જિજ્ઞાસુઓ પ્રશ્ર્ન પૂછે છે કે આપણા બ્રહ્માંડની બહાર શું છે ? તે શેમાં વિસ્તૃત થાય છે.
બ્રહ્માંડશાસ્ત્રની થીઅરી પ્રમાણે બિગ-બેંગ સમયથી જ અંતરીક્ષ વિસ્તૃત થાય છે અને છેલ્લામાં છેલ્લું લાઇટ સિગ્નલ છે તે જણાવે છે કે આપણા વિશ્ર્વની સીમા ૧૪ અબજ પ્રકાશવર્ષ દૂર છે એટલે કે તેની બહાર શું છે તે આપણે કહી શકીએ નહીં. પ્રકાશની ઝડપથી વધારે ઝડપ કોઇની જ નથી. એટલે કે આપણું વિશ્ર્વ તે ક્ષિતિજથી સીમિત છે. આપણું દૃશ્યવિશ્ર્વ ૧૪ અબજ પ્રકાશવર્ષથી સીમિત છે. જેમ આપણે પૃથ્વી પર ક્ષિતિજથી આપણું નરી આંખે દેખાતું વિશ્ર્વ સીમિત છે તે જ પ્રમાણે આપણું દૃશ્ય-વિશ્ર્વ પણ સિમીત છે.
આ ક્ષિતિજ નિશ્ર્ચિત કરવામાં પ્રકાશની ગતિતે સૌથી વધારે છે તે તથ્ય અને ઇડવીન હબલે શોધેલા વિસ્તૃત થતાં જતાં વિશ્ર્વનો વિચાર કારણભૂત છે. વિજ્ઞાનીઓ સ્પષ્ટ કરે છે કે દરેકે દરેક બ્લેક હોલ (કૃષ્ણ વિવર) એક વિશ્ર્વ જ છે. જેમાંથી માહિતી ન તો બહાર જાય છે. એટલે કે બ્રહ્માંડમાં જેટલા બ્લેક હોલ છે તે બધા જ બ્રહ્માંડો છે. એટલે કે બ્રહ્માંડમાં બ્રહ્માંડો છે. આપણું બ્રહ્માંડ પોતે જ એક બ્લેક હોલ છે જેમાંથી કોઇ છટકી શકતું નથી.
કવોન્ટમ મિકેનિક્સ તરંગોના યોગની વાત કરે છે, અંગ્રેજીમાં તેને superposition or waves કહે છે. ક્વોન્ટમ મિકેનિક્સમાં જ્યારે માપન થાય છે ત્યારે માત્ર એક જ તરંગ બાકી રહે છે, બીજા બધાં જ તરંગો અદૃશ્ય થઇ જાય છે. એટલે કે બધા જ તરંગો પ્રોબેબલ છે પણ માપન વખતે એક જ તરંગ બચે છે. બીજા બધા જ પ્રોબેબલ અદૃશ્ય થઇ જાય છે. આને કવોન્ટમ મિકેનિક્સનું પ્રોબેબિલીટી ઇન્ટરપ્રીટેશન કહે છે. પણ એક ખૂબ જ વિચક્ષણ ભૌતિકશાસ્ત્રી હગ એવરેટને યુનિવર્સલ વેવ ફંકશન આપી દર્શાવ્યું છે કે બધા જ તરંગો જીવતા રહે છે અને દરેકે દરેક તરંગ બ્રહ્માંડને જન્મ આપી શકે છે. આ વિચારથી મલ્ટીવર્સની વિચારસરણી અસ્તિત્વમાં આવી, પેરાલલ યુનિવર્સની વિચારસરણી અસ્તિત્વમાં આવી.
જ્યારે હગ એવરેટે આ થીઅરી આપી ત્યારે નીલ બોહર જેવા ભૌતિકશાસ્ત્રી હગની વિચારસરણી સમજી શક્યા ન હતા અને હગને જબ્બર અન્યાય થયો હતો. હગે પછી ભૌતિકશાસ્ત્ર છોડીને વેપન બનાવવામાં પડી ગયો. હાલ અમેરિકા પાસે જે ખતરનાક અસ્ત્રો-શસ્ત્રો છે તે હગની દેન છે. હગના ગુરુ જહોન વ્હીલર હતા. રીચાર્ડ ફાયનમનના ગુરુ પણ જહોન વ્હીલર હતા. હગની થીઅરીનો જે અસ્વીકાર થયો તેમાં હગને એટલો બધો આઘાત લાગ્યો કે હગ દારૂ અને સ્મોકિંગના રવાડે ચઢી ગયો અને રાત-દિન તેમાં ડૂબ્યો રહેતો અને નાની ઉંમરે મૃત્યુ પામ્યો. હગને એક દીકરો અને એક દીકરી હતા. હગના મૃત્યુ પછી તેની દીકરી પણ મૃત્યુ પામી. તેની પત્ની પણ મૃત્યુ પામી. હગનો દીકરો મ્યુઝિશ્યન છે. એક ઇન્ટરવ્યૂમાં તેણે કહેલું કે તેને યાદ નથી કે તેના પિતાએ કદી તેની આંગળી પણ પકડી હોય.
તેમ છતાં તે જીવતો જ હતો ત્યારે તેની થીઅરી સર્વત્ર સ્વીકાર પામી જેને મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સની વિચારસરણીને અસ્તિત્વમાં આણી.
મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સની થીઅરી પ્રમાણે બ્રહ્માંડ કેટલીયે યુનિવર્સનો મોટો ગૂચ્છો છે. જેમ ફુગ્ગાવાળા પાસે વિવિધ રંગના નાના મોટા ફુગ્ગાનો ગુચ્છો હોય છે તેનું પિકચર મલ્ટીવર્સ યુનિવર્સનું છે, અથવા કહો ગુલાબના ફૂલના ગુલદસ્તા કે ગુચ્છામાં ગુલાબો હોય છે તેવું બ્રહ્માંડમાં
યુનિવર્સનું છે.
જેવું આપણું બ્રહ્માંડ છે તેવું જ આબેહૂબ બ્રહ્માંડ મલ્ટીવર્સમાં છે. આ બધી વાત મગજમાં ઊતરે એવી નથી અને મગજને ચકરાવે ચઢાવે તેવી વાત છે પણ વૈજ્ઞાનિક છે.
રસપ્રદ વાત એ છે કે સેંકડો વર્ષ કદાચ કેટલાય હજાર વર્ષ પહેલા આપણા પુરાણોમાં મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સની વાત છે. આ હકીકતમાં માઇન્ડ બ્લોઇંગ ગણાય પુરાણોમાં કથા આ પ્રમાણે છે :
એક વાર શંકર, વિષ્ણુ અને બ્રહ્માની વચ્ચે વિવાદ થયો કે કોણ મોટો દેવ. તેઓ આ તકરારનો નિવેડો લાવી ન શક્યા. એટલે તેઓએ મા શક્તિ અંબિકામાની પાસે જઇ આ તકરારનો અંત લાવવાનો નિશ્ર્ચય કર્યો. તેઓ અંબામા પાસે ગયાં. અંબામા કહે ચાલો, મારી સાથે તમારી તકરારનો અંત આવી જશે
અંબામાએ રથ તૈયાર કર્યો. બધાં તેમાં બેઠાં. અંબામા તેને એક બીજા બ્રહ્માંડમાં લઇ ગયા. ત્યાં જોયું તો તે અદલોઅદલ બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશનું જે બ્રહ્માંડ હતું તેવું જ હતું. ત્યાં પણ બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશ હતાં. પછી અંબામા તેમને ત્રીજા બ્રહ્માંડમાં લઇ ગયા. ત્યાં પણ એ જ પરિસ્થિતિ. પછી ચોથા, પાંચમા બ્રહ્માંડમાં લઇ ગયા. આ જોઇને બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશનો ગર્વ ગળી ગયો અને માતાજીને પગે લાગી માફી માંગી અને પોતપોતાના સ્થાને ચાલ્યા ગયાં. તો થાય છે કે ગેલેક્સી (મંદાકિની)માં જેમ અબજો તારા છે, બ્રહ્માંડમાં જેમ અબજો ગેલેક્સીઓ છે, તેમ મહાવિશ્ર્વમાં અબજો બ્રહ્માંડો હશે ? કદાચ તો તેનો અંત ક્યાં ? બ્રહ્માંડને સમજવું કઇ રીતે ? કુદરતે આવું બ્રહ્માંડ શા માટે બનાવ્યું હશે ? તેની પાછળનો તેનો હેતુ શું હશે ? શું આપણે એમ જ સમજવાનું કે આ બ્રહ્માંડ જેવું છે, તેવું જ છે ? આપણે તેમાં ગરીબ કે ધનવાન કુટુંબમાં જન્મવું પડે છે અને મરવું પડે છે. આવા બ્રહ્માંડ વિષે વિચાર કરીને આપણને શું મળવાનું ? માત્ર ટાઇમપાસ ? આવા બ્રહ્માંડમાં જીવનમૂલ્યોનો શું અર્થ? કે પછી ઋણં કૃત્વા ધૃતં પિબેતનો સિદ્ધાંત અપનાવવો. મોહ-માયા, ઇર્ષ્યા તકરાર, ચોરી-ચપાટી-લૂંટ-ખૂન-વિશ્ર્વયુદ્ધો, પરણવું, બાળકો થવા ? નોકરી કરવી કે બીજું કાંઇ ?
જો બ્રહ્માંડ આવું જ હોય તો રજકણ અને બ્રહ્માંડમાં શું ફરક ? આમાંથી સંદેશ એ મળે છે કે આપણે દરેકે દરેક, રજકણ પણ બ્રહ્માંડમાં મધ્યવર્તી છે, મુખ્ય જગ્યાએ છે અને તેની કાંઇ કિંમત પણ નથી. હવે આપણે સમજવાનું આપણી નાની કે મોટી જિંદગી કેવી રીતે જીવવી ? બેકટેરિયા કે પદાર્થકણોની સેક્ધડના અબજમા ભાગની જિંદગી, આપણા ૧૦૦ વર્ષની જિંદગી કે તારાની ૧૦ અબજ વર્ષની જિંદગી કે ગેલેક્સીની ૨૦ અબજ વર્ષની જિંદગી આમાં કોઇની સરખામણી કરવાની જરૂર નથી. બધી જ જિંદગી નાની પણ છે અને મોટી પણ - બ્રહ્માંડમાં કોઇને કોઇ સાથે સરખાવવાની જરૂર જ નથી એ જ મોહ-માયા છે. તમે મહેલમાં રહો અને મિષ્ટાન ખાવ કે ઝૂંપડીમાં રહો અને રોટલો ખાવ શું ફરક પડે ? મહાન સંતોના જીવનમાંથી આ સંદેશ મળે છે. આ જ સંદેશ બ્રહ્માંડ આપણને પળે પળે આપે છે. આપણે બ્રહ્માંડની માત્ર પ્રક્રિયા છીએ, બસ. આ જ બ્રહ્માંડમાં બીટવીન ધ લાઇન્સ વાંચવાની વાત છે.
બ્રહ્માંડની આવી સ્થિતિ વિજ્ઞાનીઓને પજવે છે અને મોક્ષ તરફ દોરી જાય છે. બ્રહ્મ સત્ય અને જગત મિથ્યાના શંકરાચાર્યના સિદ્ધાંતનો અર્થ સમજાવે છે.
મહાબ્રહ્માંડમાં આવા બ્રહ્માંડો ખરેખર છે કે નહીં તેમાં વિજ્ઞાનીઓને ખુદને શંકા છે પણ કેટલાક કારણો એવા છે, કેટલીયે વિચારસરણીઓ અને થીઅરીઓ એવી છે જે દર્શાવે છે કે મલ્ટીવર્સ - પેરાલલ યુનિવર્સીસ અસ્તિત્વ ધરાવતી હોવી જોઇએ. એટલે કે આપણે જે જોઇએ છીએ તે સત્ય નથી પણ માત્ર સત્યનો પડછાયો જ છે. સત્ય જોવા ન મળે તો માત્ર સત્યનો પડછાયો જોઇને સંતોષ માનવો. સત્યનો પડછાયો તમને સત્ય વિષે થોડો અંદાજ આપી શકે. માટે ધર્મો વચ્ચે ઝઘડાનો કોઇ અર્થ નથી. શંકરાચાર્ય સિવાય સંતો-મહંતો લોકોને આ વાત સમજાવતાં નથી અને પોતે જ મોહમાયામાં લપેટાઇ આ દુનિયા છોડી દે છે. દુનિયામાં કેટલાય લાલ પીળા લીલા સફેદ કાળા કપડા પહેરેલાં સંતો દેખાય છે, પણ શું કામના ? એવું પણ જોવામાં આવે છે કે લાલ કપડાં નીચે શેતાન હોય છે અને પોતડી નીચે ભગવાન. જે દેખાય છે તે સાચું હોતું નથી અને સાચું હોય છે તે દેખાતું નથી.
મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સીસ માત્ર કલ્પના નથી પણ તેમાં સત્ય છે. તેને ગંભીરતાથી લેવાની જરૂર છે, એમ ઘણા વિજ્ઞાનીઓ કહે છે. મલ્ટીવર્સ એ કોઇ મોડલ નથી પણ મોડલનું પરિણામ છે. માટે જ તેને ગંભીરતાથી લેવું જોઇએ.
બ્રહ્માંડ જન્મ્યું ત્યારે પ્રારંભિક અવસ્થામાં જે તે કુલ્ય ત્યારે પેરાલલ યુનિવર્સીસ જન્મેલી પણ એ એટલી દૂર ચાલી ગઇ છે કે તે આપણા માટે અદૃશ્ય થઇ ગઇ છે. કોઇ, આપણને કેરી, ચીકુ અને નારંગીમાંથી કોઇ એકને પસંદ કરવાનું ક અને આપણે કેરીને પસંદ કરીએ તો ચીકુ, નારંગી પસંદ કરવાનો કોઇ અર્થ નથી, એ પછી અદૃશ્ય થઇ જાય છે, એ સિદ્ધાંત પર પ્રાથમિક કવોન્ટમ સિદ્ધાંત ચાલતો, પણ હગ એવરેટે દર્શાવ્યું કે બીજા પર્યાયો અદૃશ્ય થતાં નથી તે પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. આપણે તેમને પણ પસંદ કરી શકીએ. આ સિદ્ધાંત પર પેરાલલ યુનિવર્સ કે મલ્ટીવર્સ ચાલે છે.
બ્રહ્માંડશાસ્ત્રની થીઅરી પ્રમાણે બિગ-બેંગ સમયથી જ અંતરીક્ષ વિસ્તૃત થાય છે અને છેલ્લામાં છેલ્લું લાઇટ સિગ્નલ છે તે જણાવે છે કે આપણા વિશ્ર્વની સીમા ૧૪ અબજ પ્રકાશવર્ષ દૂર છે એટલે કે તેની બહાર શું છે તે આપણે કહી શકીએ નહીં. પ્રકાશની ઝડપથી વધારે ઝડપ કોઇની જ નથી. એટલે કે આપણું વિશ્ર્વ તે ક્ષિતિજથી સીમિત છે. આપણું દૃશ્યવિશ્ર્વ ૧૪ અબજ પ્રકાશવર્ષથી સીમિત છે. જેમ આપણે પૃથ્વી પર ક્ષિતિજથી આપણું નરી આંખે દેખાતું વિશ્ર્વ સીમિત છે તે જ પ્રમાણે આપણું દૃશ્ય-વિશ્ર્વ પણ સિમીત છે.
આ ક્ષિતિજ નિશ્ર્ચિત કરવામાં પ્રકાશની ગતિતે સૌથી વધારે છે તે તથ્ય અને ઇડવીન હબલે શોધેલા વિસ્તૃત થતાં જતાં વિશ્ર્વનો વિચાર કારણભૂત છે. વિજ્ઞાનીઓ સ્પષ્ટ કરે છે કે દરેકે દરેક બ્લેક હોલ (કૃષ્ણ વિવર) એક વિશ્ર્વ જ છે. જેમાંથી માહિતી ન તો બહાર જાય છે. એટલે કે બ્રહ્માંડમાં જેટલા બ્લેક હોલ છે તે બધા જ બ્રહ્માંડો છે. એટલે કે બ્રહ્માંડમાં બ્રહ્માંડો છે. આપણું બ્રહ્માંડ પોતે જ એક બ્લેક હોલ છે જેમાંથી કોઇ છટકી શકતું નથી.
કવોન્ટમ મિકેનિક્સ તરંગોના યોગની વાત કરે છે, અંગ્રેજીમાં તેને superposition or waves કહે છે. ક્વોન્ટમ મિકેનિક્સમાં જ્યારે માપન થાય છે ત્યારે માત્ર એક જ તરંગ બાકી રહે છે, બીજા બધાં જ તરંગો અદૃશ્ય થઇ જાય છે. એટલે કે બધા જ તરંગો પ્રોબેબલ છે પણ માપન વખતે એક જ તરંગ બચે છે. બીજા બધા જ પ્રોબેબલ અદૃશ્ય થઇ જાય છે. આને કવોન્ટમ મિકેનિક્સનું પ્રોબેબિલીટી ઇન્ટરપ્રીટેશન કહે છે. પણ એક ખૂબ જ વિચક્ષણ ભૌતિકશાસ્ત્રી હગ એવરેટને યુનિવર્સલ વેવ ફંકશન આપી દર્શાવ્યું છે કે બધા જ તરંગો જીવતા રહે છે અને દરેકે દરેક તરંગ બ્રહ્માંડને જન્મ આપી શકે છે. આ વિચારથી મલ્ટીવર્સની વિચારસરણી અસ્તિત્વમાં આવી, પેરાલલ યુનિવર્સની વિચારસરણી અસ્તિત્વમાં આવી.
જ્યારે હગ એવરેટે આ થીઅરી આપી ત્યારે નીલ બોહર જેવા ભૌતિકશાસ્ત્રી હગની વિચારસરણી સમજી શક્યા ન હતા અને હગને જબ્બર અન્યાય થયો હતો. હગે પછી ભૌતિકશાસ્ત્ર છોડીને વેપન બનાવવામાં પડી ગયો. હાલ અમેરિકા પાસે જે ખતરનાક અસ્ત્રો-શસ્ત્રો છે તે હગની દેન છે. હગના ગુરુ જહોન વ્હીલર હતા. રીચાર્ડ ફાયનમનના ગુરુ પણ જહોન વ્હીલર હતા. હગની થીઅરીનો જે અસ્વીકાર થયો તેમાં હગને એટલો બધો આઘાત લાગ્યો કે હગ દારૂ અને સ્મોકિંગના રવાડે ચઢી ગયો અને રાત-દિન તેમાં ડૂબ્યો રહેતો અને નાની ઉંમરે મૃત્યુ પામ્યો. હગને એક દીકરો અને એક દીકરી હતા. હગના મૃત્યુ પછી તેની દીકરી પણ મૃત્યુ પામી. તેની પત્ની પણ મૃત્યુ પામી. હગનો દીકરો મ્યુઝિશ્યન છે. એક ઇન્ટરવ્યૂમાં તેણે કહેલું કે તેને યાદ નથી કે તેના પિતાએ કદી તેની આંગળી પણ પકડી હોય.
તેમ છતાં તે જીવતો જ હતો ત્યારે તેની થીઅરી સર્વત્ર સ્વીકાર પામી જેને મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સની વિચારસરણીને અસ્તિત્વમાં આણી.
મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સની થીઅરી પ્રમાણે બ્રહ્માંડ કેટલીયે યુનિવર્સનો મોટો ગૂચ્છો છે. જેમ ફુગ્ગાવાળા પાસે વિવિધ રંગના નાના મોટા ફુગ્ગાનો ગુચ્છો હોય છે તેનું પિકચર મલ્ટીવર્સ યુનિવર્સનું છે, અથવા કહો ગુલાબના ફૂલના ગુલદસ્તા કે ગુચ્છામાં ગુલાબો હોય છે તેવું બ્રહ્માંડમાં
યુનિવર્સનું છે.
જેવું આપણું બ્રહ્માંડ છે તેવું જ આબેહૂબ બ્રહ્માંડ મલ્ટીવર્સમાં છે. આ બધી વાત મગજમાં ઊતરે એવી નથી અને મગજને ચકરાવે ચઢાવે તેવી વાત છે પણ વૈજ્ઞાનિક છે.
રસપ્રદ વાત એ છે કે સેંકડો વર્ષ કદાચ કેટલાય હજાર વર્ષ પહેલા આપણા પુરાણોમાં મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સની વાત છે. આ હકીકતમાં માઇન્ડ બ્લોઇંગ ગણાય પુરાણોમાં કથા આ પ્રમાણે છે :
એક વાર શંકર, વિષ્ણુ અને બ્રહ્માની વચ્ચે વિવાદ થયો કે કોણ મોટો દેવ. તેઓ આ તકરારનો નિવેડો લાવી ન શક્યા. એટલે તેઓએ મા શક્તિ અંબિકામાની પાસે જઇ આ તકરારનો અંત લાવવાનો નિશ્ર્ચય કર્યો. તેઓ અંબામા પાસે ગયાં. અંબામા કહે ચાલો, મારી સાથે તમારી તકરારનો અંત આવી જશે
અંબામાએ રથ તૈયાર કર્યો. બધાં તેમાં બેઠાં. અંબામા તેને એક બીજા બ્રહ્માંડમાં લઇ ગયા. ત્યાં જોયું તો તે અદલોઅદલ બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશનું જે બ્રહ્માંડ હતું તેવું જ હતું. ત્યાં પણ બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશ હતાં. પછી અંબામા તેમને ત્રીજા બ્રહ્માંડમાં લઇ ગયા. ત્યાં પણ એ જ પરિસ્થિતિ. પછી ચોથા, પાંચમા બ્રહ્માંડમાં લઇ ગયા. આ જોઇને બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશનો ગર્વ ગળી ગયો અને માતાજીને પગે લાગી માફી માંગી અને પોતપોતાના સ્થાને ચાલ્યા ગયાં. તો થાય છે કે ગેલેક્સી (મંદાકિની)માં જેમ અબજો તારા છે, બ્રહ્માંડમાં જેમ અબજો ગેલેક્સીઓ છે, તેમ મહાવિશ્ર્વમાં અબજો બ્રહ્માંડો હશે ? કદાચ તો તેનો અંત ક્યાં ? બ્રહ્માંડને સમજવું કઇ રીતે ? કુદરતે આવું બ્રહ્માંડ શા માટે બનાવ્યું હશે ? તેની પાછળનો તેનો હેતુ શું હશે ? શું આપણે એમ જ સમજવાનું કે આ બ્રહ્માંડ જેવું છે, તેવું જ છે ? આપણે તેમાં ગરીબ કે ધનવાન કુટુંબમાં જન્મવું પડે છે અને મરવું પડે છે. આવા બ્રહ્માંડ વિષે વિચાર કરીને આપણને શું મળવાનું ? માત્ર ટાઇમપાસ ? આવા બ્રહ્માંડમાં જીવનમૂલ્યોનો શું અર્થ? કે પછી ઋણં કૃત્વા ધૃતં પિબેતનો સિદ્ધાંત અપનાવવો. મોહ-માયા, ઇર્ષ્યા તકરાર, ચોરી-ચપાટી-લૂંટ-ખૂન-વિશ્ર્વયુદ્ધો, પરણવું, બાળકો થવા ? નોકરી કરવી કે બીજું કાંઇ ?
જો બ્રહ્માંડ આવું જ હોય તો રજકણ અને બ્રહ્માંડમાં શું ફરક ? આમાંથી સંદેશ એ મળે છે કે આપણે દરેકે દરેક, રજકણ પણ બ્રહ્માંડમાં મધ્યવર્તી છે, મુખ્ય જગ્યાએ છે અને તેની કાંઇ કિંમત પણ નથી. હવે આપણે સમજવાનું આપણી નાની કે મોટી જિંદગી કેવી રીતે જીવવી ? બેકટેરિયા કે પદાર્થકણોની સેક્ધડના અબજમા ભાગની જિંદગી, આપણા ૧૦૦ વર્ષની જિંદગી કે તારાની ૧૦ અબજ વર્ષની જિંદગી કે ગેલેક્સીની ૨૦ અબજ વર્ષની જિંદગી આમાં કોઇની સરખામણી કરવાની જરૂર નથી. બધી જ જિંદગી નાની પણ છે અને મોટી પણ - બ્રહ્માંડમાં કોઇને કોઇ સાથે સરખાવવાની જરૂર જ નથી એ જ મોહ-માયા છે. તમે મહેલમાં રહો અને મિષ્ટાન ખાવ કે ઝૂંપડીમાં રહો અને રોટલો ખાવ શું ફરક પડે ? મહાન સંતોના જીવનમાંથી આ સંદેશ મળે છે. આ જ સંદેશ બ્રહ્માંડ આપણને પળે પળે આપે છે. આપણે બ્રહ્માંડની માત્ર પ્રક્રિયા છીએ, બસ. આ જ બ્રહ્માંડમાં બીટવીન ધ લાઇન્સ વાંચવાની વાત છે.
બ્રહ્માંડની આવી સ્થિતિ વિજ્ઞાનીઓને પજવે છે અને મોક્ષ તરફ દોરી જાય છે. બ્રહ્મ સત્ય અને જગત મિથ્યાના શંકરાચાર્યના સિદ્ધાંતનો અર્થ સમજાવે છે.
મહાબ્રહ્માંડમાં આવા બ્રહ્માંડો ખરેખર છે કે નહીં તેમાં વિજ્ઞાનીઓને ખુદને શંકા છે પણ કેટલાક કારણો એવા છે, કેટલીયે વિચારસરણીઓ અને થીઅરીઓ એવી છે જે દર્શાવે છે કે મલ્ટીવર્સ - પેરાલલ યુનિવર્સીસ અસ્તિત્વ ધરાવતી હોવી જોઇએ. એટલે કે આપણે જે જોઇએ છીએ તે સત્ય નથી પણ માત્ર સત્યનો પડછાયો જ છે. સત્ય જોવા ન મળે તો માત્ર સત્યનો પડછાયો જોઇને સંતોષ માનવો. સત્યનો પડછાયો તમને સત્ય વિષે થોડો અંદાજ આપી શકે. માટે ધર્મો વચ્ચે ઝઘડાનો કોઇ અર્થ નથી. શંકરાચાર્ય સિવાય સંતો-મહંતો લોકોને આ વાત સમજાવતાં નથી અને પોતે જ મોહમાયામાં લપેટાઇ આ દુનિયા છોડી દે છે. દુનિયામાં કેટલાય લાલ પીળા લીલા સફેદ કાળા કપડા પહેરેલાં સંતો દેખાય છે, પણ શું કામના ? એવું પણ જોવામાં આવે છે કે લાલ કપડાં નીચે શેતાન હોય છે અને પોતડી નીચે ભગવાન. જે દેખાય છે તે સાચું હોતું નથી અને સાચું હોય છે તે દેખાતું નથી.
મલ્ટીવર્સ કે પેરાલલ યુનિવર્સીસ માત્ર કલ્પના નથી પણ તેમાં સત્ય છે. તેને ગંભીરતાથી લેવાની જરૂર છે, એમ ઘણા વિજ્ઞાનીઓ કહે છે. મલ્ટીવર્સ એ કોઇ મોડલ નથી પણ મોડલનું પરિણામ છે. માટે જ તેને ગંભીરતાથી લેવું જોઇએ.
બ્રહ્માંડ જન્મ્યું ત્યારે પ્રારંભિક અવસ્થામાં જે તે કુલ્ય ત્યારે પેરાલલ યુનિવર્સીસ જન્મેલી પણ એ એટલી દૂર ચાલી ગઇ છે કે તે આપણા માટે અદૃશ્ય થઇ ગઇ છે. કોઇ, આપણને કેરી, ચીકુ અને નારંગીમાંથી કોઇ એકને પસંદ કરવાનું ક અને આપણે કેરીને પસંદ કરીએ તો ચીકુ, નારંગી પસંદ કરવાનો કોઇ અર્થ નથી, એ પછી અદૃશ્ય થઇ જાય છે, એ સિદ્ધાંત પર પ્રાથમિક કવોન્ટમ સિદ્ધાંત ચાલતો, પણ હગ એવરેટે દર્શાવ્યું કે બીજા પર્યાયો અદૃશ્ય થતાં નથી તે પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. આપણે તેમને પણ પસંદ કરી શકીએ. આ સિદ્ધાંત પર પેરાલલ યુનિવર્સ કે મલ્ટીવર્સ ચાલે છે.
No comments:
Post a Comment