જિયા ખાને નાનકડા સંઘર્ષથી ગળાફાંસો ખાધો અને અમિતાભ બચ્ચને ‘જીવન હૈ તો સંઘર્ષ હૈ’ એ બ્રહ્મવાક્યના આધારે સંઘર્ષને ગળે ટૂંપો દીધો!. યે જો હૈ ઝિંદગી - ગીતા માણેક
૧૮ વર્ષની ઉંમરે અમિતાભ બચ્ચનની હિરોઈન તરીકે બોલીવુડમાં ધમાકેદાર એન્ટ્રી કરનાર જિયા ખાને એટલી જ આઘાતજનક એક્ઝિટ કરી લીધી. જિયા ખાનને અંગત રીતે ન જાણનાર કે તેને ફિલ્મના પડદે એકવાર પણ ન જોઈ હોય એવા લોકોથી માંડીને આખું બોલીવુડ સ્તબ્ધ થઈ ગયું. ૨૫ વર્ષીય છોકરી આમ પંખા પર લટકી જાય એ દુ:ખદ ઘટના છે. નિશ્ર્ચિતપણે આઘાતજનક ઘટના છે. મિડિયાએ જિયા ખાનના મૃત્યુના સમાચારમાંથી જેટલા લીરાં ફાડી શકાય એટલા ફાડી લીધા છે, પરંતુ ટૂંકમાં કહીએ તો તૂટેલા સંબંધોની કરચો સાથે મતલબ કે તૂટલા-ફૂટલા પરિવારમાંથી આવતી આ ટીનએજર છોકરીએ અમિતાભ બચ્ચન સાથે ફિલ્મમાં પ્રવેશ કર્યો. ત્યાર પછી ‘હાઉસફૂલ’ને ‘ગઝની’ જેવી ફિલ્મોમાં કામ કર્યંુ. આશાઓ, આકાંક્ષાઓ અને સપનાંઓ સીમા બહારનાં હતાં. યુવાન વયે શરીરમાં હોર્મોન્સનો ડાન્સ ચાલી રહ્યો હોય ત્યારે પ્રેમમાં પડવું સ્વાભાવિક હતું. આજના જમાનામાં લૈલા-મજનૂ, શિરી-ફરહાદ કે ફૉર ધૅટ મેટર એક દૂજે કે લિએ જેવા પ્રેમી કે પ્રેમિકાઓ મળવા લગભગ ઈમ્પોસિબલ હોય છે. આદિત્ય પંચોલીના દીકરા સૂરજ પંચોલી સાથે જિયા ખાનનું અફૅર હતું, પણ સૂરજ પંચોલીને અનુભવી પિતાએ સલાહ આપી હતી કે જ્યારે તે સુભાઈ ઘાઈની બ્લોકબસ્ટર ફિલ્મ હીરોની રીમેઈકમાં સુનીલ શેટ્ટીની દીકરી સામે આવી રહ્યો છે ત્યારે જિયા ખાન જેવી હવે ફલોપ સ્ટાર ગણાતી હિરોઈન સાથે તેનું નામ જોડાયેલું હોય એ તેની કારકિર્દી માટે ખતરનાક છે. આજના યુવાનોની જેમ કદાચ સૂરજ પંચોલીનો પણ ફંડા બહુ ક્લિઅર હતો, કૅરિયર ફર્સ્ટ પ્રેમ-બ્રેમ તો બધું ઠીક છે કે પછી કદાચ તેના જીવનમાં કોઈ વધુ બોલ્ડ, સેક્સી છોકરી આવી ગઈ. વ્હોટેવર, પણ જિયા ખાન બધા મોરચે ડિપ્રેસ્ડ હતી અને તેણે ઉપર ચાલતા પંખાનું આમંત્રણ સ્વીકારીને આપઘાત કરી લીધો.
જિયા ખાને જેની હિરોઈન તરીકે એન્ટ્રી કરી હતી તે અમિતાભ હરિવંશરાય બચ્ચન પણ એક તબક્કે સખત ડિપ્રેસ્ડ રહ્યા હશે. જે અભિનેતાનો ઘેરો, ઘૂંટાયેલો અવાજ આજે તેમના વ્યક્તિત્વની અમૂલ્ય મિલકત ગણાય છે એ જ અવાજને ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયોએ ધુત્કારી કાઢેલો. તાડ જેવો હીરો ન ચાલે એમ કહીને દિગ્દર્શકોએ પાછો મોકલી દીધો હતો. સાત હિંદુસ્તાની ફિલ્મથી એક્ટિંગ કારકિર્દી શરૂ કરનાર આ હીરોને કોઈ રોલ દેવા તૈયાર નહોતું. મોટા દીકરા હોવાને નાતે ઘરની આર્થિક જવાબદારી નિભાવવાની હતી. એ યુવાન વયે પણ અમિતાભે હતાશા, નિરાશા અને આજે જેને ડિપ્રેશનનું નામ અપાય છે એ સ્થિતિ અનુભવી હશે. પછી તો સફળતાનાં શિખરો સામે ચાલીને આવવા માંડ્યા. કુલી ફિલ્મ વખતનો લગભગ મૃત્યુના મુખ સુધી પહોંચાડી આવનાર અકસ્માત, રાજકારણી તરીકેની પછડાટ અને બોફર્સકાંડમાં અમિતાભ બચ્ચનનું નામ ખરડાયું હતું. મુશ્કેલીઓનો એક લાંબો દૌર હતો.
ત્યાર પછી આવ્યું એબીસીએલ, એબીસીએલમાં પણ જબરદસ્ત પછડાટ ખાધી અને બેન્ક બેલેન્સનું તળિયું આવી ગયું હતું. માથા પર દેવાના ડુંગર ખડકાયેલા હતા અને ઘર લિલામ થઈ જાય ત્યાં સુધીની નોબત આવી હતી. એ ભયાનક દિવસોની વાત ખુદ અમિતાભ બચ્ચને જ એક ઈન્ટરવ્યૂમાં કરી હતી. એ સમય હતો જ્યારે અમિતાભ ઉંમરના એક એવા પડાવ પર હતા, જ્યારે મોટા ભાગના લોકો રિટાયરમેન્ટ પ્લાન્ટ કરવા માંડ્યા હોય એટલે કે ૬૦ની ઉંમર પર પહોંચવામાં હતા.
ઈન્ટરવ્યૂ લેનાર તેમના પરિવાર સાથે ગાઢ સંબંધ ધરાવનાર પુષ્પા ભારતીજી હતાં. એ વખતે તેમણે અમિતાભ બચ્ચનને પૂછ્યું હતું કે તારા પિતા સાઠ વર્ષની આસપાસ હતા ત્યારે તેમણે કવિતા લખી હતી:
હવે શિખર એવું
કે આપણે બંને એકબીજા માટે નથી પર્યાપ્ત
કોઈ ત્રીજો જ હાથ મને અને તને સહારો આપે.
મુલાકાત લેનારે પૂછ્યું કે તને પણ આવા કોઈ સહારાની જરૂર મહેસૂસ નથી થઈ રહી? અમિતાભ બચ્ચને જવાબ આપ્યો હતો કે ‘મારો સ્વભાવ જ એવો છે કે મને કોઈ મિત્ર કે સાથીની જરૂર નથી પડી. આ જ મુલાકાતમાં તેમણે પોતાની આર્થિક અને માનસિક સ્થિતિની વાત કરી હતી. અમિતાભ બચ્ચને કહ્યું હતું.’ હું બિલકુલ વ્યવહારકુશળ નથી. જ્યાં સુધી ફાઈનાન્સ એટલે કે પૈસાની લેવડદેવડ, પૈસા રાખવા-સાચવવા અંગેનો સવાલ છે તો મને કંઈ જ નથી આવડતું. તમે મને જડ, મૂર્ખ કહી શકો છો. હું મારી જાતને ઓળખી શક્યો ત્યારે પોતાનો વ્યવસાય સંભાળવા અજિતાભ લંડન ચાલ્યો ગયો હતો. મારા મેનેજરોએ કરેલા વિશ્ર્વાસઘાતને કારણે મેં શરૂ કરેલી કંપની એબીસીએલ નિષ્ફળ ગઈ હતી. મને ધંધો કરતા આવડ્યું નથી. મારા માથા પર દેવું વધતું જતું હતું. મને સમજાતું નહોતું કે તાંતણો ક્યાંથી પકડું કે ગૂંચવણ ઉકેલવાનો કોઈ તો છેડો મળે. હું દિવસ-રાત વિચારતો રહેતો કે આ બધું કેવી રીતે ક્યારે અને શા માટે થયું? હું એક સારી નોકરીની તલાશમાં હતો અને તે શોધતાં-શોધતાં ફિલ્મોમાં આવી ગયો હતો. ફિલ્મોમાં પૈસા મળતા હતા અને તે સિવાય મને એવું પણ લાગતું હતું કે મારી ભીતર એક કલાકાર છે. મને કળા વ્યક્ત કરવાની અભિલાષા હતી. ફિલ્મ ક્રાફ્ટ માટેની જિજ્ઞાસા હતી. હું એટલો લાલચુ ક્યારેય નહોતો કે ક્રીએટીવ અર્જને ભૂલીને પૈસાની પાછળ દોડું... મેં ક્યારેય એનું નહોતું વિચાર્યંુ કે આજે મારો સૂરજ મધ્યાહ્ને તપે છે તો તેની રોશનીમાં હું કંઈ પણ કરી શકું. સાચું કહું છું, મને બરાબર ખ્યાલ રહ્યા કરતો હતો કે અત્યારે બપોરનો ઉજાસ છે- જરૂર છે, પણ કાલે સાંજ પડશે. એટલે જ જ્યારે સારા સમયનો નિરંતર દોડતો ઘોડો થાકવા અને હાંફવા માંડ્યો ત્યારે હું બિલકુલ વિચલિત નહોતો થયો, કારણ કે આવા સમય માટે હું માનસિક રીતે હંમેશાં તૈયાર રહ્યો હતો. હું જાણતો હતો કે હંમેશાં ઊંચાઈ પર રહેવું શક્ય નથી.
અમિતાભ બચ્ચને કહ્યું કે હું અંદરથી ત્યારે તૂટવા માંડ્યો જ્યારે મને જાણ થઈ કે જેમના પર હું પૂરેપૂરો વિશ્ર્વાસ રાખતો હતો તેઓ જ મને ઉધઈની જેમ અંદરથી કોરી રહ્યા હતા, જ્યારે મને આ વાતની ખબર પડી ત્યારે તો હું ચારે તરફથી ઘેરાઈ ગયો હતો, ચક્રવ્યૂહમાં ફસાયેલા અભિમન્યુની જેમ. જેના માટે ચક્રવ્યૂહમાં પ્રવેશ કરવું તો સહેલું હતું પણ એમાંથી બહાર નીકળતા તેને આવડતું નહોતું.
મારું બૅન્ક અકાઉન્ટ ‘નીલ’ હતું અને કોર્ટમાં મારી સામે પંચાવન કેસ દાખલ થઈ ચૂક્યા હતા. મારી પાસે એક ઘર બચ્યું હતું અને એ પણ લિલામ થવાની તૈયારીમાં હતું. મારી પાસે કોઈ ફિલ્મ નહોતી. અભિષેકની કારકિર્દી હજુ શરૂઆતના તબક્કામાં હતી. લોકોની કે સમાજની મને પરવા નહોતી પણ અંદરથી હું ઘૂંટાઈ-ઘૂંટાઈને મરી રહ્યો હતો કે મારા પોતાના પરિવારને કઈ રીતે મોઢું દેખાડીશ. ક્યાંથી શરૂ કરું, શું કરું, કેવી રીતે કરું? પણ મારે કંઈકને કંઈક ઉદ્યમ તો કરવો જ પડશે એની મને ખબર હતી. મેં એક બાળકની જેમ શીખવાનું શરૂ કર્યંુ. હાથ ફેલાવીને, હાથ જોડીને શીખ્યો, બે-અઢી વર્ષ સુધી હું વિદ્યાર્થી બની રહ્યો. હું શીખી તો ઝડપથી રહ્યો હતો પણ ઈન્કમટેક્સ, કોર્ટ-કચેરીના ચક્કર ચાલુ થઈ ગયાં હતાં, કારણ કે હું દેવાદાર હતો. લેણદારોની ઉઘરાણી વધી રહી હતી. ઑફિસમાં મારે રોજ-રોજ અપમાનોના ઘૂંટડા ગળવા પડતા હતા. કોણ, ક્યારે એલફેલ બોલી જશે, ગાળ આપી જશે એનો ડર હંમેશાં રહેતો હતો. હું દિવસભર ભયાનક પરિસ્થિતિઓમાંથી પસાર થતો હતો અને રાતે મને ઊંઘ આવવાની બંધ થઈ ગઈ હતી. કોણ જાણે કેટલીય રાતો મેં આંખો ફાડી-ફાડીને, શૂન્યમાં તાકતાં વીતાવી હતી. મને કોઈ ઉંધાચત્તા વિચારો નહોતા આવતા, પણ હું રાતના અંધકાર, બાદ આવનારી સવાર મોં ફાડીને મારી રાહ જોતી બેઠી હશે કે ક્યારે આને પકડું અને ગળું દબાવું. હું ડરનો માર્યો રાતભર લાઈટ ચાલુ રાખતો હતો અને કમબખ્ત એવી આદત પડી ગઈ છે કે આજે પણ લાઈટ ચાલુ રાખીને જ ઊંઘી શકું છું.’
આ તબક્કે અમિતાભ બચ્ચનને ડાહ્યા માણસોએ સલાહ આપી હતી કે દેવાળું ફૂંકી દો અને લેણદારોમાંથી મુક્ત થઈ જાઓ, પરંતુ અમિતાભ બચ્ચને એ ઉકેલ ન અપનાવ્યો. ઊલટું તેમણે વધુ દેવું કરીને એ જ લાઈફ સ્ટાઈલ સાથે જીવવાનું ચાલુ રાખ્યું, કારણ કે તેઓ પોતાના પરિવારને આ બધી વાતની જાણ કરવા નહોતા માગતા.
કોઈ પણ સામાન્ય માણસ તૂટી પડે, ભાંગી પડે અને આ સખત મુશ્કેલ સ્થિતિમાં આત્મહત્યા કરવાનું પણ વિચારે, પણ ઊલટું તેમણે જીમ જવાનું શરૂ કર્યંુ, શરીરની વધુ સારી રીતે સંભાળ લેવાનું શરૂ કર્યંુ, કારણ કે તેમના જ શબ્દોમાં કહીએ તો ‘મને ખબર હતી કે મારે જીવતા રહેવાનું છે, નહીં તો મારા મા અને બાબુજીનું શું થાય? તેમની મૅડિકલ ટ્રીટમેન્ટનું શું થાય? તેમની સારવાર અંગેના નિર્ણયો કોણ લે? મારા પરિવારની સંભાળ કોણ લે?’
એ વખતે અમિતાભ બચ્ચન પર ૯૦ કરોડનું દેવું હતું. એવી અફવા ફેલાવા માંડી હતી કે તેમના બંગલાનું લિલામ થવાનું છે. આવી સ્થિતિમાં અમિતાભ બચ્ચન કેવી રીતે ટકી રહ્યા? નાનપણમાં તેમના પિતા હરિવંશરાય બચ્ચને તેમને આપેલી એક પંક્તિના આધારે: ‘મન કા હો તો અચ્છા હૈ ઔર મન કા ના હો તો ઔર ભી અચ્છા હૈ’ તેમણે તેમના પિતાના આ વાક્યને બ્રહ્મવાક્ય ગણીને એના પર અતૂટ વિશ્ર્વાસ રાખ્યો હતો.
આફતો બટેલિયનમાં આવી હોય એવા એક-બે દિવસ નહીં પૂરા અઢી વર્ષ અમિતાભ બચ્ચને કાઢ્યા. આ મુશ્કેલીના ગાળા વખતે તેમના પિતા હરિવંશરાય બચ્ચન વૃદ્ધ અને શારીરિક રીતે ખૂબ અસ્વસ્થ પણ હતા. તેઓ એટલા વૃદ્ધ થઈ ગયા હતા કે તેમની સાથે લાંબી વાતચીત પણ થઈ શકે એમ નહોતી, પણ એ ડિપ્રેશનના કાળમાં અમિતાભ બચ્ચનને તેમના પિતા પાસે બેસીને ય શાંતિનો અનુભવ થતો. એક દિવસ આ જ રીતે અમિતાભ બચ્ચન તેમના પિતા પાસે બેઠા હતા અને તેમના મોંમાંથી નીકળી ગયું, ‘બાબુજી! જીવન મેં બડા સંઘર્ષ હૈ.’
હરિવંશરાય બચ્ચને તત્ક્ષણ જવાબ આપ્યો, ‘બેટા, જીવન હૈ તો સંઘર્ષ હૈ. જબ તક જીવન હૈ તબ તક સંઘર્ષ હૈ’
બસ, હરિવંશરાયના પુત્ર અમિતાભને બાકીનું જીવન જીવવા માટેનું એક બ્રહ્મવાક્ય મળી ગયું. અમિતાભ બચ્ચને કહ્યું કે એ ક્ષણથી હું સંઘર્ષ અને જીવનને એક દૃષ્ટિથી જોવા માંડ્યો. હવે કોઈ સંઘર્ષ મને તોડી નહીં શકે એવો વિશ્ર્વાસ અંદરથી વધવા માંડ્યો. હવે તો સંઘર્ષ પણ વહાલો લાગવા માંડ્યો અને જીવન પણ!
કાશ! જિયા ખાને અમિતાભ બચ્ચન સાથે એક્ટિંગ કરતાં-કરતાં અભિનયના પાઠ લેવાની સાથે-સાથે જીવન જીવવાના પાઠ શીખી લીધા હોત તો તેણે ગળે ફાંસો ખાવો ન પડ્યો હોત!
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=94053
૧૮ વર્ષની ઉંમરે અમિતાભ બચ્ચનની હિરોઈન તરીકે બોલીવુડમાં ધમાકેદાર એન્ટ્રી કરનાર જિયા ખાને એટલી જ આઘાતજનક એક્ઝિટ કરી લીધી. જિયા ખાનને અંગત રીતે ન જાણનાર કે તેને ફિલ્મના પડદે એકવાર પણ ન જોઈ હોય એવા લોકોથી માંડીને આખું બોલીવુડ સ્તબ્ધ થઈ ગયું. ૨૫ વર્ષીય છોકરી આમ પંખા પર લટકી જાય એ દુ:ખદ ઘટના છે. નિશ્ર્ચિતપણે આઘાતજનક ઘટના છે. મિડિયાએ જિયા ખાનના મૃત્યુના સમાચારમાંથી જેટલા લીરાં ફાડી શકાય એટલા ફાડી લીધા છે, પરંતુ ટૂંકમાં કહીએ તો તૂટેલા સંબંધોની કરચો સાથે મતલબ કે તૂટલા-ફૂટલા પરિવારમાંથી આવતી આ ટીનએજર છોકરીએ અમિતાભ બચ્ચન સાથે ફિલ્મમાં પ્રવેશ કર્યો. ત્યાર પછી ‘હાઉસફૂલ’ને ‘ગઝની’ જેવી ફિલ્મોમાં કામ કર્યંુ. આશાઓ, આકાંક્ષાઓ અને સપનાંઓ સીમા બહારનાં હતાં. યુવાન વયે શરીરમાં હોર્મોન્સનો ડાન્સ ચાલી રહ્યો હોય ત્યારે પ્રેમમાં પડવું સ્વાભાવિક હતું. આજના જમાનામાં લૈલા-મજનૂ, શિરી-ફરહાદ કે ફૉર ધૅટ મેટર એક દૂજે કે લિએ જેવા પ્રેમી કે પ્રેમિકાઓ મળવા લગભગ ઈમ્પોસિબલ હોય છે. આદિત્ય પંચોલીના દીકરા સૂરજ પંચોલી સાથે જિયા ખાનનું અફૅર હતું, પણ સૂરજ પંચોલીને અનુભવી પિતાએ સલાહ આપી હતી કે જ્યારે તે સુભાઈ ઘાઈની બ્લોકબસ્ટર ફિલ્મ હીરોની રીમેઈકમાં સુનીલ શેટ્ટીની દીકરી સામે આવી રહ્યો છે ત્યારે જિયા ખાન જેવી હવે ફલોપ સ્ટાર ગણાતી હિરોઈન સાથે તેનું નામ જોડાયેલું હોય એ તેની કારકિર્દી માટે ખતરનાક છે. આજના યુવાનોની જેમ કદાચ સૂરજ પંચોલીનો પણ ફંડા બહુ ક્લિઅર હતો, કૅરિયર ફર્સ્ટ પ્રેમ-બ્રેમ તો બધું ઠીક છે કે પછી કદાચ તેના જીવનમાં કોઈ વધુ બોલ્ડ, સેક્સી છોકરી આવી ગઈ. વ્હોટેવર, પણ જિયા ખાન બધા મોરચે ડિપ્રેસ્ડ હતી અને તેણે ઉપર ચાલતા પંખાનું આમંત્રણ સ્વીકારીને આપઘાત કરી લીધો.
જિયા ખાને જેની હિરોઈન તરીકે એન્ટ્રી કરી હતી તે અમિતાભ હરિવંશરાય બચ્ચન પણ એક તબક્કે સખત ડિપ્રેસ્ડ રહ્યા હશે. જે અભિનેતાનો ઘેરો, ઘૂંટાયેલો અવાજ આજે તેમના વ્યક્તિત્વની અમૂલ્ય મિલકત ગણાય છે એ જ અવાજને ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયોએ ધુત્કારી કાઢેલો. તાડ જેવો હીરો ન ચાલે એમ કહીને દિગ્દર્શકોએ પાછો મોકલી દીધો હતો. સાત હિંદુસ્તાની ફિલ્મથી એક્ટિંગ કારકિર્દી શરૂ કરનાર આ હીરોને કોઈ રોલ દેવા તૈયાર નહોતું. મોટા દીકરા હોવાને નાતે ઘરની આર્થિક જવાબદારી નિભાવવાની હતી. એ યુવાન વયે પણ અમિતાભે હતાશા, નિરાશા અને આજે જેને ડિપ્રેશનનું નામ અપાય છે એ સ્થિતિ અનુભવી હશે. પછી તો સફળતાનાં શિખરો સામે ચાલીને આવવા માંડ્યા. કુલી ફિલ્મ વખતનો લગભગ મૃત્યુના મુખ સુધી પહોંચાડી આવનાર અકસ્માત, રાજકારણી તરીકેની પછડાટ અને બોફર્સકાંડમાં અમિતાભ બચ્ચનનું નામ ખરડાયું હતું. મુશ્કેલીઓનો એક લાંબો દૌર હતો.
ત્યાર પછી આવ્યું એબીસીએલ, એબીસીએલમાં પણ જબરદસ્ત પછડાટ ખાધી અને બેન્ક બેલેન્સનું તળિયું આવી ગયું હતું. માથા પર દેવાના ડુંગર ખડકાયેલા હતા અને ઘર લિલામ થઈ જાય ત્યાં સુધીની નોબત આવી હતી. એ ભયાનક દિવસોની વાત ખુદ અમિતાભ બચ્ચને જ એક ઈન્ટરવ્યૂમાં કરી હતી. એ સમય હતો જ્યારે અમિતાભ ઉંમરના એક એવા પડાવ પર હતા, જ્યારે મોટા ભાગના લોકો રિટાયરમેન્ટ પ્લાન્ટ કરવા માંડ્યા હોય એટલે કે ૬૦ની ઉંમર પર પહોંચવામાં હતા.
ઈન્ટરવ્યૂ લેનાર તેમના પરિવાર સાથે ગાઢ સંબંધ ધરાવનાર પુષ્પા ભારતીજી હતાં. એ વખતે તેમણે અમિતાભ બચ્ચનને પૂછ્યું હતું કે તારા પિતા સાઠ વર્ષની આસપાસ હતા ત્યારે તેમણે કવિતા લખી હતી:
હવે શિખર એવું
કે આપણે બંને એકબીજા માટે નથી પર્યાપ્ત
કોઈ ત્રીજો જ હાથ મને અને તને સહારો આપે.
મુલાકાત લેનારે પૂછ્યું કે તને પણ આવા કોઈ સહારાની જરૂર મહેસૂસ નથી થઈ રહી? અમિતાભ બચ્ચને જવાબ આપ્યો હતો કે ‘મારો સ્વભાવ જ એવો છે કે મને કોઈ મિત્ર કે સાથીની જરૂર નથી પડી. આ જ મુલાકાતમાં તેમણે પોતાની આર્થિક અને માનસિક સ્થિતિની વાત કરી હતી. અમિતાભ બચ્ચને કહ્યું હતું.’ હું બિલકુલ વ્યવહારકુશળ નથી. જ્યાં સુધી ફાઈનાન્સ એટલે કે પૈસાની લેવડદેવડ, પૈસા રાખવા-સાચવવા અંગેનો સવાલ છે તો મને કંઈ જ નથી આવડતું. તમે મને જડ, મૂર્ખ કહી શકો છો. હું મારી જાતને ઓળખી શક્યો ત્યારે પોતાનો વ્યવસાય સંભાળવા અજિતાભ લંડન ચાલ્યો ગયો હતો. મારા મેનેજરોએ કરેલા વિશ્ર્વાસઘાતને કારણે મેં શરૂ કરેલી કંપની એબીસીએલ નિષ્ફળ ગઈ હતી. મને ધંધો કરતા આવડ્યું નથી. મારા માથા પર દેવું વધતું જતું હતું. મને સમજાતું નહોતું કે તાંતણો ક્યાંથી પકડું કે ગૂંચવણ ઉકેલવાનો કોઈ તો છેડો મળે. હું દિવસ-રાત વિચારતો રહેતો કે આ બધું કેવી રીતે ક્યારે અને શા માટે થયું? હું એક સારી નોકરીની તલાશમાં હતો અને તે શોધતાં-શોધતાં ફિલ્મોમાં આવી ગયો હતો. ફિલ્મોમાં પૈસા મળતા હતા અને તે સિવાય મને એવું પણ લાગતું હતું કે મારી ભીતર એક કલાકાર છે. મને કળા વ્યક્ત કરવાની અભિલાષા હતી. ફિલ્મ ક્રાફ્ટ માટેની જિજ્ઞાસા હતી. હું એટલો લાલચુ ક્યારેય નહોતો કે ક્રીએટીવ અર્જને ભૂલીને પૈસાની પાછળ દોડું... મેં ક્યારેય એનું નહોતું વિચાર્યંુ કે આજે મારો સૂરજ મધ્યાહ્ને તપે છે તો તેની રોશનીમાં હું કંઈ પણ કરી શકું. સાચું કહું છું, મને બરાબર ખ્યાલ રહ્યા કરતો હતો કે અત્યારે બપોરનો ઉજાસ છે- જરૂર છે, પણ કાલે સાંજ પડશે. એટલે જ જ્યારે સારા સમયનો નિરંતર દોડતો ઘોડો થાકવા અને હાંફવા માંડ્યો ત્યારે હું બિલકુલ વિચલિત નહોતો થયો, કારણ કે આવા સમય માટે હું માનસિક રીતે હંમેશાં તૈયાર રહ્યો હતો. હું જાણતો હતો કે હંમેશાં ઊંચાઈ પર રહેવું શક્ય નથી.
અમિતાભ બચ્ચને કહ્યું કે હું અંદરથી ત્યારે તૂટવા માંડ્યો જ્યારે મને જાણ થઈ કે જેમના પર હું પૂરેપૂરો વિશ્ર્વાસ રાખતો હતો તેઓ જ મને ઉધઈની જેમ અંદરથી કોરી રહ્યા હતા, જ્યારે મને આ વાતની ખબર પડી ત્યારે તો હું ચારે તરફથી ઘેરાઈ ગયો હતો, ચક્રવ્યૂહમાં ફસાયેલા અભિમન્યુની જેમ. જેના માટે ચક્રવ્યૂહમાં પ્રવેશ કરવું તો સહેલું હતું પણ એમાંથી બહાર નીકળતા તેને આવડતું નહોતું.
મારું બૅન્ક અકાઉન્ટ ‘નીલ’ હતું અને કોર્ટમાં મારી સામે પંચાવન કેસ દાખલ થઈ ચૂક્યા હતા. મારી પાસે એક ઘર બચ્યું હતું અને એ પણ લિલામ થવાની તૈયારીમાં હતું. મારી પાસે કોઈ ફિલ્મ નહોતી. અભિષેકની કારકિર્દી હજુ શરૂઆતના તબક્કામાં હતી. લોકોની કે સમાજની મને પરવા નહોતી પણ અંદરથી હું ઘૂંટાઈ-ઘૂંટાઈને મરી રહ્યો હતો કે મારા પોતાના પરિવારને કઈ રીતે મોઢું દેખાડીશ. ક્યાંથી શરૂ કરું, શું કરું, કેવી રીતે કરું? પણ મારે કંઈકને કંઈક ઉદ્યમ તો કરવો જ પડશે એની મને ખબર હતી. મેં એક બાળકની જેમ શીખવાનું શરૂ કર્યંુ. હાથ ફેલાવીને, હાથ જોડીને શીખ્યો, બે-અઢી વર્ષ સુધી હું વિદ્યાર્થી બની રહ્યો. હું શીખી તો ઝડપથી રહ્યો હતો પણ ઈન્કમટેક્સ, કોર્ટ-કચેરીના ચક્કર ચાલુ થઈ ગયાં હતાં, કારણ કે હું દેવાદાર હતો. લેણદારોની ઉઘરાણી વધી રહી હતી. ઑફિસમાં મારે રોજ-રોજ અપમાનોના ઘૂંટડા ગળવા પડતા હતા. કોણ, ક્યારે એલફેલ બોલી જશે, ગાળ આપી જશે એનો ડર હંમેશાં રહેતો હતો. હું દિવસભર ભયાનક પરિસ્થિતિઓમાંથી પસાર થતો હતો અને રાતે મને ઊંઘ આવવાની બંધ થઈ ગઈ હતી. કોણ જાણે કેટલીય રાતો મેં આંખો ફાડી-ફાડીને, શૂન્યમાં તાકતાં વીતાવી હતી. મને કોઈ ઉંધાચત્તા વિચારો નહોતા આવતા, પણ હું રાતના અંધકાર, બાદ આવનારી સવાર મોં ફાડીને મારી રાહ જોતી બેઠી હશે કે ક્યારે આને પકડું અને ગળું દબાવું. હું ડરનો માર્યો રાતભર લાઈટ ચાલુ રાખતો હતો અને કમબખ્ત એવી આદત પડી ગઈ છે કે આજે પણ લાઈટ ચાલુ રાખીને જ ઊંઘી શકું છું.’
આ તબક્કે અમિતાભ બચ્ચનને ડાહ્યા માણસોએ સલાહ આપી હતી કે દેવાળું ફૂંકી દો અને લેણદારોમાંથી મુક્ત થઈ જાઓ, પરંતુ અમિતાભ બચ્ચને એ ઉકેલ ન અપનાવ્યો. ઊલટું તેમણે વધુ દેવું કરીને એ જ લાઈફ સ્ટાઈલ સાથે જીવવાનું ચાલુ રાખ્યું, કારણ કે તેઓ પોતાના પરિવારને આ બધી વાતની જાણ કરવા નહોતા માગતા.
કોઈ પણ સામાન્ય માણસ તૂટી પડે, ભાંગી પડે અને આ સખત મુશ્કેલ સ્થિતિમાં આત્મહત્યા કરવાનું પણ વિચારે, પણ ઊલટું તેમણે જીમ જવાનું શરૂ કર્યંુ, શરીરની વધુ સારી રીતે સંભાળ લેવાનું શરૂ કર્યંુ, કારણ કે તેમના જ શબ્દોમાં કહીએ તો ‘મને ખબર હતી કે મારે જીવતા રહેવાનું છે, નહીં તો મારા મા અને બાબુજીનું શું થાય? તેમની મૅડિકલ ટ્રીટમેન્ટનું શું થાય? તેમની સારવાર અંગેના નિર્ણયો કોણ લે? મારા પરિવારની સંભાળ કોણ લે?’
એ વખતે અમિતાભ બચ્ચન પર ૯૦ કરોડનું દેવું હતું. એવી અફવા ફેલાવા માંડી હતી કે તેમના બંગલાનું લિલામ થવાનું છે. આવી સ્થિતિમાં અમિતાભ બચ્ચન કેવી રીતે ટકી રહ્યા? નાનપણમાં તેમના પિતા હરિવંશરાય બચ્ચને તેમને આપેલી એક પંક્તિના આધારે: ‘મન કા હો તો અચ્છા હૈ ઔર મન કા ના હો તો ઔર ભી અચ્છા હૈ’ તેમણે તેમના પિતાના આ વાક્યને બ્રહ્મવાક્ય ગણીને એના પર અતૂટ વિશ્ર્વાસ રાખ્યો હતો.
આફતો બટેલિયનમાં આવી હોય એવા એક-બે દિવસ નહીં પૂરા અઢી વર્ષ અમિતાભ બચ્ચને કાઢ્યા. આ મુશ્કેલીના ગાળા વખતે તેમના પિતા હરિવંશરાય બચ્ચન વૃદ્ધ અને શારીરિક રીતે ખૂબ અસ્વસ્થ પણ હતા. તેઓ એટલા વૃદ્ધ થઈ ગયા હતા કે તેમની સાથે લાંબી વાતચીત પણ થઈ શકે એમ નહોતી, પણ એ ડિપ્રેશનના કાળમાં અમિતાભ બચ્ચનને તેમના પિતા પાસે બેસીને ય શાંતિનો અનુભવ થતો. એક દિવસ આ જ રીતે અમિતાભ બચ્ચન તેમના પિતા પાસે બેઠા હતા અને તેમના મોંમાંથી નીકળી ગયું, ‘બાબુજી! જીવન મેં બડા સંઘર્ષ હૈ.’
હરિવંશરાય બચ્ચને તત્ક્ષણ જવાબ આપ્યો, ‘બેટા, જીવન હૈ તો સંઘર્ષ હૈ. જબ તક જીવન હૈ તબ તક સંઘર્ષ હૈ’
બસ, હરિવંશરાયના પુત્ર અમિતાભને બાકીનું જીવન જીવવા માટેનું એક બ્રહ્મવાક્ય મળી ગયું. અમિતાભ બચ્ચને કહ્યું કે એ ક્ષણથી હું સંઘર્ષ અને જીવનને એક દૃષ્ટિથી જોવા માંડ્યો. હવે કોઈ સંઘર્ષ મને તોડી નહીં શકે એવો વિશ્ર્વાસ અંદરથી વધવા માંડ્યો. હવે તો સંઘર્ષ પણ વહાલો લાગવા માંડ્યો અને જીવન પણ!
કાશ! જિયા ખાને અમિતાભ બચ્ચન સાથે એક્ટિંગ કરતાં-કરતાં અભિનયના પાઠ લેવાની સાથે-સાથે જીવન જીવવાના પાઠ શીખી લીધા હોત તો તેણે ગળે ફાંસો ખાવો ન પડ્યો હોત!
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=94053
No comments:
Post a Comment