્ઞાનીઓ ઈલેક્ટ્રોનમાં ડોકિયું કરી શકશે? ઈલેક્ટ્રોનને વળી પાછા બે રૂપો છે, પદાર્થકણનું રૂપ અને બીજું તરંગનું રૂપ. ઈલેક્ટ્રોનની માયા બ્રહ્માંડસ્તર સુધી વ્યાપેલી છે. ઈન્ટરનેટ એટલે ઈલેક્ટ્રોનની માયા, ઈ-ગવર્નન્સ એટલે ઈલેક્ટ્રોનની માયા, ઈ-ટિકિટ આ બધાએ હાલની દુનિયામાં જબ્બર એટલે જબ્બર ક્રાંતિ આણી છે. ઈલેક્ટ્રોન્સ જો ન હોત તો આપણે આ બ્રહ્માંડને કેવી રીતે સમજી શકત? બ્રહ્માંડની એક ચાવી ઈલેક્ટ્રોનના હાથમાં છે તો બીજી ચાવી નાના એવા સફરજન પાસે હતી જેને સફરજનના ઝાડ પરથી પડી ખણ ખણ કરતો અવાજ કરી ન્યુટનને તે ચાવી દેતું ગયું જેણે આપણને બ્રહ્માંડ સમજવામાં મદદ કરી.
નાની એવી ઉલ્કાઓ, નાના એવા ધૂમકેતુઓ આપણને અદૃશ્ય બ્રહ્માંડમાં, અદૃશ્ય સૂર્યમાળામાં ડોકાવવાની બારી ખોલી આપી. ચંદ્રને નાનો ગણાય છે કે મોટો? સૂર્યમાળામાં તે એક પૃથ્વીનો માત્ર ઉપગ્રહ છે, પણ તેણે આપણને સમયનો વિચાર આપ્યો. અઠવાડિયા, પખવાડિયા, મહિનાઓ, વર્ષો આપ્યાં. આમ તો પૃથ્વી મોટી લાગે પણ ખગોળના સ્તરે તે રજકણ ગણાય. તેણે આપણને જીવન આપ્યું.
બ્રહ્માંડમાં રજકણની માયા જેટલી મોટી માયા કોઈની નથી. આપણે બધાં જ રજકણની દેન છીએ. પૂરું બ્રહ્માંડ રજકણની દેન છે. તેને કોસ્મિક ડસ્ટ કહે છે. છેવટે ઊર્જા પણ કોસ્મિક ડસ્ટ જ છે અને અંતરિક્ષ પોતે કોસ્મિક ડસ્ટ છે. માનવી મરે એટલે છેવટે તે રાખ બને છે. વળી પાછા આપણે કોસ્મિક ડસ્ટમાં ફેરવાઈ જઈએ છીએ. શંકર ભગવાનની ભસ્મ આ રજકરણની માયા દર્શાવે છે. માટે જ ભસ્મ માથા પર ચઢાવવાની પ્રથા છે.
માનવીનું જીવન પણ સૂક્ષ્મમાંથી જ ઉત્પન્ન થયું છે. તે કેટલું સૂક્ષ્માતીત છે તેની આપણને જાણ નથી. ઉગઅ-છગઅ જીન્સ જેવા સૂક્ષ્મો તત્ત્વો પર આ શરીર ચાલે છે. માટે નાનાને નાનું ગણવું નહીં. નાના વર્કરો, માણસો જ્યારે વિફરે છે તે કોનો પણ ધ્વંસ કરી નાખે છે. પાણીના કણો કેટલા સૂક્ષ્મો છે પણ તે પહાડોને પણ તોડી નાખે છે. પૃથ્વી પરનું જીવન સૂક્ષ્મનું વિરાટ સ્વરૂપ છે. સૂક્ષ્મ વિરાટથી પણ
વિરાટ છે. વિરાટને ઉત્પન્ન કરનાર છેવટે સૂક્ષ્મ છે.
તમે વિરાટ બ્રહ્માંડનો અભ્યાસ કરવા બેસો ત્યારે છેવટે તમે સૂક્ષ્મની આરે આવીને ઊભા રહો છો અને સૂક્ષ્મનો અભ્યાસ કરવા બેસો ત્યારે વિરાટને આરે આવી ઊભા રહો છો. તો વિરાટમાં સૂક્ષ્મ છે અને સૂક્ષ્મમાં વિરાટ છે. બંને એકરૂપ છે. આઈનસ્ટાઈનના ઊ=ખઈ૨ સૂત્રનો આ અર્થ છે. ખઈ૨નું સૂત્ર પોતે નાનું છે પણ વિરાટને સમજાવે છે.
બીજ કેટલું નાનું હોય છે, પણ પૂરા વૃક્ષને જન્મ આપે છે. વિરાટમાં છેવટે તમે સૂક્ષ્મના દર્શન કરી શકો છો અને સૂક્ષ્મમાં વિરાટ. આ આપણું આવડું મોટું શરીર છેવટે નાની નાની પેશીઓ પર ઊભું છે. એક પેશી સડી જાય એટલે કેન્સર થઈ જાય, પૂરું મકાન નાની ઇંટ પર છે અને દરેક ઇંટ રજકણ પર છે. રજકણ જ છેવટે મકાનનો ભાર
ઉપાડે છે.
આજથી ર૬૦૦ વર્ષ પૂર્વે થઈ ગયેલાં કણાદ ઋષિનું મૂળ નામ કશ્યપ હતું. પણ તે ઝીણા ઝીણા કણની માયાને સમજી શક્યા હતાં. આ બ્રહ્માંડ છેવટે કણનું બનેલું છે. એમ તેઓ સમજી શક્યા હતા માટે તેમનું નામ કણાદ પડ્યું હતું. છેવટે ચેતના કણ કણમાં વસેલી છે.
એક વખત ફેરેડેએ ચુંબકને આમથી તેમ ફેરવવામાં આવે તો વિદ્યુત ઉત્પન્ન થાય છે. તેવો પ્રયોગ જાહેરમાં કરી બતાવ્યો. એક અંગ્રેજ મહિલા તેની કાંખમાં તેનું નાનું બાળક લઈને ફેરેડેના પ્રયોગનું પ્રદર્શન જોવા આવી હતી. તેને પ્રયોગના અંતે સવાલ-જવાબ થતાં હતાં ત્યારે ફેરેડેને પૂછ્યું કે તમારા આ પ્રયોગનો ઉપયોગ શો? ત્યારે ફેરેડેએ હસતા હસતા તે અંગ્રેજ મહિલાને કહ્યું કે આ તમારું નાનું બાળક મોટું થઈને મહાન નહીં બને તેની ખાતરી શું? એમ વિજ્ઞાનની કોઈ પણ નાની કે મોટી શોધ હંમેશાં મોટી હોય છે. આપણે જાણીએ
છીએ કે ફેરેડેનો એ પ્રયોગ આજે દુનિયાને ચલાવે છે.
અનાજનો એક કણ આજે હજારો અનાજના દાણા ઉત્પન્ન કરીને દુનિયાને જીવાડે છે. પાણીના નાના ટીપાં જ બ્રહ્માંડના જીવનનો પર્યાય છે. નાના નાના બિન્દુઓ ભેગા મળીને જ પૂરી રેખા બને છે. નાના નાના પગલા ભરીને જ લાંબું અંતર કપાય છે. વામન ભગવાને માત્ર ત્રણ પગલાંમાં પૂરાં બ્રહ્માંડને આવરી લીધું હતું. વામનનું તે વિરાટ સ્વરૂપ હતું પ્રકાશની તરંગ લંબાઈ સૂક્ષ્માતીસૂક્ષ્મ હોય છે. અને જેમ જેમ તે નાની બને તેમ તેમ પ્રકાશની તીવ્રતા વધે છે જે ડ-ફિુત ગામા-રે, અલ્ટ્રાવાયોલેટ-રેમાં પરિણમે છે. રેડિયો-તરંગો ઈલેક્ટ્રોનની જ માયા છે. નાના ઈલેક્ટ્રોન પૂરેપૂરા કાગળોના કાગળો ઈ-મેઈલ દ્વારા હજારો-લાખો-કરોડો-અબજો કિલોમીટર દૂર લઈ જાય છે. તે માયા શું નાની ગણાય? છાયાચિત્રોના છાયાચિત્રોને તે ગમે ત્યાં લઈ જાય છે. તમારો ફોટો પોતે જ ઈલેક્ટ્રોનની માયા છે. લખવું હોય તો નાના નાના અક્ષરોને આધારે બધું લખાય છે. આપણે નાનાને નાનો કેવી રીતે કહી શકીએ? બ્રહ્માંડમાં છેવટે બધું કોસ્મિક ડસ્ટ છે. કોઈ છીંકણી સૂંઘે અને આપણે તેમને પૂછીએ કે શું સૂંઘો છો? તો કહે કોસ્મિક ડસ્ટ. છેવટે બ્રહ્માંડ કણ-કણની માયા છે. ક્ષણ ક્ષણ પસાર થઈને આપણું જીવન બનાવે છે. જીવનના એક ક્ષણે ધબકાર ચૂકી જવાય એટલે રામ બોલો ભઈ રામ થઈ જાય. શ્ર્વાસોચ્છશ્ર્વાસ આ કણ કણરૂપી ક્ષણનો ધબકાર છે, તેની નોંધ રાખે છે. સમય કેટલી સૂક્ષ્મ રીતે મપાય છે. પ્રકાશવર્ષ એટલે એક વર્ષમાં કપાયેલું અંતર તે લગભગ ૧૦,૦૦૦ અબજ કિલોમીટર છે. વાયુમંડળ વાયુના કણોનું બનેલું છે. બ્રહ્માંડમાં મેઘધનુષ થાય છે. કે હીરાનો ચળકાટ દેખાય છે કે સોના ચાંદીનો ચળકાટ દેખાય છે તે છેવટે સૂક્ષ્મકણોની માયા છે. બ્રહ્માંડ જે સઘન દેખાય છે તે હકીકતમાં કણોની હારની માયા છે. છેવટે બધું કણરૂપ છે. તમે જ્યારે કોઈ અખંડ વસ્તુને જુઓ ત્યારે કણોને યાદ કરજો. બ્રહ્માંડ અખંડિત છે જ છતાં તે ખંડિત છે પણ આપણને લાગે છે કે તે અખંડિત છે. તે માયા હકીકતમાં કણોએ ઉત્પન્ન કરેલી છે. પગથિયા ચડવાના હોય છે તે જીવનમાં ગમે તે પ્રકારનાં પગથિયા હોય પણ છેવટે તે ખંડિત પગથિયા છે માટે જ વિજ્ઞાનીઓને જ ક્વોન્ટમ ફિઝિક્સની જરૂર પડી છે. ક્વોન્ટમ એટલે કણ, પેકેટ, ખંડ, દાણો. વિજ્ઞાનીઓનું કહેવું છે કે બ્રહ્માંડ છેવટે ક્વોન્ટમ છે. પ્રકાશ લાગે છે સઘન પણ તે હકીકતમાં ફોટોન નામના કણોનો બનેલો છે. ઊર્જા પોતે જ ક્વોન્ટમ છે. ગુરુત્વાકર્ષણ છેવટે ગ્રેબટોન નામના કણોનું બનેલું છે જે હજુ સુધી દૃશ્યમાન થયાં નથી.
બ્રહ્માંડની આરપાર જોવું એટલે કણોની આરપાર જોવાની વાત છે. તે પછી પારદર્શક હોય, અપારદર્શક હોય કે અર્ધપારદર્શક હોય, કરન્સી નોટો છેવટે કણ કણ છે. પ્રેમ પોતે બ્રહ્માંડના કણો વચ્ચેનો પ્રેમ છે. તે પછી માનવી હોય કે પથ્થર બનાવતાં કણો હોય. બે કણો વચ્ચેનો પ્રેમ ખતમ થઈ જાય તેને વિસર્જન કહે છે. સર્જન અને વિસર્જન બ્રહ્માંડના કણો વચ્ચેના પ્રેમની માયા છે. પ્રેમ પણ કણસ્વરૂપ છે. બે હાથમાં આપણે લઈએ છીએ, જો પાણી કણ કણ ન હોત અને સઘન હોત તો તે નીચે પડી ન જાત. પ્લાસ્ટિકની થેલી વસ્તુને ધરી રાખે છે પણ છેવટે તે કણો છે જેના બોંડથી પ્લાસ્ટિકની થેલીને સધન બનાવી રાખે છે. કણો તમારી સેવામાં રાત-દિવસ હાજર છે.
બ્રહ્માંડમાં સુખી થવાનો એક જ ધોરી માર્ગ છે. કોઈ પણ વસ્તુની, કોઈ પણ બીજી વસ્તુ સાથે, કોઈ પણ જાતની ક્યારેય સરખામણી કરવી નહીં. એ જ માયા છે. સુખ-દુ:ખ વસ્તુત: આ સરખામણીમાં બેઠાં છે.
૧૮૯૭માં વિખ્યાત ભૌતિકશાસ્ત્રી જે. જે. થોમસને ઈલેક્ટ્રોનને શોધી કાઢ્યો. આ ઈલેક્ટ્રોનનું દળ (ખફતત) તદ્દન નહીંવત્ છે. તેની પર ઋણવિદ્યુતભાર પણ વહન નહીવત્ છે. જ્યારે થોમસને આવા નગણ્ય ઈલેક્ટ્રોનને શોધ્યો તો બીજા વિજ્ઞાનીઓ કહેવા લાગ્યાં કે થોમસને આ નહીવત્ ઈલેક્ટ્રોનને શોધ્યો છે પણ તેનાથી વિજ્ઞાનને, લોકોને અને થોમસનને પોતાને શું મળવાનું છે. ઈલેક્ટ્રોન તો રાઈના દાણાથી પણ અબજ-અબજ-અબજગણો નાનો છે. તે દુનિયાને કોઈ પણ રીતે ઉપયોગી થાય તેમ લાગતું નથી. થોમસને ખોદ્યો ડુંગર અને કાઢ્યો ઉંદર જેવો તાલ છે. હવે આપણને ખબર પડી છે કે ઈલેક્ટ્રોન તો હિમાલયથી પણ વિરાટ નીકળ્યો છે. વિદ્યુતપ્રવાહ ઈલેક્ટ્રોન છે. દુનિયાને અજવાળનાર ઈલેક્ટ્રોન છે. જ્યાં જ્યાં અગ્નિ બળે છે, પછી તે દીવો હોય, ગેસ હોય, બલ્બ હોય, લાકડું હોય કે ચિતા હોય તે બધાની માયા ઈલેક્ટ્રોન છે. ટ્રેન ચાલે, પ્લેન ચાલે, રોકેટ ચાલે કે સબમરીન છેવટે કરતૂત તો ઈલેક્ટ્રોન્સનું જ છે. પ્રકાશ કે કોઈ પણ જાતના રેડિએશન છેવટે ઈલેક્ટ્રોનની ગતિવિધિ છે. ઘરમાં ટી.વી. કે હાથમાં મોબાઈલ ચાલે તે બધું જ ઈલેક્ટ્રોનને લીધે છે. રસાયણશાસ્ત્ર પૂરું ઈલેક્ટ્રોનનું ફરજંદ છે. ધાતુઓના રંગ-રૂપ, ચળકાટ કે ઝાંખાપણું ઈલેક્ટ્રોન્સને આભારી છે. નવાં નવાં પદાર્થો બને છે, જોડાય છે, તત્ત્વો જોડાય છે, અણુઓ-અણુઓ જોડાય છે તેના પાયામાં આ સૂક્ષ્મ ઈલેક્ટ્રોન્સ છે. નાભિનો ભેદ ખૂલ્યો છે, પ્રોટોન, ન્યુટ્રોનનો ભેદ ખૂલ્યો છે, પણ આ રાઈથી પણ અબજ-અબજ-અબજ ગણા નાના ઈલેક્ટ્રોનનો ભેદ હજુ ખૂલ્યો નથી. શું વિજ્ઞાન ઈલેક્ટ્રોનને તોડી શકશે? શું વિજ્ઞાનીઓ ઈલેક્ટ્રોનમાં ડોકિયું કરી શકશે? ઈલેક્ટ્રોનને વળી પાછા બે રૂપો છે, પદાર્થકણનું રૂપ અને બીજું તરંગનું રૂપ. ઈલેક્ટ્રોનની માયા બ્રહ્માંડસ્તર સુધી વ્યાપેલી છે. ઈન્ટરનેટ એટલે ઈલેક્ટ્રોનની માયા, ઈ-ગવર્નન્સ એટલે ઈલેક્ટ્રોનની માયા, ઈ-ટિકિટ આ બધાએ હાલની દુનિયામાં જબ્બર એટલે જબ્બર ક્રાંતિ આણી છે. ઈલેક્ટ્રોન્સ જો ન હોત તો આપણે આ બ્રહ્માંડને કેવી રીતે સમજી શકત? બ્રહ્માંડની એક ચાવી ઈલેક્ટ્રોનના હાથમાં છે તો બીજી ચાવી નાના એવા સફરજન પાસે હતી જેને સફરજનના ઝાડ પરથી પડી ખણ ખણ કરતો અવાજ કરી ન્યુટનને તે ચાવી દેતું ગયું જેણે આપણને બ્રહ્માંડ સમજવામાં મદદ કરી.
નાની એવી ઉલ્કાઓ, નાના એવા ધૂમકેતુઓ આપણને અદૃશ્ય બ્રહ્માંડમાં, અદૃશ્ય સૂર્યમાળામાં ડોકાવવાની બારી ખોલી આપી. ચંદ્રને નાનો ગણાય છે કે મોટો? સૂર્યમાળામાં તે એક પૃથ્વીનો માત્ર ઉપગ્રહ છે, પણ તેણે આપણને સમયનો વિચાર આપ્યો. અઠવાડિયા, પખવાડિયા, મહિનાઓ, વર્ષો આપ્યાં. આમ તો પૃથ્વી મોટી લાગે પણ ખગોળના સ્તરે તે રજકણ ગણાય. તેણે આપણને જીવન આપ્યું.
બ્રહ્માંડમાં રજકણની માયા જેટલી મોટી માયા કોઈની નથી. આપણે બધાં જ રજકણની દેન છીએ. પૂરું બ્રહ્માંડ રજકણની દેન છે. તેને કોસ્મિક ડસ્ટ કહે છે. છેવટે ઊર્જા પણ કોસ્મિક ડસ્ટ જ છે અને અંતરિક્ષ પોતે કોસ્મિક ડસ્ટ છે. માનવી મરે એટલે છેવટે તે રાખ બને છે. વળી પાછા આપણે કોસ્મિક ડસ્ટમાં ફેરવાઈ જઈએ છીએ. શંકર ભગવાનની ભસ્મ આ રજકરણની માયા દર્શાવે છે. માટે જ ભસ્મ માથા પર ચઢાવવાની પ્રથા છે.
માનવીનું જીવન પણ સૂક્ષ્મમાંથી જ ઉત્પન્ન થયું છે. તે કેટલું સૂક્ષ્માતીત છે તેની આપણને જાણ નથી. ઉગઅ-છગઅ જીન્સ જેવા સૂક્ષ્મો તત્ત્વો પર આ શરીર ચાલે છે. માટે નાનાને નાનું ગણવું નહીં. નાના વર્કરો, માણસો જ્યારે વિફરે છે તે કોનો પણ ધ્વંસ કરી નાખે છે. પાણીના કણો કેટલા સૂક્ષ્મો છે પણ તે પહાડોને પણ તોડી નાખે છે. પૃથ્વી પરનું જીવન સૂક્ષ્મનું વિરાટ સ્વરૂપ છે. સૂક્ષ્મ વિરાટથી પણ
વિરાટ છે. વિરાટને ઉત્પન્ન કરનાર છેવટે સૂક્ષ્મ છે.
તમે વિરાટ બ્રહ્માંડનો અભ્યાસ કરવા બેસો ત્યારે છેવટે તમે સૂક્ષ્મની આરે આવીને ઊભા રહો છો અને સૂક્ષ્મનો અભ્યાસ કરવા બેસો ત્યારે વિરાટને આરે આવી ઊભા રહો છો. તો વિરાટમાં સૂક્ષ્મ છે અને સૂક્ષ્મમાં વિરાટ છે. બંને એકરૂપ છે. આઈનસ્ટાઈનના ઊ=ખઈ૨ સૂત્રનો આ અર્થ છે. ખઈ૨નું સૂત્ર પોતે નાનું છે પણ વિરાટને સમજાવે છે.
બીજ કેટલું નાનું હોય છે, પણ પૂરા વૃક્ષને જન્મ આપે છે. વિરાટમાં છેવટે તમે સૂક્ષ્મના દર્શન કરી શકો છો અને સૂક્ષ્મમાં વિરાટ. આ આપણું આવડું મોટું શરીર છેવટે નાની નાની પેશીઓ પર ઊભું છે. એક પેશી સડી જાય એટલે કેન્સર થઈ જાય, પૂરું મકાન નાની ઇંટ પર છે અને દરેક ઇંટ રજકણ પર છે. રજકણ જ છેવટે મકાનનો ભાર
ઉપાડે છે.
આજથી ર૬૦૦ વર્ષ પૂર્વે થઈ ગયેલાં કણાદ ઋષિનું મૂળ નામ કશ્યપ હતું. પણ તે ઝીણા ઝીણા કણની માયાને સમજી શક્યા હતાં. આ બ્રહ્માંડ છેવટે કણનું બનેલું છે. એમ તેઓ સમજી શક્યા હતા માટે તેમનું નામ કણાદ પડ્યું હતું. છેવટે ચેતના કણ કણમાં વસેલી છે.
એક વખત ફેરેડેએ ચુંબકને આમથી તેમ ફેરવવામાં આવે તો વિદ્યુત ઉત્પન્ન થાય છે. તેવો પ્રયોગ જાહેરમાં કરી બતાવ્યો. એક અંગ્રેજ મહિલા તેની કાંખમાં તેનું નાનું બાળક લઈને ફેરેડેના પ્રયોગનું પ્રદર્શન જોવા આવી હતી. તેને પ્રયોગના અંતે સવાલ-જવાબ થતાં હતાં ત્યારે ફેરેડેને પૂછ્યું કે તમારા આ પ્રયોગનો ઉપયોગ શો? ત્યારે ફેરેડેએ હસતા હસતા તે અંગ્રેજ મહિલાને કહ્યું કે આ તમારું નાનું બાળક મોટું થઈને મહાન નહીં બને તેની ખાતરી શું? એમ વિજ્ઞાનની કોઈ પણ નાની કે મોટી શોધ હંમેશાં મોટી હોય છે. આપણે જાણીએ
છીએ કે ફેરેડેનો એ પ્રયોગ આજે દુનિયાને ચલાવે છે.
અનાજનો એક કણ આજે હજારો અનાજના દાણા ઉત્પન્ન કરીને દુનિયાને જીવાડે છે. પાણીના નાના ટીપાં જ બ્રહ્માંડના જીવનનો પર્યાય છે. નાના નાના બિન્દુઓ ભેગા મળીને જ પૂરી રેખા બને છે. નાના નાના પગલા ભરીને જ લાંબું અંતર કપાય છે. વામન ભગવાને માત્ર ત્રણ પગલાંમાં પૂરાં બ્રહ્માંડને આવરી લીધું હતું. વામનનું તે વિરાટ સ્વરૂપ હતું પ્રકાશની તરંગ લંબાઈ સૂક્ષ્માતીસૂક્ષ્મ હોય છે. અને જેમ જેમ તે નાની બને તેમ તેમ પ્રકાશની તીવ્રતા વધે છે જે ડ-ફિુત ગામા-રે, અલ્ટ્રાવાયોલેટ-રેમાં પરિણમે છે. રેડિયો-તરંગો ઈલેક્ટ્રોનની જ માયા છે. નાના ઈલેક્ટ્રોન પૂરેપૂરા કાગળોના કાગળો ઈ-મેઈલ દ્વારા હજારો-લાખો-કરોડો-અબજો કિલોમીટર દૂર લઈ જાય છે. તે માયા શું નાની ગણાય? છાયાચિત્રોના છાયાચિત્રોને તે ગમે ત્યાં લઈ જાય છે. તમારો ફોટો પોતે જ ઈલેક્ટ્રોનની માયા છે. લખવું હોય તો નાના નાના અક્ષરોને આધારે બધું લખાય છે. આપણે નાનાને નાનો કેવી રીતે કહી શકીએ? બ્રહ્માંડમાં છેવટે બધું કોસ્મિક ડસ્ટ છે. કોઈ છીંકણી સૂંઘે અને આપણે તેમને પૂછીએ કે શું સૂંઘો છો? તો કહે કોસ્મિક ડસ્ટ. છેવટે બ્રહ્માંડ કણ-કણની માયા છે. ક્ષણ ક્ષણ પસાર થઈને આપણું જીવન બનાવે છે. જીવનના એક ક્ષણે ધબકાર ચૂકી જવાય એટલે રામ બોલો ભઈ રામ થઈ જાય. શ્ર્વાસોચ્છશ્ર્વાસ આ કણ કણરૂપી ક્ષણનો ધબકાર છે, તેની નોંધ રાખે છે. સમય કેટલી સૂક્ષ્મ રીતે મપાય છે. પ્રકાશવર્ષ એટલે એક વર્ષમાં કપાયેલું અંતર તે લગભગ ૧૦,૦૦૦ અબજ કિલોમીટર છે. વાયુમંડળ વાયુના કણોનું બનેલું છે. બ્રહ્માંડમાં મેઘધનુષ થાય છે. કે હીરાનો ચળકાટ દેખાય છે કે સોના ચાંદીનો ચળકાટ દેખાય છે તે છેવટે સૂક્ષ્મકણોની માયા છે. બ્રહ્માંડ જે સઘન દેખાય છે તે હકીકતમાં કણોની હારની માયા છે. છેવટે બધું કણરૂપ છે. તમે જ્યારે કોઈ અખંડ વસ્તુને જુઓ ત્યારે કણોને યાદ કરજો. બ્રહ્માંડ અખંડિત છે જ છતાં તે ખંડિત છે પણ આપણને લાગે છે કે તે અખંડિત છે. તે માયા હકીકતમાં કણોએ ઉત્પન્ન કરેલી છે. પગથિયા ચડવાના હોય છે તે જીવનમાં ગમે તે પ્રકારનાં પગથિયા હોય પણ છેવટે તે ખંડિત પગથિયા છે માટે જ વિજ્ઞાનીઓને જ ક્વોન્ટમ ફિઝિક્સની જરૂર પડી છે. ક્વોન્ટમ એટલે કણ, પેકેટ, ખંડ, દાણો. વિજ્ઞાનીઓનું કહેવું છે કે બ્રહ્માંડ છેવટે ક્વોન્ટમ છે. પ્રકાશ લાગે છે સઘન પણ તે હકીકતમાં ફોટોન નામના કણોનો બનેલો છે. ઊર્જા પોતે જ ક્વોન્ટમ છે. ગુરુત્વાકર્ષણ છેવટે ગ્રેબટોન નામના કણોનું બનેલું છે જે હજુ સુધી દૃશ્યમાન થયાં નથી.
બ્રહ્માંડની આરપાર જોવું એટલે કણોની આરપાર જોવાની વાત છે. તે પછી પારદર્શક હોય, અપારદર્શક હોય કે અર્ધપારદર્શક હોય, કરન્સી નોટો છેવટે કણ કણ છે. પ્રેમ પોતે બ્રહ્માંડના કણો વચ્ચેનો પ્રેમ છે. તે પછી માનવી હોય કે પથ્થર બનાવતાં કણો હોય. બે કણો વચ્ચેનો પ્રેમ ખતમ થઈ જાય તેને વિસર્જન કહે છે. સર્જન અને વિસર્જન બ્રહ્માંડના કણો વચ્ચેના પ્રેમની માયા છે. પ્રેમ પણ કણસ્વરૂપ છે. બે હાથમાં આપણે લઈએ છીએ, જો પાણી કણ કણ ન હોત અને સઘન હોત તો તે નીચે પડી ન જાત. પ્લાસ્ટિકની થેલી વસ્તુને ધરી રાખે છે પણ છેવટે તે કણો છે જેના બોંડથી પ્લાસ્ટિકની થેલીને સધન બનાવી રાખે છે. કણો તમારી સેવામાં રાત-દિવસ હાજર છે.
No comments:
Post a Comment