http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=148514
બ્રહ્માંડ દર્શન - ડૉ. જે. જે. રાવલ
આકાશમાં જેટલા તારા દેખાય છે, તેના કરતાં કેટલાયગણા તારા દેખાતાં નથી. દૃષ્યવિશ્ર્વ કરતાં અદૃશ્યવિશ્ર્વ ઘણું વિશાળ છે. આપણી આંખ કે દકકાચવાળા દૂરબીનો માત્ર દૃશ્યપ્રકાશ જ જોઈ શકે છે. આપણું શરીર એક મશીન જ છે, જેમાં બે આંખ કેમેરાનું કામ કરે છે. મગજ સેન્સર છે.
ન્યુટને યંત્રશાસ્ત્રના નિયમો શોધી તેને બ્રહ્માંડને લાગુ પાડી બ્રહ્માંડને પણ એક મશીન બનાવી દીધું છે. પણ બ્રહ્માંડ મશીન કરતાં અતિ વિશેષ છે. તે જીવંત છે.
બ્રહ્માંડમાં એવા આકાશીપિંડો છે જે દૃશ્યપ્રકાશ છોડતાં નથી, પણ અદૃશ્ય ગામા, એક્ષ અલ્ટ્રાવાયોલેટ ઈન્ફ્રારેડ અને રેડિયો તરંગો-કિરણો પ્રકાશ છોડે છે, જે આપણે જોઈ શકતાં નથી. પણ ખગોળવિજ્ઞાનીઓએ આ બધા કિરણો છોડતાં આકશીપિંડોને જોવા દૂરબીનો બનાવ્યાં છે, અને તેઓ હવે અંધારામાં જોવા પણ સમર્થ બન્યાં છે.
ભારતમાં આપણા ખગોળવિજ્ઞાનીઓએ નૈનિતાલના મનોરાપીક, આબુના ગુરુશિખર, દક્ષિણમાં કાવાલૂર,ગોરી બિદનૂરના પહાડો પર, હૈદરાબાદ નજીક જપાલ-રંગાપુરના પહાડો પર, ઊટીના પહાડો પર પૂના પાસે નારણગાંવ, આબુના ગુરૂશિખર પહાડ પર ફતેહસાગર તળાવની વચ્ચે અને તેની નજીક પહાડ પર વગેરે જગ્યાએ મોટો મોટા દકકા, ઈન્ફ્રારેડ અને રેડિયો દૂરબીનો સ્થાપિત કર્યાં છે. તેના દ્વારા તે આકાશની સમૃદ્ધિ અને ભવ્યતાનો તાગ મેળવે છે.
આ ઉપરાંત બ્રહ્માંડમાં ૯૫ ટકા અદૃશ્ય પદાર્થ છે જે કોઈ પણ જાતનો પ્રકાશ છોડતો દેખાતો નથી. તેને વિજ્ઞાનીઓ ડાર્કમેટર કે ડાર્કએનર્જી કહે છે. આ નામનો માત્ર સિમ્બોલીક છે પણ હકીકતમાં ડાર્કમેટર કે ડાર્કએનર્જી શું છે તે તેમને ખબર પડતી નથી. તેથી તેનાં નામો આવા આપવામાં આવ્યાં છે. પણ તેની અસર બ્રહ્માંડમાં દેખાય છે. આપણું બ્રહ્માંડ માત્ર વિસ્તૃત થતું નથી પણ તે પ્રવેગી (ફભભયહયફિયિંમ) માલૂમ પડ્યું છે. તો પૂરા બ્રહ્માંડને કોણ પ્રવેગી બનાવે છે? તે ખબર પડતી નથી. આ જો શોધી શકાય તો તે ખગોળવિજ્ઞાનમાં એક બીજી મહાન શોધ હશે.
બ્રહ્માંડમાં પ્રથમ શોધ અગ્નિની, પછી બીજી શોધ પૈડાની, ત્રીજી શોધ કેલેન્ડરની, ચોથી શોધ કે પૃથ્વી ગોળ છે, પાંચમી કે પૃથ્વીની ધરી વાંકી છે, છઠ્ઠી પૃથ્વી તેની ધરી પર ગોળ ગોળ ફરે છે, સાતમી પૃથ્વી સૂર્યની પરિક્રમા કરે છે, આઠમી શોધ કે વસંતસંપાત બિન્દુ પશ્ર્ચિમમાં ખસે છે. નવમી શોધ ભૂમિતિની અને યુક્લિડ ભૂમિતિની (જો કે, આ શોધ પહેલા થઈ હતી), દશમી શોધ અણુ વિશે, અગિયારમી શોધ બીજગણીતની, બારમી શોધ ???, તેરમી શોધ ત્રિકોણમિતીની, ચૌદમી શોધ દ્વિધાત સમીકરણની, પંદરમી શોધ શૂન્ય સાથે અંકશાસ્ત્રની (જો કે, તે ઘણી પહેલાં થઈ હતી.) સોળમી શોધ પૃથ્વી કેન્દ્રીય વિશ્ર્વવિચાર (જો કે, આ શોધ પણ પહેલાં થઈ હતી), સત્તરમી શોધ ગુરુત્વાકર્ષણની (ભાસ્કરાચાર્યને તેનો અણસાર હતો), અઢારમી શોધ પરમ્યુટેશન-કોમ્બિનેશનની, ઓગણીસમી શોધ સૂર્ય-કેન્દ્રિત વિશ્ર્વવિચાર (કોપરનીકસ)ની, વીસમી શોધ કેપ્લરના ગતિના ત્રણ નિયમોની, એકવીસમી શોધ ગેલિલિયોએ આકાશ તરફ દૂરબીન માંડ્યું તે, બાવીસમી શોધ ગેલિલિયોએ સાબિત કર્યું કે પૃથ્વી દરેક વસ્તુને એક જ પ્રવેગથી આકર્ષે છે, ત્રેવીસમી શોધ કે ગેલિલિયોએ સાબિત કર્યું કે વસ્તુની સ્થિર સ્થિતિ અને એક જ ગતિથી દોડતી વસ્તુની સ્થિતિ, બંને એક જ ગણાય, ચોવીસમી શોધ ન્યુટને ગતિના ત્રણ નિયમો શોધ્યાં, બીજી તરફ વાયુશાસ્ત્ર, રસાયણશાસ્ત્ર, ગરમીશાસ્ત્ર, પ્રકાશશાસ્ત્રની શોધો થઈ-વિજ્ઞાને હરણફાળ ભરી. સદીના મધ્યભાગમાં રેને દેકાર્તે ત્રિપરિમાણીય સંદર્ભ ચોકઠાની શોધ કરી જે ન્યુટનના જન્મ પહેલા થઈ હતી. દેકાર્તે એવા વિચારો વહેતા મૂક્યાં છે જેમ સરોવરો અને સમુદ્રોમાં મોટા લાકડાનો ટુકડો, નાના નાના લાકડાના ટુકડાને હંકારે છે, તેમ સૂર્ય ગ્રહોને હંકારે છે. જો કે, આ કલ્પના હતી, પણ તેને પછીના વિજ્ઞાનીઓને સૂર્ય ફરતે ગ્રહો કેવી રીતે, અને શા માટે ફરે છે અને સૂર્યમાળાની રચના કેવી છે તેની શોધ કરવા પ્રેર્યા. ન્યુટને પ્રકાશ કણોનો બનેલો છે તેવી થીઅરી આપી પ્રકાશના પરાવર્તન અને વક્રીભવનનાં નિયમો આપ્યાં તો બીજી તરફ કિશ્ર્ચન હોયગન્સે પ્રકાશ તરંગોનો બનેલો છે તેવી થિયરી આપી.
હેલીએ સૂચવ્યું કે ધૂમકેતુઓ ગ્રહોની જેમ સૂર્યની પરિક્રમા કરે છે અને તે સૂર્યમાળાના જ સભ્યો છે.
એ જ અરસામાં ઓલ રૉમરે પ્રકાશની ગતિ સીમિત છે તેમ કહ્યું અને પ્રકાશની ગતિને માપી એ જ અરસામાં હોયગન્સે શનિને વલયો છે તેમ સ્પષ્ટ કર્યું. ગેલિલિયોએ ગુરુના ચાર ચંદ્રો ગુરુની પરિક્રમા કરે છે, માટે ગ્રહો પણ કોપરનીક્સ કહે છે તેમ સૂર્યની પરિક્રમા કરતા હોવા જોઈએ. આજ અરસામાં કસીનીએ સૂર્યથી ગ્રહોનાં અંતરો માપ્યાં. હોયગન્સે શનિનો મોટો ઉપગ્રહ ટાયટન શોધ્યો, કસીનીએ શનિના બીજા બે ઉપગ્રહો શોધ્યાં. આ વખતે ભારતમાં ઔરંગઝેબ રાજ કરતો હતો અને મહારાષ્ટ્રમાં શિવાજી મહારાજની આણ વર્તતી હતી.
અઢારમી સદીના મધ્યમાં ઈમેન્યુઅલ કોન્ટે અભિપ્રાય દર્શાવ્યો કે ગ્રહો વાયુના વાદળમાંથી જન્મતા હોવા જોઈએ. લાપ્લાસે કેન્ટના આ વિચારો પર સૂર્યમાળાના જન્મની પ્રાથમિક થિયરી આપી. ૧૭૮૧માં સૂર્યમાળામાં માનવીએ પ્રથમવાર જ શનિ પછીના ગ્રહને શોધ્યો. તેનું નામ યુરેનસ. પશ્ર્ચિમ પૌરાણિક કથા પ્રમાણે યુરેનસ શનિના પિતા અને ગુરુના દાદા છે. જ્યારે વિલિયમ હર્ષલે યુરેનસ શોધ્યો ત્યારે ભારતમાં ટીપુ સુલતાન અંગ્રેજો સામે લડતો હતો.
આ અરસામાં મહાન ગણિતતજ્ઞો પેદા થયાં જેવા કે ર્ગાસ, રીમાન, જેકોબી, લાગ્રાન્જ, લાપ્લાસ, બેસલ, ફુટીઅર લીજાન્ડર, આર્યસર, હેમીલ્ટન, ડેવીડ હિલ્બર્ટ, લોબોચોસ્કી, જેમને ગણિતશાસ્ત્રને નવી જ ઊંચાઈ આપી. યુક્લિડીઅન (ક્ષજ્ઞક્ષ-ઊભહશમયફક્ષ) ભૂમિતિ શોધાઈ.
ધૂમકેતુઓ તો પુરાતનકાળથી માનવજાતને જાણીતા હતા. ગેલિલિયોએ ગુરુના ઉપગ્રહો શોધી ઈતિહાસ બનાવ્યો, ઓગણીસમી સદીના પ્રથમ દિવસે જ પ્રથમ લઘુગ્રહ શોધાયો અને એક નવા પ્રકારનાં આકાશીપિંડો અસ્તિત્વમાં આવ્યાં. ઓગણીસમી સદીના મધ્યમાં નેપ્ચ્યૂન શોધાયો. બીજી તરફ ભૌતિકશાસ્ત્રે હરણફાળ ભરી. રેડિયો-તરંગોની શોધ થઈ. એક્ષ-કિરણો, રોન્જન્ટ કિરણો, ઈલેક્ટ્રોન્સ શોધાયા, નેથી પ્લાન્કે દર્શાવ્યું કે પ્રકાશ નાના નાના પેકેટમાં (ક્વોન્ટામાં) આવે છે. આઈન્સ્ટાઈને ફોટો-ઈલેક્ટ્રીક ઈફેક્ટને સમજાવતા કહ્યું કે પ્રકાશ કણોનો પણ બનેલો છે અને તરંગોનો પણ બનેલો છે. તેમાંથી ક્વોન્ટોમ ભૌતિકશાસ્ત્ર ઉત્પન્ન થયું. બીજી તરફ આઈન્સ્ટાઈને સમયને બ્રહ્માંડના ચોથા પરિમાણ તરીકે લઈ વિશિષ્ટ સાપેક્ષવાદની સ્થાપના કરી અને પછી વિસ્તૃત સાપેક્ષવાદની સ્થાપના કરી ભૌતિકશાસ્ત્રમાં જબ્બર ક્રાંતિ આણી. સાપેક્ષવાદ અને કવોન્ટમ ભૌતિકશાસ્ત્રે અર્વાચીન વિજ્ઞાનને નવું પરિમાણ આપ્યું. ર૦૧૫માં આઈન્સ્ટાઈનના વિસ્તૃત સાપેક્ષવાદને ૧૦૦ વર્ષ પૂરા થાય છે.
વીસમી સદીમાં વિજ્ઞાને ઘણી સફળતા પ્રાપ્ત કરી. આ સદીમાં કેટલાય મહાન વિજ્ઞાનીઓ પેદા થયાં જેને આધુનિક દુનિયાને આકાર આપ્યો. તેમાં અણુંવિજ્ઞાન, સૂક્ષ્મકણોની દુનિયા, અંતરીક્ષયુગે મોટું યોગદાન આપ્યું. ઍરોપ્લેનો આકાશમાં ઊડવા લાગ્યાં. બ્રહ્માંડ વિસ્તૃત થાય છે તેની ખબર પડી, મંદાકિનીઓ શોધાઈ, રોકેટો બન્યાં, એટમ બૉમ્બ, હાઈડ્રોજન બૉમ્બ, ન્યુટ્રોન બૉમ્બ અસ્તિત્વમાં આવ્યાં. સ્પૂતનિક આકાશમાં ગયો, યુરી ગાગારીન વેલેન્ટિના તેરેસ્કોવા અને અમેરિકી અંતરીક્ષયાત્રીઓ આકાશમાં ગયાં, પરંતુ ચંદ્ર પર માનવીએ ડગ માંડ્યા, ૧૯૭૭માં યુરેનસ ફરતે વલવ્યો શોધાયાં. ગ્રહો ફરતે અંતરીક્ષયાનોએ ટ્રીપો લગાવી, હબલ અંતરીક્ષ દૂરબીને બ્રહ્માંડના અભ્યાસમાં ઈતિહાસ રચ્યો અને એકવીસમી સદીનો પ્રારંભ થયો. વીસમી સદીમાં ચંદ્રશેખરનાં શ્ર્વેતવામન તારા અને ઑપનહેમરનાં ન્યુટ્રોન તારા અને બ્લેકહોલ્સના અસ્તિત્વની જાણ થઈ, હવે એકવીસમી સદી આગળ ધપે છે, જેમાં નેનો ટેક્નૉલૉજી કમ્પ્યૂટર, મોબાઈલ ઈન્ફોર્મેશન ટેક્નૉલૉજી, સ્ટેમસેલ, જીનોમ, જીનિટિક એન્જિનિયરિંગ, ફોયોન્સિક સાયન્સ, જીવવિજ્ઞાનશાસ્ત્ર કૂદકે ને ભૂસકે આગળ વધે છે.
ન્યુટને યંત્રશાસ્ત્રના નિયમો શોધી તેને બ્રહ્માંડને લાગુ પાડી બ્રહ્માંડને પણ એક મશીન બનાવી દીધું છે. પણ બ્રહ્માંડ મશીન કરતાં અતિ વિશેષ છે. તે જીવંત છે.
બ્રહ્માંડમાં એવા આકાશીપિંડો છે જે દૃશ્યપ્રકાશ છોડતાં નથી, પણ અદૃશ્ય ગામા, એક્ષ અલ્ટ્રાવાયોલેટ ઈન્ફ્રારેડ અને રેડિયો તરંગો-કિરણો પ્રકાશ છોડે છે, જે આપણે જોઈ શકતાં નથી. પણ ખગોળવિજ્ઞાનીઓએ આ બધા કિરણો છોડતાં આકશીપિંડોને જોવા દૂરબીનો બનાવ્યાં છે, અને તેઓ હવે અંધારામાં જોવા પણ સમર્થ બન્યાં છે.
ભારતમાં આપણા ખગોળવિજ્ઞાનીઓએ નૈનિતાલના મનોરાપીક, આબુના ગુરુશિખર, દક્ષિણમાં કાવાલૂર,ગોરી બિદનૂરના પહાડો પર, હૈદરાબાદ નજીક જપાલ-રંગાપુરના પહાડો પર, ઊટીના પહાડો પર પૂના પાસે નારણગાંવ, આબુના ગુરૂશિખર પહાડ પર ફતેહસાગર તળાવની વચ્ચે અને તેની નજીક પહાડ પર વગેરે જગ્યાએ મોટો મોટા દકકા, ઈન્ફ્રારેડ અને રેડિયો દૂરબીનો સ્થાપિત કર્યાં છે. તેના દ્વારા તે આકાશની સમૃદ્ધિ અને ભવ્યતાનો તાગ મેળવે છે.
આ ઉપરાંત બ્રહ્માંડમાં ૯૫ ટકા અદૃશ્ય પદાર્થ છે જે કોઈ પણ જાતનો પ્રકાશ છોડતો દેખાતો નથી. તેને વિજ્ઞાનીઓ ડાર્કમેટર કે ડાર્કએનર્જી કહે છે. આ નામનો માત્ર સિમ્બોલીક છે પણ હકીકતમાં ડાર્કમેટર કે ડાર્કએનર્જી શું છે તે તેમને ખબર પડતી નથી. તેથી તેનાં નામો આવા આપવામાં આવ્યાં છે. પણ તેની અસર બ્રહ્માંડમાં દેખાય છે. આપણું બ્રહ્માંડ માત્ર વિસ્તૃત થતું નથી પણ તે પ્રવેગી (ફભભયહયફિયિંમ) માલૂમ પડ્યું છે. તો પૂરા બ્રહ્માંડને કોણ પ્રવેગી બનાવે છે? તે ખબર પડતી નથી. આ જો શોધી શકાય તો તે ખગોળવિજ્ઞાનમાં એક બીજી મહાન શોધ હશે.
બ્રહ્માંડમાં પ્રથમ શોધ અગ્નિની, પછી બીજી શોધ પૈડાની, ત્રીજી શોધ કેલેન્ડરની, ચોથી શોધ કે પૃથ્વી ગોળ છે, પાંચમી કે પૃથ્વીની ધરી વાંકી છે, છઠ્ઠી પૃથ્વી તેની ધરી પર ગોળ ગોળ ફરે છે, સાતમી પૃથ્વી સૂર્યની પરિક્રમા કરે છે, આઠમી શોધ કે વસંતસંપાત બિન્દુ પશ્ર્ચિમમાં ખસે છે. નવમી શોધ ભૂમિતિની અને યુક્લિડ ભૂમિતિની (જો કે, આ શોધ પહેલા થઈ હતી), દશમી શોધ અણુ વિશે, અગિયારમી શોધ બીજગણીતની, બારમી શોધ ???, તેરમી શોધ ત્રિકોણમિતીની, ચૌદમી શોધ દ્વિધાત સમીકરણની, પંદરમી શોધ શૂન્ય સાથે અંકશાસ્ત્રની (જો કે, તે ઘણી પહેલાં થઈ હતી.) સોળમી શોધ પૃથ્વી કેન્દ્રીય વિશ્ર્વવિચાર (જો કે, આ શોધ પણ પહેલાં થઈ હતી), સત્તરમી શોધ ગુરુત્વાકર્ષણની (ભાસ્કરાચાર્યને તેનો અણસાર હતો), અઢારમી શોધ પરમ્યુટેશન-કોમ્બિનેશનની, ઓગણીસમી શોધ સૂર્ય-કેન્દ્રિત વિશ્ર્વવિચાર (કોપરનીકસ)ની, વીસમી શોધ કેપ્લરના ગતિના ત્રણ નિયમોની, એકવીસમી શોધ ગેલિલિયોએ આકાશ તરફ દૂરબીન માંડ્યું તે, બાવીસમી શોધ ગેલિલિયોએ સાબિત કર્યું કે પૃથ્વી દરેક વસ્તુને એક જ પ્રવેગથી આકર્ષે છે, ત્રેવીસમી શોધ કે ગેલિલિયોએ સાબિત કર્યું કે વસ્તુની સ્થિર સ્થિતિ અને એક જ ગતિથી દોડતી વસ્તુની સ્થિતિ, બંને એક જ ગણાય, ચોવીસમી શોધ ન્યુટને ગતિના ત્રણ નિયમો શોધ્યાં, બીજી તરફ વાયુશાસ્ત્ર, રસાયણશાસ્ત્ર, ગરમીશાસ્ત્ર, પ્રકાશશાસ્ત્રની શોધો થઈ-વિજ્ઞાને હરણફાળ ભરી. સદીના મધ્યભાગમાં રેને દેકાર્તે ત્રિપરિમાણીય સંદર્ભ ચોકઠાની શોધ કરી જે ન્યુટનના જન્મ પહેલા થઈ હતી. દેકાર્તે એવા વિચારો વહેતા મૂક્યાં છે જેમ સરોવરો અને સમુદ્રોમાં મોટા લાકડાનો ટુકડો, નાના નાના લાકડાના ટુકડાને હંકારે છે, તેમ સૂર્ય ગ્રહોને હંકારે છે. જો કે, આ કલ્પના હતી, પણ તેને પછીના વિજ્ઞાનીઓને સૂર્ય ફરતે ગ્રહો કેવી રીતે, અને શા માટે ફરે છે અને સૂર્યમાળાની રચના કેવી છે તેની શોધ કરવા પ્રેર્યા. ન્યુટને પ્રકાશ કણોનો બનેલો છે તેવી થીઅરી આપી પ્રકાશના પરાવર્તન અને વક્રીભવનનાં નિયમો આપ્યાં તો બીજી તરફ કિશ્ર્ચન હોયગન્સે પ્રકાશ તરંગોનો બનેલો છે તેવી થિયરી આપી.
હેલીએ સૂચવ્યું કે ધૂમકેતુઓ ગ્રહોની જેમ સૂર્યની પરિક્રમા કરે છે અને તે સૂર્યમાળાના જ સભ્યો છે.
એ જ અરસામાં ઓલ રૉમરે પ્રકાશની ગતિ સીમિત છે તેમ કહ્યું અને પ્રકાશની ગતિને માપી એ જ અરસામાં હોયગન્સે શનિને વલયો છે તેમ સ્પષ્ટ કર્યું. ગેલિલિયોએ ગુરુના ચાર ચંદ્રો ગુરુની પરિક્રમા કરે છે, માટે ગ્રહો પણ કોપરનીક્સ કહે છે તેમ સૂર્યની પરિક્રમા કરતા હોવા જોઈએ. આજ અરસામાં કસીનીએ સૂર્યથી ગ્રહોનાં અંતરો માપ્યાં. હોયગન્સે શનિનો મોટો ઉપગ્રહ ટાયટન શોધ્યો, કસીનીએ શનિના બીજા બે ઉપગ્રહો શોધ્યાં. આ વખતે ભારતમાં ઔરંગઝેબ રાજ કરતો હતો અને મહારાષ્ટ્રમાં શિવાજી મહારાજની આણ વર્તતી હતી.
અઢારમી સદીના મધ્યમાં ઈમેન્યુઅલ કોન્ટે અભિપ્રાય દર્શાવ્યો કે ગ્રહો વાયુના વાદળમાંથી જન્મતા હોવા જોઈએ. લાપ્લાસે કેન્ટના આ વિચારો પર સૂર્યમાળાના જન્મની પ્રાથમિક થિયરી આપી. ૧૭૮૧માં સૂર્યમાળામાં માનવીએ પ્રથમવાર જ શનિ પછીના ગ્રહને શોધ્યો. તેનું નામ યુરેનસ. પશ્ર્ચિમ પૌરાણિક કથા પ્રમાણે યુરેનસ શનિના પિતા અને ગુરુના દાદા છે. જ્યારે વિલિયમ હર્ષલે યુરેનસ શોધ્યો ત્યારે ભારતમાં ટીપુ સુલતાન અંગ્રેજો સામે લડતો હતો.
આ અરસામાં મહાન ગણિતતજ્ઞો પેદા થયાં જેવા કે ર્ગાસ, રીમાન, જેકોબી, લાગ્રાન્જ, લાપ્લાસ, બેસલ, ફુટીઅર લીજાન્ડર, આર્યસર, હેમીલ્ટન, ડેવીડ હિલ્બર્ટ, લોબોચોસ્કી, જેમને ગણિતશાસ્ત્રને નવી જ ઊંચાઈ આપી. યુક્લિડીઅન (ક્ષજ્ઞક્ષ-ઊભહશમયફક્ષ) ભૂમિતિ શોધાઈ.
ધૂમકેતુઓ તો પુરાતનકાળથી માનવજાતને જાણીતા હતા. ગેલિલિયોએ ગુરુના ઉપગ્રહો શોધી ઈતિહાસ બનાવ્યો, ઓગણીસમી સદીના પ્રથમ દિવસે જ પ્રથમ લઘુગ્રહ શોધાયો અને એક નવા પ્રકારનાં આકાશીપિંડો અસ્તિત્વમાં આવ્યાં. ઓગણીસમી સદીના મધ્યમાં નેપ્ચ્યૂન શોધાયો. બીજી તરફ ભૌતિકશાસ્ત્રે હરણફાળ ભરી. રેડિયો-તરંગોની શોધ થઈ. એક્ષ-કિરણો, રોન્જન્ટ કિરણો, ઈલેક્ટ્રોન્સ શોધાયા, નેથી પ્લાન્કે દર્શાવ્યું કે પ્રકાશ નાના નાના પેકેટમાં (ક્વોન્ટામાં) આવે છે. આઈન્સ્ટાઈને ફોટો-ઈલેક્ટ્રીક ઈફેક્ટને સમજાવતા કહ્યું કે પ્રકાશ કણોનો પણ બનેલો છે અને તરંગોનો પણ બનેલો છે. તેમાંથી ક્વોન્ટોમ ભૌતિકશાસ્ત્ર ઉત્પન્ન થયું. બીજી તરફ આઈન્સ્ટાઈને સમયને બ્રહ્માંડના ચોથા પરિમાણ તરીકે લઈ વિશિષ્ટ સાપેક્ષવાદની સ્થાપના કરી અને પછી વિસ્તૃત સાપેક્ષવાદની સ્થાપના કરી ભૌતિકશાસ્ત્રમાં જબ્બર ક્રાંતિ આણી. સાપેક્ષવાદ અને કવોન્ટમ ભૌતિકશાસ્ત્રે અર્વાચીન વિજ્ઞાનને નવું પરિમાણ આપ્યું. ર૦૧૫માં આઈન્સ્ટાઈનના વિસ્તૃત સાપેક્ષવાદને ૧૦૦ વર્ષ પૂરા થાય છે.
વીસમી સદીમાં વિજ્ઞાને ઘણી સફળતા પ્રાપ્ત કરી. આ સદીમાં કેટલાય મહાન વિજ્ઞાનીઓ પેદા થયાં જેને આધુનિક દુનિયાને આકાર આપ્યો. તેમાં અણુંવિજ્ઞાન, સૂક્ષ્મકણોની દુનિયા, અંતરીક્ષયુગે મોટું યોગદાન આપ્યું. ઍરોપ્લેનો આકાશમાં ઊડવા લાગ્યાં. બ્રહ્માંડ વિસ્તૃત થાય છે તેની ખબર પડી, મંદાકિનીઓ શોધાઈ, રોકેટો બન્યાં, એટમ બૉમ્બ, હાઈડ્રોજન બૉમ્બ, ન્યુટ્રોન બૉમ્બ અસ્તિત્વમાં આવ્યાં. સ્પૂતનિક આકાશમાં ગયો, યુરી ગાગારીન વેલેન્ટિના તેરેસ્કોવા અને અમેરિકી અંતરીક્ષયાત્રીઓ આકાશમાં ગયાં, પરંતુ ચંદ્ર પર માનવીએ ડગ માંડ્યા, ૧૯૭૭માં યુરેનસ ફરતે વલવ્યો શોધાયાં. ગ્રહો ફરતે અંતરીક્ષયાનોએ ટ્રીપો લગાવી, હબલ અંતરીક્ષ દૂરબીને બ્રહ્માંડના અભ્યાસમાં ઈતિહાસ રચ્યો અને એકવીસમી સદીનો પ્રારંભ થયો. વીસમી સદીમાં ચંદ્રશેખરનાં શ્ર્વેતવામન તારા અને ઑપનહેમરનાં ન્યુટ્રોન તારા અને બ્લેકહોલ્સના અસ્તિત્વની જાણ થઈ, હવે એકવીસમી સદી આગળ ધપે છે, જેમાં નેનો ટેક્નૉલૉજી કમ્પ્યૂટર, મોબાઈલ ઈન્ફોર્મેશન ટેક્નૉલૉજી, સ્ટેમસેલ, જીનોમ, જીનિટિક એન્જિનિયરિંગ, ફોયોન્સિક સાયન્સ, જીવવિજ્ઞાનશાસ્ત્ર કૂદકે ને ભૂસકે આગળ વધે છે.
No comments:
Post a Comment