http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=140421
ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા એ બાબત ચવાઈ ચવાઈને કુચ્ચો થઈ ગઈ છે. પગ હેઠળ પાણી આવે છે તેવે વખતે જ ન્યાયતંત્રને તેની સ્વતંત્રતા યાદ આવે છે. જ્યારે ચીફ જસ્ટિસ નિવૃત્ત થવાના હોય છે તેવે વખતે મગરના આંસુ પાડે છે. આવો ક્રમ વર્ષોથી પ્રજા જોઈ રહી છે. સામાન્ય વ્યક્તિ તો ન્યાયતંત્રથી દૂર ભાગી રહી છે કારણ કે "ન્યાય માગવા કોણ જાય છે તે સૌ કોઈ જાણે છે.
બીજાઓની ટીકા કરતું ખુદ ન્યાયતંત્ર કેવું છે? ભ્રષ્ટાચારથી ખદબદતું ન્યાયતંત્ર ન્યાય અને કાયદાનો સરેઆમ ભંગ કરી રહ્યું છે. મુદતો પાડવામાં ભ્રષ્ટાચાર ચાલી રહ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા કયા અને કેવા સંજોગોમાં મુદતો આપવી તે અંગે જે માર્ગદર્શિકા બહાર પાડવામાં આવી છે તેનો સબોર્ડીનેટ કોર્ટ દ્વારા કદી અમલ કરવામાં આવતો નથી.
એક સિવિલ મેટર કે ક્રિમિનલ મેટરમાં મુદતો કેટલી હોય શકે? કબૂલ છે કે નવી નવી વિગતો રજૂ થતી હોય તો ન્યાયમૂર્તિને પણ અભ્યાસ કરવા - ચિંતન અને વિચાર કરવા પૂરતો સમય મળવો જોઈએ. વિગતો રજૂ થયા પછી ૧૫-૨૦ કે ૨૫ દિવસની વિચારણાનો સમય હોવો જોઈએ, પરંતુ સામાન્ય અને પરચુરણ બાબતમાં ૧૧-૧૧ મહિનાની મુદતો પડે છે!
સુપ્રીમ કોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ ભલે ગમે તે કહે, પરંતુ આજે સમાજમાં સૌથી વધુ ધિક્કાર અને હાંસીને પાત્ર ન્યાયતંત્ર છે. ડિસ્ટ્રિક્ટ લેવલની કોર્ટમાં જે પિટિશન કરવામાં આવે છે તે ૨૦૦ થી ૪૦૦ કે ૫૦૦ પાનાંની હોય છે. કયો ન્યાયમૂર્તિ આટલા પાનાં વાંચતા હશે? જાહેરમાં ચર્ચા કરવા પડકાર છે.
નીચલી કોર્ટમાં ન્યાયમૂર્તિઓની બુદ્ધિપ્રતિભા તદ્દન કંગાળ છે. ઘણાને તો કાયદાનું પૂરતું જ્ઞાન હોતું નથી. ચાલુ અદાલતે દલીલબાજી થતી હોય છે તેવે વખતે ઘણા ન્યાયમૂર્તિઓ ઝોકાં ખાતા જોવામાં આવ્યા છે. શું આવી દરેક બાબતોના ફોટા પ્રસિદ્ધ થાય તો જ તેવી બાબતો સાચી છે તેમ પુરવાર થાય?
ન્યાયતંત્ર બદનામ થઈ રહ્યું છે તેમાં ખુદના કરતૂતો છે. કોલેજીયમ સિસ્ટમમાં સગાવાદ અને પ્રાંતવાદ કોણે ઘુસાડ્યા? ડૉ. અભિષેક મનુ સિંઘવીએ કેવા ધંધા કર્યા હતા - તેની ચર્ચા કેમ બંધ થઈ ગઈ? ચીફ જસ્ટિસે પહેલા આ બાબતે સ્પષ્ટતા કરવી જોઈએ. ત્યારબાદ ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતાના ફીફાં ખાંડવા જોઈએ.
સુધરાઈ અને મહાપાલિકાની ગટરોમાં સ્વચ્છતા આવી છે - જાળવણી થાય છે અને નિયમિત સફાઈ કરવામાં આવે છે, પરંતુ ન્યાયતંત્રમાં આટલા વર્ષમાં કોઈ જ પ્રક્રિયા બદલાણી નથી અને જડ નિયમો દૂર કરવાની તો કોઈ વાત જ બાકી રાખવી. આટલા વર્ષો બાદ ત્યાં ફાઈલોના ઢલગા - ખોટેખોટા કાગળિયા લઈને દોડતા અરજદારો અને વકીલો સિવાય ત્યાં કોઈ જોવા મળતું નથી.
બાર કાઉન્સિલ અને બાર એસોસિયેશન તો સ્થાપિત હિતોના અડ્ડા બની ગયા છે. જે વ્યવસાય બુદ્ધિનો ગણાતો હતો - તર્કસંગત ન્યાયની જે અપેક્ષા રાખવામાં આવતી હતી તે જ વ્યવસાય આજે શું છે અને પ્રજા તેમના માટે કેવો અભિપ્રાય આપે છે તે જાણવા એક મોજણી કરાવવાની જરૂર છે. આવો પડકાર ઝીલનાર કોઈ મળતું નથી.
જ્યાં "સત્યમેવ જયતે લખાયું છે તે જ અદાલતોના કંપાઉન્ડમાં સાક્ષીઓને ફોડવામાં આવે છે, ખોટી જુબાની બદલ લેતીદેતી થાય છે અને ન્યાયનું વેચાણ થાય તેવી કામગીરી થઈ રહી છે. આમાંનું કશું જ અદાલતોના ધ્યાન બહાર નથી, પરંતુ તેમના દ્વારા કોઈ જ પગલાં લેવામાં આવતા નથી તેવે વખતે પ્રશ્ર્ન છે કે ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા કયાં છે?
સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઈ કોર્ટની કામગીરીનું રેકોર્ડિંગ કરવાની દરખાસ્ત કેમ આગળ વધતી નથી? આવી બાબતથી કોની સ્વતંત્રતા પર તરાપ પડવાની છે? પ્રજાને શંકા જાય તેવી કામગીરીમાં ખુદ ન્યાયતંત્રની સામેલગીરી છે. થોડામાં ઘણું કહેવાયું છે હવે તેમાં સચ્ચાઈ કઈ છે તે પુરવાર કરવાનું કામ તેમનું છે.
ન્યાયતંત્રમાં ભ્રષ્ટાચાર છે અને તેને છાવરી શકાય તેવું રહ્યું નથી. જે રીતે ન્યાયમૂર્તિઓ નિવૃત્ત થયા બાદ એકબીજા પર દોષારોપણ કરી રહ્યા છે તે દર્શાવે છે કે જળ કેટલા ઊંડા છે. ન્યાયતંત્ર પણ સગાવાદ - પ્રદેશવાદ અને ભાઈ-ભતીજાવાદથી ખદબદી રહ્યું છે. ન્યાય જેવું કશું જ રહ્યું નથી માત્ર તંત્ર રહ્યું છે.
ન્યાયતંત્ર સાથે સંકળાયેલાઓ માત્ર અંગ્રેજી ભાષાના દૈનિકો અને તેમની જ ટીવી ચેનલો જુએ છે. તેમને પ્રાદેશિક ભાષાના માધ્યમો શું પ્રત્યાઘાત આપે છે તે જાણવાની પરવા રહી નથી, પરંતુ સૌથી મોટો બેઝ ભાષાના માધ્યમોનો છે અને તેઓ ન્યાયતંત્રના તમામ ભાંડા ફોડવાના છે.
જ્યાં હજારો - લાખો કેસ પડતર હોય અને પ્રજામાં ન્યાયતંત્ર સામે વ્યાપક નારાજગી હોય ત્યાં સ્વતંત્રતાની વાત કરવી વ્યર્થ છે. આવી ચર્ચામાં કોઈને રસ નથી. ન્યાયતંત્રએ પહેલા પોતાનું ઘર સંભાળવાની જરૂર છે. ગામને મોઢે ગળણું બાંધી શકાતું નથી. તમામ પ્રકારની ન્યાયિક પ્રક્રિયા નવો ઓપ માગે છે.
ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા એ બાબત ચવાઈ ચવાઈને કુચ્ચો થઈ ગઈ છે. પગ હેઠળ પાણી આવે છે તેવે વખતે જ ન્યાયતંત્રને તેની સ્વતંત્રતા યાદ આવે છે. જ્યારે ચીફ જસ્ટિસ નિવૃત્ત થવાના હોય છે તેવે વખતે મગરના આંસુ પાડે છે. આવો ક્રમ વર્ષોથી પ્રજા જોઈ રહી છે. સામાન્ય વ્યક્તિ તો ન્યાયતંત્રથી દૂર ભાગી રહી છે કારણ કે "ન્યાય માગવા કોણ જાય છે તે સૌ કોઈ જાણે છે.
બીજાઓની ટીકા કરતું ખુદ ન્યાયતંત્ર કેવું છે? ભ્રષ્ટાચારથી ખદબદતું ન્યાયતંત્ર ન્યાય અને કાયદાનો સરેઆમ ભંગ કરી રહ્યું છે. મુદતો પાડવામાં ભ્રષ્ટાચાર ચાલી રહ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા કયા અને કેવા સંજોગોમાં મુદતો આપવી તે અંગે જે માર્ગદર્શિકા બહાર પાડવામાં આવી છે તેનો સબોર્ડીનેટ કોર્ટ દ્વારા કદી અમલ કરવામાં આવતો નથી.
એક સિવિલ મેટર કે ક્રિમિનલ મેટરમાં મુદતો કેટલી હોય શકે? કબૂલ છે કે નવી નવી વિગતો રજૂ થતી હોય તો ન્યાયમૂર્તિને પણ અભ્યાસ કરવા - ચિંતન અને વિચાર કરવા પૂરતો સમય મળવો જોઈએ. વિગતો રજૂ થયા પછી ૧૫-૨૦ કે ૨૫ દિવસની વિચારણાનો સમય હોવો જોઈએ, પરંતુ સામાન્ય અને પરચુરણ બાબતમાં ૧૧-૧૧ મહિનાની મુદતો પડે છે!
સુપ્રીમ કોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ ભલે ગમે તે કહે, પરંતુ આજે સમાજમાં સૌથી વધુ ધિક્કાર અને હાંસીને પાત્ર ન્યાયતંત્ર છે. ડિસ્ટ્રિક્ટ લેવલની કોર્ટમાં જે પિટિશન કરવામાં આવે છે તે ૨૦૦ થી ૪૦૦ કે ૫૦૦ પાનાંની હોય છે. કયો ન્યાયમૂર્તિ આટલા પાનાં વાંચતા હશે? જાહેરમાં ચર્ચા કરવા પડકાર છે.
નીચલી કોર્ટમાં ન્યાયમૂર્તિઓની બુદ્ધિપ્રતિભા તદ્દન કંગાળ છે. ઘણાને તો કાયદાનું પૂરતું જ્ઞાન હોતું નથી. ચાલુ અદાલતે દલીલબાજી થતી હોય છે તેવે વખતે ઘણા ન્યાયમૂર્તિઓ ઝોકાં ખાતા જોવામાં આવ્યા છે. શું આવી દરેક બાબતોના ફોટા પ્રસિદ્ધ થાય તો જ તેવી બાબતો સાચી છે તેમ પુરવાર થાય?
ન્યાયતંત્ર બદનામ થઈ રહ્યું છે તેમાં ખુદના કરતૂતો છે. કોલેજીયમ સિસ્ટમમાં સગાવાદ અને પ્રાંતવાદ કોણે ઘુસાડ્યા? ડૉ. અભિષેક મનુ સિંઘવીએ કેવા ધંધા કર્યા હતા - તેની ચર્ચા કેમ બંધ થઈ ગઈ? ચીફ જસ્ટિસે પહેલા આ બાબતે સ્પષ્ટતા કરવી જોઈએ. ત્યારબાદ ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતાના ફીફાં ખાંડવા જોઈએ.
સુધરાઈ અને મહાપાલિકાની ગટરોમાં સ્વચ્છતા આવી છે - જાળવણી થાય છે અને નિયમિત સફાઈ કરવામાં આવે છે, પરંતુ ન્યાયતંત્રમાં આટલા વર્ષમાં કોઈ જ પ્રક્રિયા બદલાણી નથી અને જડ નિયમો દૂર કરવાની તો કોઈ વાત જ બાકી રાખવી. આટલા વર્ષો બાદ ત્યાં ફાઈલોના ઢલગા - ખોટેખોટા કાગળિયા લઈને દોડતા અરજદારો અને વકીલો સિવાય ત્યાં કોઈ જોવા મળતું નથી.
બાર કાઉન્સિલ અને બાર એસોસિયેશન તો સ્થાપિત હિતોના અડ્ડા બની ગયા છે. જે વ્યવસાય બુદ્ધિનો ગણાતો હતો - તર્કસંગત ન્યાયની જે અપેક્ષા રાખવામાં આવતી હતી તે જ વ્યવસાય આજે શું છે અને પ્રજા તેમના માટે કેવો અભિપ્રાય આપે છે તે જાણવા એક મોજણી કરાવવાની જરૂર છે. આવો પડકાર ઝીલનાર કોઈ મળતું નથી.
જ્યાં "સત્યમેવ જયતે લખાયું છે તે જ અદાલતોના કંપાઉન્ડમાં સાક્ષીઓને ફોડવામાં આવે છે, ખોટી જુબાની બદલ લેતીદેતી થાય છે અને ન્યાયનું વેચાણ થાય તેવી કામગીરી થઈ રહી છે. આમાંનું કશું જ અદાલતોના ધ્યાન બહાર નથી, પરંતુ તેમના દ્વારા કોઈ જ પગલાં લેવામાં આવતા નથી તેવે વખતે પ્રશ્ર્ન છે કે ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા કયાં છે?
સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઈ કોર્ટની કામગીરીનું રેકોર્ડિંગ કરવાની દરખાસ્ત કેમ આગળ વધતી નથી? આવી બાબતથી કોની સ્વતંત્રતા પર તરાપ પડવાની છે? પ્રજાને શંકા જાય તેવી કામગીરીમાં ખુદ ન્યાયતંત્રની સામેલગીરી છે. થોડામાં ઘણું કહેવાયું છે હવે તેમાં સચ્ચાઈ કઈ છે તે પુરવાર કરવાનું કામ તેમનું છે.
ન્યાયતંત્રમાં ભ્રષ્ટાચાર છે અને તેને છાવરી શકાય તેવું રહ્યું નથી. જે રીતે ન્યાયમૂર્તિઓ નિવૃત્ત થયા બાદ એકબીજા પર દોષારોપણ કરી રહ્યા છે તે દર્શાવે છે કે જળ કેટલા ઊંડા છે. ન્યાયતંત્ર પણ સગાવાદ - પ્રદેશવાદ અને ભાઈ-ભતીજાવાદથી ખદબદી રહ્યું છે. ન્યાય જેવું કશું જ રહ્યું નથી માત્ર તંત્ર રહ્યું છે.
ન્યાયતંત્ર સાથે સંકળાયેલાઓ માત્ર અંગ્રેજી ભાષાના દૈનિકો અને તેમની જ ટીવી ચેનલો જુએ છે. તેમને પ્રાદેશિક ભાષાના માધ્યમો શું પ્રત્યાઘાત આપે છે તે જાણવાની પરવા રહી નથી, પરંતુ સૌથી મોટો બેઝ ભાષાના માધ્યમોનો છે અને તેઓ ન્યાયતંત્રના તમામ ભાંડા ફોડવાના છે.
જ્યાં હજારો - લાખો કેસ પડતર હોય અને પ્રજામાં ન્યાયતંત્ર સામે વ્યાપક નારાજગી હોય ત્યાં સ્વતંત્રતાની વાત કરવી વ્યર્થ છે. આવી ચર્ચામાં કોઈને રસ નથી. ન્યાયતંત્રએ પહેલા પોતાનું ઘર સંભાળવાની જરૂર છે. ગામને મોઢે ગળણું બાંધી શકાતું નથી. તમામ પ્રકારની ન્યાયિક પ્રક્રિયા નવો ઓપ માગે છે.
No comments:
Post a Comment