http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=106342
ભારતના ભૌતિકશાસ્ત્રી સત્યેન્દ્ર બોઝ ત્રણ વખત નોબેલથી વંચિત રહી ગયા
૨૦૧૩નું ભૌતિકશાસ્ત્ર માટેનું નોબેલ પ્રાઈઝ બ્રિટિશ સૈદ્ધાંતિક ભૌતિકશાસ્ત્રી પીટર હિગ્ઝ અને બેલ્જિયમના સૈૈદ્ધાંતિક ભૌતિકશાસ્ત્રી ફ્રાન્કૉઈ ઇંગ્લર્ટને અપાશે એવી રૉયલ સ્વિડિશ ઍકેડેમી ઑફ સાયન્સીસે જાહેરાત કરી છે. હિગ્ઝ ૮૪ વર્ષના છે અને ઇંગ્લર્ટ ૮૨ વર્ષના છે. આ ક્ષેત્રે વધુ એક જણે પાયાનું પ્રદાન કર્યું હતું તેવા ઇંગ્લર્ટના સહકાર્યકર રોબર્ટ બ્રાઉટ ર૦૧૧માં મૃત્યુ પામ્યા, તેથી તેમનો આ પુરસ્કારમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો નથી, કારણ કે નોબેલ પુરસ્કાર મરણોત્તર અપાતું નથી. હિગ્ઝ પાર્ટિકલને હિગ્ઝ-બોઝોન કહે છે કારણ કે તે બૉઝ-સ્ટેટીસ્ટિક્સને અનુસરે છે ભારતીય સૈદ્ધાંતિક ભૌતિકશાસ્ત્રી સત્યેન્દ્રનાથ બોઝ જો જીવતા હોત તો તેમના નામનો પણ આ નોબેલ પુરસ્કારમાં સમાવેશ કરવામાં આવત. એમ તો સત્યેન બોઝને જ્યારે બોઝ-આઈન્સ્ટાઈન ક્ધડેન્સેશનની શોધ થઈ ત્યારે પણ નોબેલ પ્રાઈઝ મળ્યું હોત. એટલું જ નહીં તેમને ૧૯૨૦ના દાયકામાં જ્યારે તેમણે બોઝ-સ્ટેટીસ્ટિક્સની શોધ કરી ત્યારે પણ મળ્યું હોત. આમ બોઝ ત્રણવાર નોબેલ પ્રાઈઝ મેળવતા રહી ગયા છે. જગદીશચંદ્ર બોઝ અને મેઘનાદ શાહના સંશોધનો પણ નોબેલ ઈનામ મેળવવા લાયક હતાં, પણ આ તો નોબેલ પ્રાઈઝની કમિટી પર આધાર છે.
પદાર્થ તત્ત્વનો બનેલો છે. તત્ત્વો અણુઓનાં બનેલાં છે. અણુઓ ઈલેક્ટ્રોન્સ, પ્રોટોન્સ અને ન્યુટ્રોન્સના બનેલાં છે. ન્યુટ્રોન્સ વળી પાછા ઈલેક્ટ્રોન અને પ્રોટોનના બનેલાં છે માટે મૂળભૂત પદાર્થકણો ઈલેક્ટ્રોન અને પ્રોટોન ગણાય. પછી વિજ્ઞાનીઓએ પ્રોટોન્સને તોડ્યો તેમાંથી ક્વાર્કસ નીકળ્યાં. આ બધા પદાર્થકણો હિગ્ઝ ફિલ્ડ, ફોટોન જેવા હિગ્ઝ-પાર્ટિકલથી બંધાયેલાં છે હિગ્ઝ-ફિલ્ડમાં ગતિ કરે છે અને તેથી તેમાં પદાર્થ જન્મે છે. તે ભારે થતાં જાય છે. જેમ રણમાં ચાલીએ તો આપણે ભારે થઈ ગયાં હોઈએ તેમ લાગે કે પાણીમાં ચાલીએ તો આપણે ભારે થઈ ગયાં હોઈએ તેમ લાગે. એમ હિગ્ઝ ફિલ્ડ બધા જ પદાર્થકણોને પદાર્થ (ળફતત) અર્પે છે. માટે તે મધર પાર્ટિકલ પણ કહેવાય છે અથવા તો ગોડ પાર્ટિકલ કહેવાય છે. આ હિગ્ઝ પાર્ટિકલ એક ચેતના છે. પૂરાં બ્રહ્માંડમાં તે પથરાયેલ છે. આપણે તેને પરબ્રહ્મ કહી શકીએ જે બધાનું જન્મદાતા છે. અને બ્રહ્માંડનું તે જ માધ્યમ છે. હિગ્ઝ ફિલ્ડ બ્રહ્માંડમાં અસ્તિત્વ ધરાવતી ડાર્ક એનર્જી અને ડાર્ક મેટરના અસ્તિત્વને પણ કદાચ સમજાવી શકે જે બ્રહ્માંડને પ્રવેગી બનાવે છે.
આ બંને ભૌતિકશાસ્ત્રીઓએ તેમની હિગ્ઝ-બોઝોનની થિયરી સ્વતંત્ર રીતે ૧૯૬૪માં આપી હતી. જિનીવામાં રૂ. ૪૦૦ અબજના ચાલતા લાર્જ હેડ્રોન કોલાઈડરના પ્રયોગે તેમની થિયરીને પુષ્ટિ આપી છે કે હકીકતમાં હિગ્ઝ ફિલ્ડ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. યુરોપિયન સેન્ટર ઑફ ન્યુક્લિયર રિસર્ચ (સર્ન, ઈઊછગ)ના પ્રયોગે ૧૯૧૨માં જ અંતિમ રીતે સાબિત કર્યું કે હિગ્ઝ પાર્ટિકલ છે. બે જાતના કે વધારે હિગ્ઝ પાર્ટીકલ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. હલકા અને ભારે હિગ્ઝ-પાર્ટિકલ છે. ગયા વર્ષે જ આ બંને વિજ્ઞાનીઓને નોબેલ પ્રાઈઝ મળી જવું જોઈતું હતું પણ ધી રૉયલ સ્વિડિશ ઍકેડેમી ઑફ સાયન્સિસ તે નક્કી કરી શકી નહોતી કે આવડા મોટા પ્રયોગમાં કોનું યોગદાન કેટલું?
આ પૂરું બ્રહ્માંડ કાં તો ઈન્ડિયન છે, નહીં તો ઈટાલિયન છે, કારણ કે બ્રહ્માંડ જેનું બનેલું છે તે પદાર્થકણો કાં તો ઈન્ડિયન બોઝ સ્ટેટીસ્ટિક્સ અનુસરે છે. નહીં તો ઈટાલિયન ફર્મી સ્ટેટીસ્ટીક્સ અનુસરે છે. ઈન્ડિયા અને ઈટલીનું બ્રહ્માંડમાં આ મહત્ત્વ છે.
હિગ્ઝ ફિલ્ડ સ્ટાન્ડર્ડ મૉડેલ ઑફ ફિઝિક્સને પૂર્ણ કરે છે. હિગ્ઝ-બોઝોનની શોધ સ્ટાન્ડર્ડ મૉડેલ ઓફ ફિઝિક્સને સન્માનનીય બનાવે છે. આ મૉડેલના રચયિતા એવા ઘણા ભૌતિકશાસ્ત્રીઓને નોબેલ પ્રાઈઝ મળ્યાં છે. તેમાં પ્રોફેસર અબ્દુલ સલામ, સ્ટીવન વાઈનબર્ગ અને ગ્લેસો.
ભારતીયોએ પ્રાચીન સમયમાં અણું-પરમાણું અને બ્રહ્માંડ વિશે ગહન અધ્યયન કર્યું છે. કણાદ ઋષિનું કાર્ય અને નામ તેમાં મોખરે છે. કણાદ ઋષિનું નામ તો કશ્યપ હતું, પણ તેમણે કણો વિશે અણુ-પરમાણું વિશે ઊંડું સંશોધન કરેલું તેથી તેમનું નામ કણાદ પડ્યું. કણાદ એટલે કણો-અણુ-પરમાણુનો જાણકાર. સહેજાનંદ સ્વામીએ તેમના વચનામૃતમાં લખ્યું છે કે કણના કોટી ને કોટી કટકા કરો તો પણ તેમાં અંતરીક્ષ છે. કણાદ ઋષિએ પણ કણની અંદર, અણુ-પરમાણુની અંદર ડોકિયું કરી શકાય છે, તેમ સ્પષ્ટ કર્યું હતું.
આ વિશાળ વિશ્ર્વ હકીકતમાં આ નાનાં નાનાં સૂક્ષ્મકણો પર ઊભું છે. માટે નાનાને નાનું નહીં ગણવું. આ હિગ્ઝ-બોઝોન ઘણા સૂક્ષ્મકણો છે, પણ તે મોટા વિશાળ બ્રહ્માંડની રચનાના પાયારૂપ છે. આપણું મોટું શરીર હકીકતમાં સૂક્ષ્મ પેશીઓની તંદુરસ્તી પર નિર્ભર છે. વિજ્ઞાનીઓ ક્વોન્ટમ ફિઝિક્સ દ્વારા સૂક્ષ્મ દુનિયા અને વિશાળ દુનિયાને જોડવા મથે છે. જો સૂક્ષ્મ દુનિયાનું વિશાળ દુનિયામાં રૂપાંતર કેવી રીતે થાય છે તે સમજાય તો જ બ્રહ્માંડને આપણે સાચા રૂપમાં સમજી શકીએ. માટે જ વિજ્ઞાનીઓ સૂક્ષ્મ દુનિયાને સમજવા પ્રયત્નો કરે છે. હિગ્ઝ-પાર્ટિકલ આ પ્રક્રિયાનો અંતરગ ભાગ છે હિગ્ઝ-બોઝોન દેખાય નહીં, કારણ કે તે ચેતના છે, પણ આડકતરી રીતે તેના અસ્તિત્વને જાણી શકાય એ માટે વિજ્ઞાનીઓએ જિનીવામાં લાર્જ હેડ્રોન કોલાઈડર નામે મશીન, પાર્ટિકલ એક્સલરેટર, પાર્ટિકલ સ્પેશરની સ્થાપના કરી છે. આ જમીનમાં ર૭ કિલોમીટરનું વર્તુળાકાર બોગદું છે. તેમાં પ્રોટોનનામના ધનવિદ્યુતભારવાહી પદાર્થકણોને પ્રકાશની ગતિથી દોડાવી ભટકાડવામાં આવે છે અને તેને તોડવામાં આવે છે જેથી ખબર પડે કે તેમાં શું છે. આ બોગદામાં પૂર્ણ રીતે શૂન્યવકાશ કરવામાં આવે છે. ૭૦૦૦ ટન સુપરમેગ્નેટની મદદથી પ્રોટોનના વાદળોેને એક સેક્ધડમાં દશ લાખવાર ગુમાવામાં આવેે છે. સ્ટેપવાઈઝ પ્રોટોનની ગતિ વધારવામાં આવે છે. આખું નિયંત્રણ લાખો કમ્પ્યુટરના નેટવર્કથી કરવામાં આવે છે. અને દુનિયાભરના વિજ્ઞાનીઓ આ પ્રયોગ સાથે જોડાયેલાં છે. આ બધું સ્ટેટ ઑફ આર્ટ ઈન્જિનિયરીંગથી કાર્ય થાય છે. હિગ્ઝ-બોઝોનના અસ્તિત્વને ત્રણ વાર ચકાસવામાં આવ્યું છે. આ પ્રયોગ હકીકતમાં બહુ જટિલ છે. દુનિયાના બેસ્ટ માઈન્ડ તેની પાછળ કાર્યરત છે. ભવિષ્યમાં આનાથી પણ જટિલ અને વિશાળ મશીનથી અણુ-પરમાણુનું ભેદન થવાનું છે. અહીં એન્ટિ-એટમ પણ બનાવવામાં આવે છે. ભવિષ્યમાં કદાચ એન્ટિ-તત્ત્વો પણ બનાવવામાં આવશે અને ખરેખર એન્ટિ-પદાર્થ, એન્ટિમેટર ઉત્પન્ન કરવામાં આવશે.
વિજ્ઞાનીઓ માને છે કે હિગ્ઝ-બોઝોન બ્રહ્માંડના ગૂઢ રહસ્યોને છતા કરશે. રસપ્રદ વાત એ છે કે આ થિયરીના પ્રણેતા પીટર હિગ્ઝ અને ફ્રાન્કોઈ ઇંગ્લર્ટ ૮૪ અને ૮૨ વર્ષે જીવતા છે. તેમની હયાતીમાં જ તેમની થીઅરી સાચી પડી છે. વિજ્ઞાની માટે આ મહાભાગ્ય ગણાય. આ પ્રયોગ ૩ વર્ષથી ચાલે છે. તે ખડો કરવામાં ૧૦ વર્ષ લાગ્યાં હતાં. વિજ્ઞાનીઓને માલૂમ પડ્યું કે બ્રહ્માંડનું ૯૭ ટકા દ્રવ્ય (પદાર્થ) આપણે જોઈ શકતા નથી. એ પદાર્થ પૂરા બ્રહ્માંડમાં પથરાયેલ છે જે બ્રહ્માંડને પ્રવેગી બનાવે છે. આ પદાર્થ કદાચ હિગ્ઝ-બોઝોન હોય જે પૂરા બ્રહ્માંડના પદાર્થકણોને દળ આપે છે.
આ પ્રયોગમાં બે સૂક્ષ્મ પ્રોટોન એક મીટરના અબજ અબજ અબજ અબજ અબજમાં ભાગમાં અથડાય છે જે બ્લેક હોલ જેવી સ્થિતિ ઉત્પન્ન કરે છે. આ કારણે જ્યારે આ પ્રયોગ શરૂ થવાનો હતો ત્યારે લોકોએ વાંધો ઉઠાવ્યો હતો કે જો એ બ્લેક હોલ નિયંત્રણની બહાર જાય તો પૂરી પૃથ્વીને ગળી જાય. ત્યારે એ પ્રયોગ કરતાં વિજ્ઞાનીઓએ લોકોને હૈયાધારણા આપી હતી કે એવું કાંઈ જ નહીં થાય. બધું જ નિયંત્રણમાં છે. જ્યારે બે પ્રોટોન ટકરાશે ત્યારે તે ડિસઈન્ટિગ્રેટ થઈને કેટલાય સૂક્ષ્મકણો પેદા થશે અને તેમાં હિગ્ઝ-બોઝોન હશે.
હાલમાં સમાચાર આવ્યા છે કે જેમને નોબેલ પુરસ્કાર મળ્યું છે તે પીટર હિગ્ઝનો પત્તો નથી. તે ક્યાં છે તેની ભાળ મળતી નથી. હિગ્ઝ નથી રાખતા મોબાઈલ કે નથી રાખતા ઈન્ટરનેટ. આ એક રસપ્રદ બાબત ગણાય. મહાન ગણિતશાસ્ત્રી રોજર પેનરોઝ પણ પાવર પોઈન્ટ પ્રેઝન્ટેશનમાં કે સ્લાઈડ પ્રોજેક્ટરથી તેમનું વ્યાખ્યાન આપવામાં માનતા નથી. તે તો ઓવર હેડ પ્રોજેક્ટરની મદદથી તાત્કાલિક વિચાર કરીને વ્યાખ્યાન આપવામાં માને છે. અમુક વિજ્ઞાનીઓ તો બ્લેક બોર્ડ પર જ ચોકની મદદથી બધું સમજાવે છે.
ભારતના ભૌતિકશાસ્ત્રી સત્યેન્દ્ર બોઝ ત્રણ વખત નોબેલથી વંચિત રહી ગયા
૨૦૧૩નું ભૌતિકશાસ્ત્ર માટેનું નોબેલ પ્રાઈઝ બ્રિટિશ સૈદ્ધાંતિક ભૌતિકશાસ્ત્રી પીટર હિગ્ઝ અને બેલ્જિયમના સૈૈદ્ધાંતિક ભૌતિકશાસ્ત્રી ફ્રાન્કૉઈ ઇંગ્લર્ટને અપાશે એવી રૉયલ સ્વિડિશ ઍકેડેમી ઑફ સાયન્સીસે જાહેરાત કરી છે. હિગ્ઝ ૮૪ વર્ષના છે અને ઇંગ્લર્ટ ૮૨ વર્ષના છે. આ ક્ષેત્રે વધુ એક જણે પાયાનું પ્રદાન કર્યું હતું તેવા ઇંગ્લર્ટના સહકાર્યકર રોબર્ટ બ્રાઉટ ર૦૧૧માં મૃત્યુ પામ્યા, તેથી તેમનો આ પુરસ્કારમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો નથી, કારણ કે નોબેલ પુરસ્કાર મરણોત્તર અપાતું નથી. હિગ્ઝ પાર્ટિકલને હિગ્ઝ-બોઝોન કહે છે કારણ કે તે બૉઝ-સ્ટેટીસ્ટિક્સને અનુસરે છે ભારતીય સૈદ્ધાંતિક ભૌતિકશાસ્ત્રી સત્યેન્દ્રનાથ બોઝ જો જીવતા હોત તો તેમના નામનો પણ આ નોબેલ પુરસ્કારમાં સમાવેશ કરવામાં આવત. એમ તો સત્યેન બોઝને જ્યારે બોઝ-આઈન્સ્ટાઈન ક્ધડેન્સેશનની શોધ થઈ ત્યારે પણ નોબેલ પ્રાઈઝ મળ્યું હોત. એટલું જ નહીં તેમને ૧૯૨૦ના દાયકામાં જ્યારે તેમણે બોઝ-સ્ટેટીસ્ટિક્સની શોધ કરી ત્યારે પણ મળ્યું હોત. આમ બોઝ ત્રણવાર નોબેલ પ્રાઈઝ મેળવતા રહી ગયા છે. જગદીશચંદ્ર બોઝ અને મેઘનાદ શાહના સંશોધનો પણ નોબેલ ઈનામ મેળવવા લાયક હતાં, પણ આ તો નોબેલ પ્રાઈઝની કમિટી પર આધાર છે.
પદાર્થ તત્ત્વનો બનેલો છે. તત્ત્વો અણુઓનાં બનેલાં છે. અણુઓ ઈલેક્ટ્રોન્સ, પ્રોટોન્સ અને ન્યુટ્રોન્સના બનેલાં છે. ન્યુટ્રોન્સ વળી પાછા ઈલેક્ટ્રોન અને પ્રોટોનના બનેલાં છે માટે મૂળભૂત પદાર્થકણો ઈલેક્ટ્રોન અને પ્રોટોન ગણાય. પછી વિજ્ઞાનીઓએ પ્રોટોન્સને તોડ્યો તેમાંથી ક્વાર્કસ નીકળ્યાં. આ બધા પદાર્થકણો હિગ્ઝ ફિલ્ડ, ફોટોન જેવા હિગ્ઝ-પાર્ટિકલથી બંધાયેલાં છે હિગ્ઝ-ફિલ્ડમાં ગતિ કરે છે અને તેથી તેમાં પદાર્થ જન્મે છે. તે ભારે થતાં જાય છે. જેમ રણમાં ચાલીએ તો આપણે ભારે થઈ ગયાં હોઈએ તેમ લાગે કે પાણીમાં ચાલીએ તો આપણે ભારે થઈ ગયાં હોઈએ તેમ લાગે. એમ હિગ્ઝ ફિલ્ડ બધા જ પદાર્થકણોને પદાર્થ (ળફતત) અર્પે છે. માટે તે મધર પાર્ટિકલ પણ કહેવાય છે અથવા તો ગોડ પાર્ટિકલ કહેવાય છે. આ હિગ્ઝ પાર્ટિકલ એક ચેતના છે. પૂરાં બ્રહ્માંડમાં તે પથરાયેલ છે. આપણે તેને પરબ્રહ્મ કહી શકીએ જે બધાનું જન્મદાતા છે. અને બ્રહ્માંડનું તે જ માધ્યમ છે. હિગ્ઝ ફિલ્ડ બ્રહ્માંડમાં અસ્તિત્વ ધરાવતી ડાર્ક એનર્જી અને ડાર્ક મેટરના અસ્તિત્વને પણ કદાચ સમજાવી શકે જે બ્રહ્માંડને પ્રવેગી બનાવે છે.
આ બંને ભૌતિકશાસ્ત્રીઓએ તેમની હિગ્ઝ-બોઝોનની થિયરી સ્વતંત્ર રીતે ૧૯૬૪માં આપી હતી. જિનીવામાં રૂ. ૪૦૦ અબજના ચાલતા લાર્જ હેડ્રોન કોલાઈડરના પ્રયોગે તેમની થિયરીને પુષ્ટિ આપી છે કે હકીકતમાં હિગ્ઝ ફિલ્ડ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. યુરોપિયન સેન્ટર ઑફ ન્યુક્લિયર રિસર્ચ (સર્ન, ઈઊછગ)ના પ્રયોગે ૧૯૧૨માં જ અંતિમ રીતે સાબિત કર્યું કે હિગ્ઝ પાર્ટિકલ છે. બે જાતના કે વધારે હિગ્ઝ પાર્ટીકલ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. હલકા અને ભારે હિગ્ઝ-પાર્ટિકલ છે. ગયા વર્ષે જ આ બંને વિજ્ઞાનીઓને નોબેલ પ્રાઈઝ મળી જવું જોઈતું હતું પણ ધી રૉયલ સ્વિડિશ ઍકેડેમી ઑફ સાયન્સિસ તે નક્કી કરી શકી નહોતી કે આવડા મોટા પ્રયોગમાં કોનું યોગદાન કેટલું?
આ પૂરું બ્રહ્માંડ કાં તો ઈન્ડિયન છે, નહીં તો ઈટાલિયન છે, કારણ કે બ્રહ્માંડ જેનું બનેલું છે તે પદાર્થકણો કાં તો ઈન્ડિયન બોઝ સ્ટેટીસ્ટિક્સ અનુસરે છે. નહીં તો ઈટાલિયન ફર્મી સ્ટેટીસ્ટીક્સ અનુસરે છે. ઈન્ડિયા અને ઈટલીનું બ્રહ્માંડમાં આ મહત્ત્વ છે.
હિગ્ઝ ફિલ્ડ સ્ટાન્ડર્ડ મૉડેલ ઑફ ફિઝિક્સને પૂર્ણ કરે છે. હિગ્ઝ-બોઝોનની શોધ સ્ટાન્ડર્ડ મૉડેલ ઓફ ફિઝિક્સને સન્માનનીય બનાવે છે. આ મૉડેલના રચયિતા એવા ઘણા ભૌતિકશાસ્ત્રીઓને નોબેલ પ્રાઈઝ મળ્યાં છે. તેમાં પ્રોફેસર અબ્દુલ સલામ, સ્ટીવન વાઈનબર્ગ અને ગ્લેસો.
ભારતીયોએ પ્રાચીન સમયમાં અણું-પરમાણું અને બ્રહ્માંડ વિશે ગહન અધ્યયન કર્યું છે. કણાદ ઋષિનું કાર્ય અને નામ તેમાં મોખરે છે. કણાદ ઋષિનું નામ તો કશ્યપ હતું, પણ તેમણે કણો વિશે અણુ-પરમાણું વિશે ઊંડું સંશોધન કરેલું તેથી તેમનું નામ કણાદ પડ્યું. કણાદ એટલે કણો-અણુ-પરમાણુનો જાણકાર. સહેજાનંદ સ્વામીએ તેમના વચનામૃતમાં લખ્યું છે કે કણના કોટી ને કોટી કટકા કરો તો પણ તેમાં અંતરીક્ષ છે. કણાદ ઋષિએ પણ કણની અંદર, અણુ-પરમાણુની અંદર ડોકિયું કરી શકાય છે, તેમ સ્પષ્ટ કર્યું હતું.
આ વિશાળ વિશ્ર્વ હકીકતમાં આ નાનાં નાનાં સૂક્ષ્મકણો પર ઊભું છે. માટે નાનાને નાનું નહીં ગણવું. આ હિગ્ઝ-બોઝોન ઘણા સૂક્ષ્મકણો છે, પણ તે મોટા વિશાળ બ્રહ્માંડની રચનાના પાયારૂપ છે. આપણું મોટું શરીર હકીકતમાં સૂક્ષ્મ પેશીઓની તંદુરસ્તી પર નિર્ભર છે. વિજ્ઞાનીઓ ક્વોન્ટમ ફિઝિક્સ દ્વારા સૂક્ષ્મ દુનિયા અને વિશાળ દુનિયાને જોડવા મથે છે. જો સૂક્ષ્મ દુનિયાનું વિશાળ દુનિયામાં રૂપાંતર કેવી રીતે થાય છે તે સમજાય તો જ બ્રહ્માંડને આપણે સાચા રૂપમાં સમજી શકીએ. માટે જ વિજ્ઞાનીઓ સૂક્ષ્મ દુનિયાને સમજવા પ્રયત્નો કરે છે. હિગ્ઝ-પાર્ટિકલ આ પ્રક્રિયાનો અંતરગ ભાગ છે હિગ્ઝ-બોઝોન દેખાય નહીં, કારણ કે તે ચેતના છે, પણ આડકતરી રીતે તેના અસ્તિત્વને જાણી શકાય એ માટે વિજ્ઞાનીઓએ જિનીવામાં લાર્જ હેડ્રોન કોલાઈડર નામે મશીન, પાર્ટિકલ એક્સલરેટર, પાર્ટિકલ સ્પેશરની સ્થાપના કરી છે. આ જમીનમાં ર૭ કિલોમીટરનું વર્તુળાકાર બોગદું છે. તેમાં પ્રોટોનનામના ધનવિદ્યુતભારવાહી પદાર્થકણોને પ્રકાશની ગતિથી દોડાવી ભટકાડવામાં આવે છે અને તેને તોડવામાં આવે છે જેથી ખબર પડે કે તેમાં શું છે. આ બોગદામાં પૂર્ણ રીતે શૂન્યવકાશ કરવામાં આવે છે. ૭૦૦૦ ટન સુપરમેગ્નેટની મદદથી પ્રોટોનના વાદળોેને એક સેક્ધડમાં દશ લાખવાર ગુમાવામાં આવેે છે. સ્ટેપવાઈઝ પ્રોટોનની ગતિ વધારવામાં આવે છે. આખું નિયંત્રણ લાખો કમ્પ્યુટરના નેટવર્કથી કરવામાં આવે છે. અને દુનિયાભરના વિજ્ઞાનીઓ આ પ્રયોગ સાથે જોડાયેલાં છે. આ બધું સ્ટેટ ઑફ આર્ટ ઈન્જિનિયરીંગથી કાર્ય થાય છે. હિગ્ઝ-બોઝોનના અસ્તિત્વને ત્રણ વાર ચકાસવામાં આવ્યું છે. આ પ્રયોગ હકીકતમાં બહુ જટિલ છે. દુનિયાના બેસ્ટ માઈન્ડ તેની પાછળ કાર્યરત છે. ભવિષ્યમાં આનાથી પણ જટિલ અને વિશાળ મશીનથી અણુ-પરમાણુનું ભેદન થવાનું છે. અહીં એન્ટિ-એટમ પણ બનાવવામાં આવે છે. ભવિષ્યમાં કદાચ એન્ટિ-તત્ત્વો પણ બનાવવામાં આવશે અને ખરેખર એન્ટિ-પદાર્થ, એન્ટિમેટર ઉત્પન્ન કરવામાં આવશે.
વિજ્ઞાનીઓ માને છે કે હિગ્ઝ-બોઝોન બ્રહ્માંડના ગૂઢ રહસ્યોને છતા કરશે. રસપ્રદ વાત એ છે કે આ થિયરીના પ્રણેતા પીટર હિગ્ઝ અને ફ્રાન્કોઈ ઇંગ્લર્ટ ૮૪ અને ૮૨ વર્ષે જીવતા છે. તેમની હયાતીમાં જ તેમની થીઅરી સાચી પડી છે. વિજ્ઞાની માટે આ મહાભાગ્ય ગણાય. આ પ્રયોગ ૩ વર્ષથી ચાલે છે. તે ખડો કરવામાં ૧૦ વર્ષ લાગ્યાં હતાં. વિજ્ઞાનીઓને માલૂમ પડ્યું કે બ્રહ્માંડનું ૯૭ ટકા દ્રવ્ય (પદાર્થ) આપણે જોઈ શકતા નથી. એ પદાર્થ પૂરા બ્રહ્માંડમાં પથરાયેલ છે જે બ્રહ્માંડને પ્રવેગી બનાવે છે. આ પદાર્થ કદાચ હિગ્ઝ-બોઝોન હોય જે પૂરા બ્રહ્માંડના પદાર્થકણોને દળ આપે છે.
આ પ્રયોગમાં બે સૂક્ષ્મ પ્રોટોન એક મીટરના અબજ અબજ અબજ અબજ અબજમાં ભાગમાં અથડાય છે જે બ્લેક હોલ જેવી સ્થિતિ ઉત્પન્ન કરે છે. આ કારણે જ્યારે આ પ્રયોગ શરૂ થવાનો હતો ત્યારે લોકોએ વાંધો ઉઠાવ્યો હતો કે જો એ બ્લેક હોલ નિયંત્રણની બહાર જાય તો પૂરી પૃથ્વીને ગળી જાય. ત્યારે એ પ્રયોગ કરતાં વિજ્ઞાનીઓએ લોકોને હૈયાધારણા આપી હતી કે એવું કાંઈ જ નહીં થાય. બધું જ નિયંત્રણમાં છે. જ્યારે બે પ્રોટોન ટકરાશે ત્યારે તે ડિસઈન્ટિગ્રેટ થઈને કેટલાય સૂક્ષ્મકણો પેદા થશે અને તેમાં હિગ્ઝ-બોઝોન હશે.
હાલમાં સમાચાર આવ્યા છે કે જેમને નોબેલ પુરસ્કાર મળ્યું છે તે પીટર હિગ્ઝનો પત્તો નથી. તે ક્યાં છે તેની ભાળ મળતી નથી. હિગ્ઝ નથી રાખતા મોબાઈલ કે નથી રાખતા ઈન્ટરનેટ. આ એક રસપ્રદ બાબત ગણાય. મહાન ગણિતશાસ્ત્રી રોજર પેનરોઝ પણ પાવર પોઈન્ટ પ્રેઝન્ટેશનમાં કે સ્લાઈડ પ્રોજેક્ટરથી તેમનું વ્યાખ્યાન આપવામાં માનતા નથી. તે તો ઓવર હેડ પ્રોજેક્ટરની મદદથી તાત્કાલિક વિચાર કરીને વ્યાખ્યાન આપવામાં માને છે. અમુક વિજ્ઞાનીઓ તો બ્લેક બોર્ડ પર જ ચોકની મદદથી બધું સમજાવે છે.
No comments:
Post a Comment