કોઈ પણ દર્દી ડોક્ટર પાસે જાય અને જો તે કાબેલ ડોક્ટર દવા આપે તો શું એ દવા હિન્દુને વધુ કે મુસલમાનને વધુ અસર કરે એવું બને ખરું? ભગવદ્ ગીતા જીવન માટે દવા જેવું જ કામ કરી શકે છે, જો એને સમજીને જીવનમાં ઉતારવામાં આવે. હવે એને જુદા-જુદા ધર્મ કે સંપ્રદાય સાથે શી લેવાદેવા?
સુપ્રીમ કોર્ટના જસ્ટિસ એ.આર. દવેને આજકાલ મીડિયા અને કહેવાતા સેક્યુલરવાદીઓએ અપરાધીના કઠેડામાં ઊભા રાખીને ઝીંકાઝીંક કરવા માંડી છે. આ લોકોના હિસાબે જસ્ટિસ દવેએ ‘અક્ષમ્ય’ અપરાધ કર્યો છે. શું? તો કહે છે કે જસ્ટિસ દવેએ કહ્યું કે બાળકોને નાનપણથી જ ભગવદ્ ગીતા અને મહાભારત ભણાવો.
સેક્યુલરિસ્ટો તૂટી પડ્યા. ‘હાય, હાય ભદવદ્ ગીતા જેવો હિન્દુ ગ્રંથ કંઈ બાળકોને નાનપણથી ભણાવાતો હશે.’ સૌથી પહેલાં તો આવું કહેનારાઓને પૂછવું જોઈએ કે ભાઈઓ કે બહેનો, તમે ક્યારેય ભગવદ્ ગીતા વાંચી છે ખરી? જો એકવાર ભૂલેચૂકે પણ ભગવદ્ ગીતાનો એકાદ શ્ર્લોક પણ વાંચીને સમજવાની દરકાર કરી હોત તો ભગવદ્ ગીતાને ‘હિન્દુ’ ગ્રંથ કહેવાની મૂર્ખામી કોઈ વ્યક્તિ કરી જ ન શકે! યોગને હિન્દુઓ સાથે જોડી શકાય ખરો? યોગના કોઈ પણ આસન પછી તે હિન્દુ, મુસ્લિમ, શીખ, ઈસાઈ, યહૂદી કે જગતની કોઈ પણ વ્યક્તિ કરે અને એના જે શારીરિક (માનસિક અને આધ્યાત્મિકની વાત અત્યારે બાજુએ મૂકીએ તો પણ) લાભ મળે એ શું હિન્દુને વધુ અને મુસ્લિમ કે ક્રિશ્ર્ચયનને ઓછા મળે?
કોઈ પણ દર્દી ડોક્ટર પાસે જાય અને જો તે કાબેલ ડોક્ટર દવા આપે તો શું એ દવા હિન્દુને વધુ કે મુસલમાનને વધુ અસર કરે એવું બને ખરું? ભગવદ્ ગીતા જીવન માટે દવા જેવું જ કામ કરી શકે છે જો એને સમજીને જીવનમાં ઉતારવામાં આવે. હવે એને જુદા-જુદા ધર્મ કે સંપ્રદાય સાથે શું લેવાદેવા?
અર્જુનને જે વિષાદ થયો હતો એટલે કે આજની ભાષામાં કહીએ તો અર્જુન ડિપ્રેસ્ડ થઈ ગયો હતો. શું ડિપ્રેશન કોઈ એક ધર્મ કે કોમ પૂરતું મર્યાદિત છે? શ્રીકૃષ્ણને દેવ તરીકે ન જોઈને એક સાયકિયાટ્રીસ્ટ કે માર્ગદર્શક મિત્ર તરીકે તેમના ઉપદેશ સાંભળીએ તો? શ્રીકૃષ્ણે આખી ગીતામાં ક્યાંય પોતાને હિન્દુ કીધા હોવાનું આ લખનારના ધ્યાનમાં તો નથી.
ક્ષત્રિય તરીકે અર્જુન કેટલાય યુદ્ધ લડ્યો હતો અને કેટલાયને મારી નાખ્યા હતા પણ જ્યારે પોતાના સ્વજનોને સામે ઊભેલા જોયા ત્યારે તેના ગાત્રો શિથિલ થવા માંડ્યા હતા અને તે સંન્યાસની ભાષા બોલવા માંડ્યો હતો. આ સમજાવવા ગીતા પ્રવચનોમાં વિનોબા ભાવેએ એક દૃષ્ટાંત આપ્યું છે- એક ન્યાયાધીશ હતો. સેંકડોં ગુનેગારને તેણે ફાંસીની સજા કરી હતી. પણ એક દિવસ તેના પોતાના દીકરાને ખૂની તરીકે તેની સામે ખડો કરવામાં આવ્યો. દીકરા પર મૂકાયેલો ખૂનનો આરોપ સાબિત થયો ને તેને ફાંસીની સજા કરવાનું એ ન્યાયાધીશને માથે આવ્યું પણ તેમ કરતાં ન્યાયાધીશ અચકાયો. એટલે તેણે બુદ્ધિવાદભરી વાતો કરવા માંડી ફાંસીની સજા અમાનવીય છે; એવી સજા કરવાનું માણસને શોભતું નથી; માણસના સુધરવાની આશા એને લીધે રહેતી નથી; ખૂન કરનારે લાગણીના આવેશમાં આવી ખૂન કર્યું પણ તેની આંખ પરનાં લોહીનાં પડળ ઊતરી ગયા પછી પણ ગંભીરતાથી તે માણસને ઊંચકીને ફાંસીએ લટકાવીને મારવાનું કામ સમાજની માણસાઈને નીચું જોવડાવનારું તેમ જ ડાઘ લગાડનારું છે. આ અને આવા મુદ્દા ન્યાયાધીશે રજૂ કરવા માંડ્યા. આ છોકરો સામો આવ્યો ન હોત તો મરતાં સુધી ન્યાયાધીશ સાહેબ ખાસા ફાંસીની સજાઓ ટીપતા રહ્યા હોત. દીકરા પરના મમત્વને લીધે ન્યાયાધીશ આ પ્રમાણે બોલવા લાગ્યા હતા. તેમનું આ બોલવું અંતરનું નહોતું. તે આસક્તિજન્ય હતું. ‘:આ મારો દીકરો છે’ એવા મમત્વમાંથી જન્મેલું કથન હતું.
આવું મમત્વ શું માત્ર હિન્દુઓને જ થાય છે? માતા-પિતા, ભાઈ-બહેન, સંતાન કે સગાંવહાલાઓ અને મિત્રો માટેની આસક્તિ પર શું કોઈ એક ધર્મના કે સંપ્રદાયના લોકોને જ હોય છે? આવી પરિસ્થિતિમાં શું માત્ર હિન્દુઓના જ ગાત્રો શિથિલ થાય છે? શ્રીકૃષ્ણ અહીં કોઈ ધર્મની વાત નથી કરતા પણ તેમનો પ્રયાસ માનવમાત્રની આસક્તિ જે તેમને અર્જુનમાં પણ દેખાઈ રહી છે એને દૂર કરવાની વાત કરે છે.
ભગવદ્ ગીતાના કોઈ પણ શ્ર્લોકને આ જ એરણ પર ચડાવીએ તો તે નખશીખ માનવજાત માટેનો ગ્રંથ સાબિત થશે એ અંગે કોઈ શંકાને સ્થાન નથી.
ઉદાહરણ તરીકે બીજા અધ્યાયનો ૨૮મો શ્ર્લોક લઈએ તો એ કહે છે-
અવ્યક્તાદીનિ ભૂતાનિ વ્યક્ત્તમધ્યાનિ ભારત
અવ્યક્ત્તાનિધનાન્યેવ તત્ર કા પરિદેવનામમ
શ્રી અરબિંદોએ આને આ રીતે સમજાવ્યો કે હે ભારત, ભૂતમાત્ર( અહીં ભૂતમાત્ર એટલે કે પંચભૂતોમાંથી પેદા થયેલો દરેક જીવ એમ કહ્યું છે. કોઈ ચોક્કસ ધર્મની વ્યક્તિ એવું નથી કહ્યું) અવ્યક્ત એવી અવસ્થામાંથી જન્મમાં આવે છે. વચ્ચે વ્યક્ત અવસ્થામાં હોય છે અને તેમનું અવ્યક્ત અવસ્થામાં પાછું જવું એનું નામ મરણ છે. આમ જન્મ પૂર્વેની અને મરણ પછીની સ્થિતિ અવ્યક્ત એટલે કે જોઈ શકાતી ન હોય એવી હોય છે. માત્ર વચ્ચેની સ્થિતિ જ પ્રગટ થાય છે. તો આ બાબતમાં શોક શો કરવો?
આ વાત શું ફક્ત હિન્દુ ધર્મના લોકોને જ લાગુ પડે છે? એક જાણીતા સંતે આને સાદી સરળ ભાષામાં સમજાવતા કહ્યું હતું કે આપણું શરીર પંચમહાભૂતમાંથી એટલે કે પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, વાયુ, આકાશમાંથી બને છે. ગર્ભાધાન થાય એ પહેલાં શરીરનું અસ્તિત્ત્વ હોતું નથી. આ પાંચેય મહાભૂતો અમુક એક ચોક્કસ નિયમ અને પ્રક્રિયા અનુસાર ભેગાં થાય અને બાળકનું સર્જન થાય. જેટલા વર્ષનું વ્યક્તિનું આયુષ્ય હોય ત્યાં સુધી તેનું શરીર જીવે છે એટલે કે વ્યક્ત અવસ્થામાં હોય છે. તે વખતે આપણે તે વ્યક્તિનું શરીર જોઈ શકીએ છીએ. મૃત્યુ બાદ આ તમામ તત્ત્વો જેનાથી આ શરીર બન્યું હતું એમાં ચાલ્યા જાય છે- પૃથ્વીનો અંશ પૃથ્વીમાં, જળનો જળમાં, વાયુનો વાયુમાં, આકાશ આકાશમાં, અગ્નિ અગ્નિમાં અને ફરી જે અવ્યક્ત વ્યક્ત થયું હતું તે અવ્યક્ત થઈ જાય છે.
હવે આ વાત શું જગતના દરેક માનવ કે પછી સજીવ માટે સાચી નથી? કે પછી ફક્ત હિન્દુ શરીરનું જ આવું થાય છે? અન્ય બધા શરીરો મૃત્યુ બાદ પણ વ્યક્ત અવસ્થામાં જ રહે છે?
આ બધું લખવા પાછળ ભગવદ્ ગીતા પર ભાષ્ય કરવાનો કોઈ જ ઈરાદો નથી પણ આપણે ત્યાં કોઈ પણ બાબતને સમજ્યા વિના તેને સંપ્રદાય, કોમ કે ધર્મ સાથે જોડી દઈ હોબાળો મચાવવાની પરંપરા શરૂ થઈ ગઈ છે.
કેટલાક લોકોએ જસ્ટિસ દવેનો એમ કહીને વિરોધ કર્યો કે નાના-નાના બાળકો ભગવદ્ ગીતામાં શું સમજશે? હકીકત તો એ છે કે ભગવદ્ ગીતા કે પછી કોઈ પણ સત્ત્વશીલ ધર્મગ્રંથો નાનપણથી જ શીખવા અને સમજવાનો મતલબ છે, કારણ કે ભગવદ્ ગીતા હોય કે અન્ય કોઈ આવા ગ્રંથો આપણને જીવન જીવવાની કળા શીખવવા માટે હોય છે વૃદ્ધાવસ્થામાં ટાઈમપાસ કરવા માટે નહીં. મુસ્લિમ બિરાદરો નાનપણથી જ મદરેસામાં અને મસ્જિદોમાં બાળકોને ધર્મનું શિક્ષણ નથી આપતા? ચર્ચમાં અને મિશનરી સ્કૂલોમાં બાઈબલ નથી વાંચવામાં આવતું?
અન્ય ધર્મોના આવા ગ્રંથો વિશેની ઊંડી જાણકારી નથી પણ ભગવદ્ ગીતાના શ્ર્લોક (અર્થ જાણતા હો કે ન જાણતા હો) એટલે કે સંસ્કૃત ભાષાના આ કાવ્યના શબ્દતરંગો માણસના મન પર પોઝિટિવ અસર કરે છે એ અભ્યાસ પછી સિદ્ધ થયું છે. આ શ્ર્લોકના બીજ બાળ માનસમાં વાવવામાં આવે અને એમાંથી સમજણના સુંદર વૃક્ષો ઉગે તો એમાં ખોટું શું છે? ન્યુટન અને આઇન્સ્ટાઈનની થિયરીઓ આપણે સાદી ભાષામાં પણ બાળકોને નાનપણથી શીખવીએ જ છીએને?
મહાભારતની આ વાતો કોઈ પણ ધર્મ કે સંપ્રદાયના બાળકને શીખવવાથી કંઈ તેનો ધર્મ વટલાઈ નથી જતો. જ્યારે આપણે બાળકોને પંચતંત્રની નીતિકથાઓ ભણાવીએ છીએ તો એનો અર્થ આપણે તેમને પશુ જગતનું શિક્ષણ આપીએ છીએ એવો તો ન જ કરી શકાયને! પશુના પ્રતીકો દ્વારા આપણે તેને જીવન જીવવાના પાઠ ભણાવીએ છીએ. જો કે એની સામે કોઈને વાંધો નથી હોતો કારણ કે પશુઓમાં હિન્દુ, મુસ્લિમ, શીખ, ઈસાઈ, જૈન કે યહૂદી નથી હોતા!
જસ્ટિસ દવે જેવી વ્યક્તિઓ ક્યારેય સરમુખત્યાર થશે નહીં અને મોદી સરકારના રાજમાં પણ ન તો બાળપણથી જ ભગવદ્ ગીતા કે મહાભારત-રામાયણ શીખવવાના કોઈ ફતવાઓ આવશે પણ કમ સે કમ સંસ્કૃત ભાષા બાળકોને ફરજિયાત નહીં તો ય શીખવા મળે એ માટેની વ્યવસ્થા પણ જો આપણી સ્કૂલોમાં થાય તો ય ઘણું છે.
બાય ધ વે, ભગવદ્ ગીતા વાંચીને, એને માથે મૂકીને નાચનારો જર્મન કવિ ક્યાં હિન્દુ હતો!
સેક્યુલરિસ્ટો તૂટી પડ્યા. ‘હાય, હાય ભદવદ્ ગીતા જેવો હિન્દુ ગ્રંથ કંઈ બાળકોને નાનપણથી ભણાવાતો હશે.’ સૌથી પહેલાં તો આવું કહેનારાઓને પૂછવું જોઈએ કે ભાઈઓ કે બહેનો, તમે ક્યારેય ભગવદ્ ગીતા વાંચી છે ખરી? જો એકવાર ભૂલેચૂકે પણ ભગવદ્ ગીતાનો એકાદ શ્ર્લોક પણ વાંચીને સમજવાની દરકાર કરી હોત તો ભગવદ્ ગીતાને ‘હિન્દુ’ ગ્રંથ કહેવાની મૂર્ખામી કોઈ વ્યક્તિ કરી જ ન શકે! યોગને હિન્દુઓ સાથે જોડી શકાય ખરો? યોગના કોઈ પણ આસન પછી તે હિન્દુ, મુસ્લિમ, શીખ, ઈસાઈ, યહૂદી કે જગતની કોઈ પણ વ્યક્તિ કરે અને એના જે શારીરિક (માનસિક અને આધ્યાત્મિકની વાત અત્યારે બાજુએ મૂકીએ તો પણ) લાભ મળે એ શું હિન્દુને વધુ અને મુસ્લિમ કે ક્રિશ્ર્ચયનને ઓછા મળે?
કોઈ પણ દર્દી ડોક્ટર પાસે જાય અને જો તે કાબેલ ડોક્ટર દવા આપે તો શું એ દવા હિન્દુને વધુ કે મુસલમાનને વધુ અસર કરે એવું બને ખરું? ભગવદ્ ગીતા જીવન માટે દવા જેવું જ કામ કરી શકે છે જો એને સમજીને જીવનમાં ઉતારવામાં આવે. હવે એને જુદા-જુદા ધર્મ કે સંપ્રદાય સાથે શું લેવાદેવા?
અર્જુનને જે વિષાદ થયો હતો એટલે કે આજની ભાષામાં કહીએ તો અર્જુન ડિપ્રેસ્ડ થઈ ગયો હતો. શું ડિપ્રેશન કોઈ એક ધર્મ કે કોમ પૂરતું મર્યાદિત છે? શ્રીકૃષ્ણને દેવ તરીકે ન જોઈને એક સાયકિયાટ્રીસ્ટ કે માર્ગદર્શક મિત્ર તરીકે તેમના ઉપદેશ સાંભળીએ તો? શ્રીકૃષ્ણે આખી ગીતામાં ક્યાંય પોતાને હિન્દુ કીધા હોવાનું આ લખનારના ધ્યાનમાં તો નથી.
ક્ષત્રિય તરીકે અર્જુન કેટલાય યુદ્ધ લડ્યો હતો અને કેટલાયને મારી નાખ્યા હતા પણ જ્યારે પોતાના સ્વજનોને સામે ઊભેલા જોયા ત્યારે તેના ગાત્રો શિથિલ થવા માંડ્યા હતા અને તે સંન્યાસની ભાષા બોલવા માંડ્યો હતો. આ સમજાવવા ગીતા પ્રવચનોમાં વિનોબા ભાવેએ એક દૃષ્ટાંત આપ્યું છે- એક ન્યાયાધીશ હતો. સેંકડોં ગુનેગારને તેણે ફાંસીની સજા કરી હતી. પણ એક દિવસ તેના પોતાના દીકરાને ખૂની તરીકે તેની સામે ખડો કરવામાં આવ્યો. દીકરા પર મૂકાયેલો ખૂનનો આરોપ સાબિત થયો ને તેને ફાંસીની સજા કરવાનું એ ન્યાયાધીશને માથે આવ્યું પણ તેમ કરતાં ન્યાયાધીશ અચકાયો. એટલે તેણે બુદ્ધિવાદભરી વાતો કરવા માંડી ફાંસીની સજા અમાનવીય છે; એવી સજા કરવાનું માણસને શોભતું નથી; માણસના સુધરવાની આશા એને લીધે રહેતી નથી; ખૂન કરનારે લાગણીના આવેશમાં આવી ખૂન કર્યું પણ તેની આંખ પરનાં લોહીનાં પડળ ઊતરી ગયા પછી પણ ગંભીરતાથી તે માણસને ઊંચકીને ફાંસીએ લટકાવીને મારવાનું કામ સમાજની માણસાઈને નીચું જોવડાવનારું તેમ જ ડાઘ લગાડનારું છે. આ અને આવા મુદ્દા ન્યાયાધીશે રજૂ કરવા માંડ્યા. આ છોકરો સામો આવ્યો ન હોત તો મરતાં સુધી ન્યાયાધીશ સાહેબ ખાસા ફાંસીની સજાઓ ટીપતા રહ્યા હોત. દીકરા પરના મમત્વને લીધે ન્યાયાધીશ આ પ્રમાણે બોલવા લાગ્યા હતા. તેમનું આ બોલવું અંતરનું નહોતું. તે આસક્તિજન્ય હતું. ‘:આ મારો દીકરો છે’ એવા મમત્વમાંથી જન્મેલું કથન હતું.
આવું મમત્વ શું માત્ર હિન્દુઓને જ થાય છે? માતા-પિતા, ભાઈ-બહેન, સંતાન કે સગાંવહાલાઓ અને મિત્રો માટેની આસક્તિ પર શું કોઈ એક ધર્મના કે સંપ્રદાયના લોકોને જ હોય છે? આવી પરિસ્થિતિમાં શું માત્ર હિન્દુઓના જ ગાત્રો શિથિલ થાય છે? શ્રીકૃષ્ણ અહીં કોઈ ધર્મની વાત નથી કરતા પણ તેમનો પ્રયાસ માનવમાત્રની આસક્તિ જે તેમને અર્જુનમાં પણ દેખાઈ રહી છે એને દૂર કરવાની વાત કરે છે.
ભગવદ્ ગીતાના કોઈ પણ શ્ર્લોકને આ જ એરણ પર ચડાવીએ તો તે નખશીખ માનવજાત માટેનો ગ્રંથ સાબિત થશે એ અંગે કોઈ શંકાને સ્થાન નથી.
ઉદાહરણ તરીકે બીજા અધ્યાયનો ૨૮મો શ્ર્લોક લઈએ તો એ કહે છે-
અવ્યક્તાદીનિ ભૂતાનિ વ્યક્ત્તમધ્યાનિ ભારત
અવ્યક્ત્તાનિધનાન્યેવ તત્ર કા પરિદેવનામમ
શ્રી અરબિંદોએ આને આ રીતે સમજાવ્યો કે હે ભારત, ભૂતમાત્ર( અહીં ભૂતમાત્ર એટલે કે પંચભૂતોમાંથી પેદા થયેલો દરેક જીવ એમ કહ્યું છે. કોઈ ચોક્કસ ધર્મની વ્યક્તિ એવું નથી કહ્યું) અવ્યક્ત એવી અવસ્થામાંથી જન્મમાં આવે છે. વચ્ચે વ્યક્ત અવસ્થામાં હોય છે અને તેમનું અવ્યક્ત અવસ્થામાં પાછું જવું એનું નામ મરણ છે. આમ જન્મ પૂર્વેની અને મરણ પછીની સ્થિતિ અવ્યક્ત એટલે કે જોઈ શકાતી ન હોય એવી હોય છે. માત્ર વચ્ચેની સ્થિતિ જ પ્રગટ થાય છે. તો આ બાબતમાં શોક શો કરવો?
આ વાત શું ફક્ત હિન્દુ ધર્મના લોકોને જ લાગુ પડે છે? એક જાણીતા સંતે આને સાદી સરળ ભાષામાં સમજાવતા કહ્યું હતું કે આપણું શરીર પંચમહાભૂતમાંથી એટલે કે પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ, વાયુ, આકાશમાંથી બને છે. ગર્ભાધાન થાય એ પહેલાં શરીરનું અસ્તિત્ત્વ હોતું નથી. આ પાંચેય મહાભૂતો અમુક એક ચોક્કસ નિયમ અને પ્રક્રિયા અનુસાર ભેગાં થાય અને બાળકનું સર્જન થાય. જેટલા વર્ષનું વ્યક્તિનું આયુષ્ય હોય ત્યાં સુધી તેનું શરીર જીવે છે એટલે કે વ્યક્ત અવસ્થામાં હોય છે. તે વખતે આપણે તે વ્યક્તિનું શરીર જોઈ શકીએ છીએ. મૃત્યુ બાદ આ તમામ તત્ત્વો જેનાથી આ શરીર બન્યું હતું એમાં ચાલ્યા જાય છે- પૃથ્વીનો અંશ પૃથ્વીમાં, જળનો જળમાં, વાયુનો વાયુમાં, આકાશ આકાશમાં, અગ્નિ અગ્નિમાં અને ફરી જે અવ્યક્ત વ્યક્ત થયું હતું તે અવ્યક્ત થઈ જાય છે.
હવે આ વાત શું જગતના દરેક માનવ કે પછી સજીવ માટે સાચી નથી? કે પછી ફક્ત હિન્દુ શરીરનું જ આવું થાય છે? અન્ય બધા શરીરો મૃત્યુ બાદ પણ વ્યક્ત અવસ્થામાં જ રહે છે?
આ બધું લખવા પાછળ ભગવદ્ ગીતા પર ભાષ્ય કરવાનો કોઈ જ ઈરાદો નથી પણ આપણે ત્યાં કોઈ પણ બાબતને સમજ્યા વિના તેને સંપ્રદાય, કોમ કે ધર્મ સાથે જોડી દઈ હોબાળો મચાવવાની પરંપરા શરૂ થઈ ગઈ છે.
કેટલાક લોકોએ જસ્ટિસ દવેનો એમ કહીને વિરોધ કર્યો કે નાના-નાના બાળકો ભગવદ્ ગીતામાં શું સમજશે? હકીકત તો એ છે કે ભગવદ્ ગીતા કે પછી કોઈ પણ સત્ત્વશીલ ધર્મગ્રંથો નાનપણથી જ શીખવા અને સમજવાનો મતલબ છે, કારણ કે ભગવદ્ ગીતા હોય કે અન્ય કોઈ આવા ગ્રંથો આપણને જીવન જીવવાની કળા શીખવવા માટે હોય છે વૃદ્ધાવસ્થામાં ટાઈમપાસ કરવા માટે નહીં. મુસ્લિમ બિરાદરો નાનપણથી જ મદરેસામાં અને મસ્જિદોમાં બાળકોને ધર્મનું શિક્ષણ નથી આપતા? ચર્ચમાં અને મિશનરી સ્કૂલોમાં બાઈબલ નથી વાંચવામાં આવતું?
અન્ય ધર્મોના આવા ગ્રંથો વિશેની ઊંડી જાણકારી નથી પણ ભગવદ્ ગીતાના શ્ર્લોક (અર્થ જાણતા હો કે ન જાણતા હો) એટલે કે સંસ્કૃત ભાષાના આ કાવ્યના શબ્દતરંગો માણસના મન પર પોઝિટિવ અસર કરે છે એ અભ્યાસ પછી સિદ્ધ થયું છે. આ શ્ર્લોકના બીજ બાળ માનસમાં વાવવામાં આવે અને એમાંથી સમજણના સુંદર વૃક્ષો ઉગે તો એમાં ખોટું શું છે? ન્યુટન અને આઇન્સ્ટાઈનની થિયરીઓ આપણે સાદી ભાષામાં પણ બાળકોને નાનપણથી શીખવીએ જ છીએને?
મહાભારતની આ વાતો કોઈ પણ ધર્મ કે સંપ્રદાયના બાળકને શીખવવાથી કંઈ તેનો ધર્મ વટલાઈ નથી જતો. જ્યારે આપણે બાળકોને પંચતંત્રની નીતિકથાઓ ભણાવીએ છીએ તો એનો અર્થ આપણે તેમને પશુ જગતનું શિક્ષણ આપીએ છીએ એવો તો ન જ કરી શકાયને! પશુના પ્રતીકો દ્વારા આપણે તેને જીવન જીવવાના પાઠ ભણાવીએ છીએ. જો કે એની સામે કોઈને વાંધો નથી હોતો કારણ કે પશુઓમાં હિન્દુ, મુસ્લિમ, શીખ, ઈસાઈ, જૈન કે યહૂદી નથી હોતા!
જસ્ટિસ દવે જેવી વ્યક્તિઓ ક્યારેય સરમુખત્યાર થશે નહીં અને મોદી સરકારના રાજમાં પણ ન તો બાળપણથી જ ભગવદ્ ગીતા કે મહાભારત-રામાયણ શીખવવાના કોઈ ફતવાઓ આવશે પણ કમ સે કમ સંસ્કૃત ભાષા બાળકોને ફરજિયાત નહીં તો ય શીખવા મળે એ માટેની વ્યવસ્થા પણ જો આપણી સ્કૂલોમાં થાય તો ય ઘણું છે.
બાય ધ વે, ભગવદ્ ગીતા વાંચીને, એને માથે મૂકીને નાચનારો જર્મન કવિ ક્યાં હિન્દુ હતો!
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=137131
No comments:
Post a Comment