મોદીની કારકિર્દીમાં ટર્નિંગ પોઈન્ટ કયો? રાજીવ પંડિત
નરેન્દ્ર મોદી દેશના વડા પ્રધાનપદના શપથ લે એ આડે હવે ઝાઝો સમય બચ્યો નથી. બલ્કે વચ્ચે આડી રાત જ છે. ૨૬ મે, ૨૦૧૪ ન્ો સોમવારે સાંજે સાત કલાકે તો મોદી વડા પ્રધાનપદના શપથ લઈ લેશે ન્ો એ સાથે જ દેશમાં એક નવા યુગની શરૂઆત થશે.
મોદીએ વડા પ્રધાનપદની સફર કઈ રીત્ો કરી ત્ો વિશે ઘણું લખાયું છે પણ આ બધામાં એક વાત ભુલાઈ ગઈ છે. કઈ છે આ વાત ? એ જ કે મોદીના જીવનમાં આવેલો એ ક્યો ટર્નિંગ પોઈન્ટ હતો કે જેણે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસવેક સંઘના એક પ્રચારક્ધો સત્તાના રાજકારણમાં લાવી દીધા ન્ો જીંદગીમાં પહેલાં કદી ચૂંટણી લડ્યા વિના મુખ્યમંત્રીપદે બ્ોસાડી દીધા ?
૨૦૦૧નો કચ્છનો ભૂકંપ મોદીના જીવનમાં આવેલો એ ટર્નિંગ પોઈન્ટ હતો.
ગુજરાતમાં ૨૦૦૧માં આવેલા ભૂકંપ્ો ભારે તબાહી સર્જી દીધી હતી. ૨૬ જાન્યુઆરી ૨૦૦૧ના દિવસ્ો સવારે ૮.૪૬ કલાકે આવેલા ૭.૭ના ભૂકંપ્ો ગુજરાતન્ો હચમચાવી નાંખ્યું હતું. ગુજરાતીઓ પ્રજાસત્તાક દિનની ઉજવણીમાં વ્યસ્ત હતા ત્યાં જ ધરતી ધણધણી ન્ો સ્ોક્ધડોમાં તો મોતનો જે ખેલ ખેલાયો ત્ોમાં હજારો જીંદગીઓ હોમાઈ ગઈ. કચ્છ આ ભૂકંપનું એપી સ્ોન્ટર હતું અન્ો આ તબાહીનું પણ. ભૂકંપના કારણે ગામેગામ તબાહ થઈ ગયાં હતાં ન્ો ઈમારતો પત્તાંના મહેલની માફક ધરાશાયી થઈ ગઈ હતી. આ ઈમારતો નીચે હજારો જીંદગીઓ દટાઈ ગઈ હતી.
નરેન્દ્ર મોદી માટે અન્ો ગુજરાતના રાજકારણ માટે પણ આ ભૂકંપ ટર્નિંગ પોઈન્ટ સાબિત થયો.
મોદી એ વખત્ો દિલ્હીમાં હતા. એક સમયે કેશુભાઈ પટેલના ખાસ ગણાતા મોદી અન્ો કેશુભાઈ વચ્ચે મનમેળ રહૃાો નહોતો ન્ો હવે બંન્ો સામસામી છાવણીમાં આવી ગયા હતા. કેશુભાઈ અન્ો મોદી વચ્ચે મનમેળ ના રહૃાો ત્ોના મૂળમાં એ પહેલાંના ત્રણ વરસ લગી બન્ોલી ઘટનાઓ હતી.
૧૯૯૫માં શંકરસિંહ વાઘેલાના બળવા ન્ો હજૂરિયા ખજૂરિયા કાંડ પછી ભાજપ હાઈકમાન્ડે મોદીન્ો હિમાચલ પ્રદેશ મોકલી આપ્ોલા કે જેથી એ ગુજરાતમાં કડછો ના મારે ન્ો ડખા ના કરે. નરેન્દ્ર મોદી માટે આ બહુ મોટું અપમાન હતું. જે ભાજપન્ો ગુજરાતમાં સત્તા પર લાવવા ત્ોમણે જાત ઘસી નાંખેલી એ ભાજપ્ો ત્ોમન્ો સડેલા કાંદા-બટાટાની જેમ ઉઠાવીન્ો ગુજરાતની બહાર ફેંકી દીધા. એ વખત્ો તો મોદી ગમ ખાઈન્ો જતા રહૃાા પણ ત્ોમણે મનમાં ગાંઠ વાળેલી કે ગુજરાતમાં ગમે ત્ો રીત્ો પાછો આવીશ ન્ો બધાંનો બાપ બનીન્ો આવીશ. આ કારણે જ એ ગુજરાતની બહાર હતા છતાં ગુજરાતીઓ સાથે સંપર્કમાં હતા ન્ો પાછા ફરવાની તક જ શોધતા હતા.
ભાજપ્ો દયામણા બનીન્ો મારો કોઈ વાંકગનો એમ કહૃાા કરતા કેશુબાપાન્ો મુખ્યમંત્રીપદેથી હટાવીન્ો અન્ો નરેન્દ્ર મોદીન્ો ગુજરાતની બહાર ધકેલીન્ો કકળાટ ઠંડો કરવા કોશિશ તો કરી પણ એ કકળાટ ના જ શમ્યો ન્ો ભાજપનાં ઊભાં ફાડિયાં થઈન્ો જ રહૃાાં. શંકરસિંહ બાપુન્ો તો ગાદી પર બ્ોસવાની ચળ ઉપડેલી એટલે ત્ોમણે એકાદ વરસ પછી ફરી ઉધામો માંડ્યો ન્ો ૧૯૯૬માં એ ધરાર ગાદી પર ચડી બ્ોઠા. જોકે ત્ોમનો સંઘ પણ લાંબું ના ટક્યો ન્ો ભારે ભવાડા બાદ ગુજરાતમાં ૧૯૯૮માં ફરી ચૂંટણી યોજાઈ હતી ન્ો આ ચૂંટણીમાં ભાજપ જીતી ગયો હતો. કેશુભાઈ પટેલ રંગ્ોચંગ્ો ફરી મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. કેશુભાઈના નસીબમાં નકૂચો કે એ ૪ માર્ચ ૧૯૯૮ના રોજ મુખ્યમંત્રી બન્યા ન્ો ત્ોના ત્રણ જ મહિના પછી એટલે કે ૯ જૂન ૧૯૯૮ના રોજ કંડલા બંદર પર વિનાશક વાવાઝોડું ત્રાટક્યું. આ વાવાઝોડાની ચેતવણી બહુ પહેલાંથી અપાઈ હતી ન્ો કેશુબાપાની સરકાર પાસ્ો એટલો સમય હતો કે આખા કંડલા બંદરન્ો ખાલી કરાવી શકે. કેશુભાઈએ એ વખત્ો પોતાનામાં કેટલી કોઠાસ્ાૂઝ છે ત્ો બતાવવાની ઘડી હતી ત્ોના બદલે એ ઘરે ગાંઠિયા ખાઈન્ો સ્ાૂઈ ગયા ન્ો સરકારી તંત્ર પર બધું છોડી દીધું. સરકારી તંત્રે રાબ્ોતા મુજબ રેડિયો પર ચેતવણીઓ આપી દીધી ન્ો પોતાનું કામ પત્યું એમ માનીન્ો એ લોકો પણ ઘરે જઈન્ો સ્ાૂઈ ગયા.
કંંડલા બંદર પર કામ કરનારા મોટા ભાગના લોકો મજૂરિયા હતા. એ લોકો મજૂરી કરે કે રેડિયો સાંભળે ? એટલે ત્ોમન્ો તો લશ્કર ક્યાં લડે છે ત્ો જ ખબર નહોતી. શિપના માલિકોન્ો આ ચેતવણી મોકલી અપાઈ હતી ન્ો મજૂરોન્ો તાબડતોબ બહાર કાઢવાની વ્યવસ્થા કરવા પણ કહેવાયેલું પણ એ લોકોન્ો પોતાનું કામ કઢાવી લેવાની લ્હાય હતી એટલે ત્ોમણે આખી વાતન્ો દબાવી રાખી ન્ો ચેતવણીન્ો ઘોળીન્ો પી ગયા. વાવાઝોડું આવે એ પહેલાં બન્ો એટલો માલ બહાર કાઢીન્ો પોતાનું નુકસાન બચાવવાની લ્હાયમાં ત્ોમણે મજૂરોન્ો રોકી રાખ્યા ન્ો વાવાઝોડું આવ્યું ત્યારે એ મજૂરો તણાઈ મર્યા.
કંંડલા બંદર પર એ દિવસ્ો ૪૦૦૦ લોક મરી ગયેલાં ન્ો વાવાઝોડું શમી ગયું એ વખત્ો ઠેરઠેર લાશોના ઢગ ખડકાયેલા હતા. કેશુબાપાની પહેલી નિષ્ફળતા એ હતી કે એ કંડલા બંદર ખાલી ના કરાવી શક્યા ન્ો બીજી એ કે મહિનાઓ લગી એ બંદરન્ો સાફ ના કરાવી શક્યા. સડી ગયેલી લાશો ઠેરઠેર રઝળતી હતી ન્ો શું કરવું એ બાપાન્ો ખબર જ નહોતી પડતી. નરેન્દ્ર મોદીએ એ વખત્ો કેશુબાપાની સરકારનો ઉઘડો લીધો ન્ો ત્ોમાંથી જામી ગઈ. કેશુબાપા ન્ો ત્ોમના હનુમાન મનાતા મોદી ત્યારથી સામસામે આવી ગયા.
કેશુબાપાનાં નસીબ વાંકાં કે કંડલા બંદરનું કમઠાણ હજુ પત્યું નહોતું ત્યાં ઓગસ્ટમાં સુરતમાં પ્ાૂર આવી ગયું. ત્યાં પણ પાછી એ જ મોંકાણ થઈ. આ વખત્ો કેશુબાપા મારત્ો વિમાન્ો સુરત પહોંચી તો ગયા પણ ત્યાંય લોકોન્ો બચાવવાના બદલે એ ગાંઠિયા ખાવામાં વ્યસ્ત થઈ ગયા. પછી ઉઠમણું કરી ગયેલા જીવરાજ ધારૂકાવાળા સવારના પહોરમાં સર્કીટ હાઉસ પર ગાંઠિયા લઈન્ો આવેલા ત્ોમાં બાપાન્ો વધારે રસ પડ્યો. લોકો પાણી માટે ન્ો બીજી જીવનજરૂરી ચીજો માટે વલખાં મારતા હતા ન્ો બાપા સર્કીટ હાઉસમાં બ્ોઠા બ્ોઠા હીરાના વેપારીઓ સાથે ગાંઠિયા પાર્ટી કરતા હતા. આ ભવાઈ જોઈ લોકો ઉકળ્યા ન્ો સુરતમાં કેશુબાપાના નામનાં છાજીયાં લેવાયાં.
મોદી ત્યાં લગીમાં દિલ્હી આવી ગયા હતા ન્ો ત્ોમણે હાઈકમાન્ડન્ો રિપોર્ટ કર્યો કે બાપા નહીં ચાલે ન્ો આપણે બાપાન્ો ચલાવવા જઈશું તો આપણે પતી જઈશું. હાઈકમાન્ડે કેશુબાપાન્ો દિલ્હી બોલાવીન્ો બરાબર તતડાવ્યા ન્ો ત્ોમાં મોદી સાથેનું વેર વધારે ઘેરૂ બન્યું.
મોદી અન્ો બાપા વચ્ચે કોલ્ડ વોર ચાલતું જ હતું ત્યાં ગુજરાતમાં સ્થાનિક સ્વરાજ્યની ચૂંટણીઓ આવી ન્ો ત્ોમાં ભાજપનું રામનામ સત્ય હૈ થઈ ગયું. એ વખત્ો ગુજરાતમાં ૨૬ જિલ્લા હતા ન્ો ત્ોમાંથી ૨૩ જિલ્લા પંચાયતોમાં ભાજપની ભૂંડી હાર થઈ. એંસી ટકા તાલુકા પંચાયતો કૉંગ્રેસ્ો જીતી લીધી ન્ો છમાંથી ચાર મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન કૉંગ્રેસ્ો કબજે કરી. બ્ો વરસ પહેલાં જંગી બહુમતીથી જીત્ોલા ભાજપના ડાંડિયા ડૂલ થઈ ગયા હતા. ભાજપની હાર માટે કેશુબાપાની સરકારમાં બ્ોઠેલા લોકોનો ભ્રષ્ટાચાર જવાબદાર હતો. કેશુબાપાના જમાઈ મયૂર દેસાઈ સુપર ચીફ મિનિસ્ટર બનીન્ો બ્ોસી ગયા હતા ન્ો ત્ોમણે રીતસર દુકાન જ ખોલી નાખી હતી.
મયૂર દેસાઈન્ો નજરાણું ના ધરો ત્યાં લગી સરકારમાં કોઈ કામ જ ના થાય એવી હાલત હતી. રાષ્ટ્રીય સ્વયંસ્ોવક સંઘના ભાસ્કરરાવ દામલે નામના પ્રચારક પ્ોથાપુરમાં બ્ોઠા બ્ોઠા સમાંતર સરકાર ચલાવતા ન્ો કેશુબાપાના શહેરી વિકાસ પ્રધાન પરમાણંદ ખટ્ટરે તો જમીનો છૂટી કરી કરીન્ો રીતસર નોટો જ છાપવા માડેલી. રીઝર્વ બ્ૉંક ઑફ ઈન્ડિયા જેટલી નોટો નહીં છાપતું હોય એટલી નોટો ખટ્ટર રોજ ઘરે લઈ જાય છે એવું બધા વ્યંગમાં કહેતા. કેશુબાપાની સરકારના ભ્રષ્ટાચારે માઝા મૂકી હતી ત્ોની આ વાત મોદીએ હાઈકમાન્ડ લગી પહોંચાડી. હાઈકમાન્ડે બાપાન્ો સુધરી જવાની ચીમકી આપીન્ો પાછા ગાંધીનગર મોકલી દીધા.
કેશુબાપાની કમબખ્તી હજુ પતી નહોતી. બાપા બધુ સુધારવા મથતા જ હતા ત્યાં કચ્છનો ભૂકંપ આવી ગયો. કચ્છના ભૂકંપના દિવસ્ો મોદી દિલ્હીમાં હતા. કેશુબાપા ગાંઠિયાના ઘેનમાં હતા ત્યાં ભૂકંપ આવ્યો ન્ો કેશુબાપા ક્યાં જાઉં ન્ો શું કરવું ત્ોની મૂંઝવણમાં હતા ત્યાં મોદી સક્રિય થઈ ગયા. મોદીએ પહેલાં વિચાર કર્યો કે કેશુબાપાન્ો ફોન કરું ન્ો ગુજરાત સરકારનું હેલિકૉપ્ટર મંગાવીન્ો કચ્છ પહોંચી જાઉં. પછી ત્ોમન્ો થયું કે કેશુબાપા પોતાના માટે હેલિકૉપ્ટર મોકલે એ વાતમાં માલ નથી એટલે ત્ોમણે રીલાયન્સના પરિમલ નથવાણીન્ો ફોન કર્યો ન્ો પોતાના માટે પ્લેનની વ્યવસ્થા થઈ શકશે કે કેમ એવું પ્ાૂછ્યું.
નથવાણીએ કશું બોલ્યા વિના તરત પ્લેનની વ્યવસ્થા કરી ન્ો મોદી કચ્છ પહોંચ્યા. બાપા હજુ શું કરવું ત્ોની મૂંઝવણમાં હતા ત્યાં તો મોદી કચ્છની ધરતી પર પગ મૂકી ચૂક્યા હતા. એ આખો દિવસ એ કચ્છમાં ફર્યા ન્ો સાંજ સુધીમાં તો રીપોર્ટ લઈન્ો એ દિલ્હી પહોંચી ગયેલા.
એ જ સાંજે એ લાલકૃષ્ણ અડવાણીન્ો મળ્યા. અડવાણીન્ો ત્ોમણે કચ્છમાં ભૂકંપ્ો વેરેલી તબાહીનો રીપોર્ટ આપ્યો. વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપ્ોયી કચ્છમાં થયેલી ભૂકંપની તબાહી વિશે જાણવા કેશુબાપાન્ો ફોન પર ફોન કર્યા કરતા હતા પણ બાપાન્ો લશ્કર ક્યાં લડે છે ત્ો જ ખબર નહોતી. એ હજુ અંધારામાં જ હવાતિયાં મારતા હતા ત્યાં મોદી રીપોર્ટ સાથે હાજર થયા.
વાજપ્ોયીએ આ રીપોર્ટ જોયો ન્ો એ છક્કડ ખાઈ ગયા. મોદીની રાજકીય કારકિર્દીમાં એ મોટા ટર્નિંગ પોઈન્ટ પહેલાંનો નાનો ટર્નિંગ પોઈન્ટ હતો.
એ પછીના નવ મહિના લગી મોદી સતત કચ્છની પરિસ્થિતી પર નજર રાખતા રહૃાા. કચ્છમાં જે તબાહી થઈ હતી ત્ો ભારે હતી પણ ત્ોના કરતાં પણ ભારે કેશુબાપાની સરકારની નિષ્ફળતા હતી. ભૂકંપના મહિનાઓ પછીય ગુજરાત સરકાર કશું કરી શકતી નહોતી. લોકો રાહત છાવણીઓમાં કૂતરાં-બિલાડાંની જેમ રહેતાં ન્ો ભીખમા મળેલી ખેરાત ખાઈ ખાઈન્ો બદતર હાલતમાં જીવતાં હતાં. લોકોનો આક્રોશ વધતો જતો હતો ન્ો મીડિયા બરાબરની મેથી મારતું હતું. મોદી હાઈકમાન્ડન્ો સતત આ બધી વાતથી વાકેફ કર્યા કરતા હતા. કેશુબાપા ભાજપ હાઈકમાન્ડન્ો ગમે ત્ો રીત્ો ફોસલાવીન્ો દાડા પસાર કરતા હતા ન્ો ત્યાં જ સપ્ટેમ્બરમાં ગુજરાતમાં બ્ો બ્ોઠકોની પ્ોટા ચૂંટણી આવી. સાબરકાંઠા લોકસભા બ્ોઠકની ન્ો સાબરમતી વિધાનસભા બ્ોઠકની પ્ોટાચૂંટણીમાં બાપા સુધર્યા છે કે નહીં ન્ો લોકોનો ત્ોમના માટેનો અણગમો ઓછો થયો છે કે નહીં ત્ોની કસોટી હતી.
પણ પપ્પુ ફેલ હો ગયા.
સાબરકાંઠામાં કૉંગ્રેસના મધુસ્ાૂદન મિસ્ત્રી જીતી ગયા ન્ો ભાજપનો ગઢ મનાતી સાબરમતી બ્ોઠક કૉંગ્રેસના નરહરી અમીન્ો આંચકી લીધી. ભાજપ માટે આ હાર કચ્છના ભૂકંપ કરતાં પણ મોટા ભૂકંપ સમાન હતી પણ મોદી માટે એ સુવર્ણ તક હતી.
મોદી કેટલાંય વરસોથી જે ઘડીની રાહ જોતા હતા ત્ો ઘડી આવી પહોંચી હતી.
ભાજપ હાઈકમાન્ડ અકળાયું હતું. મોદીએ જોયું કે સમય આવી ગયો છે એટલે રોજ થોડું થોડું ટીપ્યા કરતા, મોદીએ લોહા ગરમ હૈ માર દો હથોડાવાળી કરીન્ો મોટો ફટકો મારી જ દીધો ન્ો કેશુબાપાનાં લૂગડાં થઈ જાય ત્ોવો ખેલ રચી દીધો. હાઈકમાન્ડન્ો ગળે એ વાત ઊતરી ગઈ કે કેશુબાપાનો ઘડો છલકાઈ ગયો હતો ન્ો હવે ત્ોમન્ો ઘરભેગા કર્યા વિના છૂટકો નહોતો પણ સવાલ કેશુભાઈની જગાએ કોણ એ હતો. કાશીરામ રાણા એ વખત્ો ભાજપમાં સૌથી સિનિયર મનાતા પણ એ શંકરસિંહ બાપુ સાથેની દોસ્તીના કારણે લાલકૃષ્ણ અડવાણીની નજરમાંથી ઊતરી ગયા હતા એટલે ત્ોમના નામ પર ચોકડી લાગી ગઈ.
હાઈકમાન્ડે બીજાં નામો વિચારવાં માંડ્યાં ન્ો છેવટે ત્ોમન્ો લાગ્યું કે આપણે તો કાખમાં છોકરું ન્ો ગામ આખામાં શોધવાની ક્વાયત કરીએ છીએ. મોદી નજર સામે છે ન્ો ત્ોમના વિશે જ વિચારતા નથી ? મોદીએ કચ્છના ભૂકંપ વખત્ો ન્ો પછી જે કામગીરી કરી હતી ત્ો નજર સામે હતી તો પછી બહાર બીજા કોઈન્ો શોધવા જવાની ક્યાં જરૂર હતી ?
ભાજપમાં એ વખત્ો અડવાણી ન્ો વાજપ્ોયી જે કહે ત્ો જ ફાઈનલ ગણાતું. વાજપ્ોયીએ અડવાણીન્ો મોદીનું નામ સ્ાૂચવ્યું પણ અડવાણી થોડાક ખચકાતા હતા. મોદીએ સંગઠનમાં કામ કર્યું હતું પણ વહીવટનો ત્ોમન્ો અનુભવ નહોતો ત્ોથી ત્ોમન્ો સીધા મુખ્ય મંત્રી બનાવવા જતાં બધું ખોવું ના પડે એવો ત્ોમન્ો ડર હતો ત્ોથી ત્ોમણે મોદીન્ો સીધા મુખ્યમંત્રી બનાવવાના બદલે કેશુભાઈના હાથ નીચે નાયબ મુખ્ય મંત્રી બનાવવાનું સ્ાૂચન કર્યું. વાજપ્ોયીન્ો ત્ોની સામે વાંધો નહોતો.
વાજપ્ોયીએ મોદીન્ો તાબડતોબ બોલાવ્યા ન્ો આ વાત કરી પણ મોદીન્ો મુખ્યમંત્રીપદથી ઓછું કશું ખપતું નહોતું. ત્ોમણે સાફ શબ્દોમાં કહૃાું કે કાં ગુજરાત આખું મારા હવાલે કરો કાં તમન્ો જેન્ો ફાવે ત્ોન્ો સોંપો.
વાજપ્ોયી અન્ો અડવાણીએ ફરી મંત્રણા શરૂ કરી ન્ો ચાર દિવસ લગી આ મંત્રણા ચાલી. ચાર દિવસ પછી વાજપ્ોયીએ ફરી મોદીન્ો બોલાવ્યા ન્ો શું કહૃાું ખબર છે ?
દિલ્હી કે રાજમા ચાવલ ખા ખાકર બહોત મોટા હો ગયા હૈ, જાઓ ગુજરાત મેં જાકર થોડા વજન કમ કરો.
મોદીના કહેવા પ્રમાણે ત્ો મુખ્ય મંત્રી બનવા ત્ૌયાર નહોતા ત્ોથી ત્ોમણે ના પાડી હતી ન્ો પોતાન્ો સમજાવવામાં જ વાજપ્ોયી તથા અડવાણીન્ો ચાર દિવસ લાગ્યા હતા. ખેર, જે બન્યું ત્ો પણ ૪ ઑક્ટોબર, ૨૦૦૧નો દિવસ હતો. એ જ દિવસ્ો મોદી બપોરની લાઈટમાં ગુજરાત આવ્યા.
કેશુબાપાએ ફરી મારો કંઈ વાંકગુનો કહી થોડોક કકળાટ કર્યો ન્ો પછી બ્ોસી ગયા.
૭ ઑક્ટોબર, ૨૦૦૧ના દિવસ્ો મોદીએ ગુજરાતના ૧૪મા મુખ્ય મંત્રી તરીકે શપથ લીધા ન્ો એ સાથે જ શરૂ થયેલો મોદી યુગ હમણાં ૪૬૧૦ દિવસ પછી પ્ાૂૂરો થયો.
મોદીએ વડા પ્રધાનપદની સફર કઈ રીત્ો કરી ત્ો વિશે ઘણું લખાયું છે પણ આ બધામાં એક વાત ભુલાઈ ગઈ છે. કઈ છે આ વાત ? એ જ કે મોદીના જીવનમાં આવેલો એ ક્યો ટર્નિંગ પોઈન્ટ હતો કે જેણે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસવેક સંઘના એક પ્રચારક્ધો સત્તાના રાજકારણમાં લાવી દીધા ન્ો જીંદગીમાં પહેલાં કદી ચૂંટણી લડ્યા વિના મુખ્યમંત્રીપદે બ્ોસાડી દીધા ?
૨૦૦૧નો કચ્છનો ભૂકંપ મોદીના જીવનમાં આવેલો એ ટર્નિંગ પોઈન્ટ હતો.
ગુજરાતમાં ૨૦૦૧માં આવેલા ભૂકંપ્ો ભારે તબાહી સર્જી દીધી હતી. ૨૬ જાન્યુઆરી ૨૦૦૧ના દિવસ્ો સવારે ૮.૪૬ કલાકે આવેલા ૭.૭ના ભૂકંપ્ો ગુજરાતન્ો હચમચાવી નાંખ્યું હતું. ગુજરાતીઓ પ્રજાસત્તાક દિનની ઉજવણીમાં વ્યસ્ત હતા ત્યાં જ ધરતી ધણધણી ન્ો સ્ોક્ધડોમાં તો મોતનો જે ખેલ ખેલાયો ત્ોમાં હજારો જીંદગીઓ હોમાઈ ગઈ. કચ્છ આ ભૂકંપનું એપી સ્ોન્ટર હતું અન્ો આ તબાહીનું પણ. ભૂકંપના કારણે ગામેગામ તબાહ થઈ ગયાં હતાં ન્ો ઈમારતો પત્તાંના મહેલની માફક ધરાશાયી થઈ ગઈ હતી. આ ઈમારતો નીચે હજારો જીંદગીઓ દટાઈ ગઈ હતી.
નરેન્દ્ર મોદી માટે અન્ો ગુજરાતના રાજકારણ માટે પણ આ ભૂકંપ ટર્નિંગ પોઈન્ટ સાબિત થયો.
મોદી એ વખત્ો દિલ્હીમાં હતા. એક સમયે કેશુભાઈ પટેલના ખાસ ગણાતા મોદી અન્ો કેશુભાઈ વચ્ચે મનમેળ રહૃાો નહોતો ન્ો હવે બંન્ો સામસામી છાવણીમાં આવી ગયા હતા. કેશુભાઈ અન્ો મોદી વચ્ચે મનમેળ ના રહૃાો ત્ોના મૂળમાં એ પહેલાંના ત્રણ વરસ લગી બન્ોલી ઘટનાઓ હતી.
૧૯૯૫માં શંકરસિંહ વાઘેલાના બળવા ન્ો હજૂરિયા ખજૂરિયા કાંડ પછી ભાજપ હાઈકમાન્ડે મોદીન્ો હિમાચલ પ્રદેશ મોકલી આપ્ોલા કે જેથી એ ગુજરાતમાં કડછો ના મારે ન્ો ડખા ના કરે. નરેન્દ્ર મોદી માટે આ બહુ મોટું અપમાન હતું. જે ભાજપન્ો ગુજરાતમાં સત્તા પર લાવવા ત્ોમણે જાત ઘસી નાંખેલી એ ભાજપ્ો ત્ોમન્ો સડેલા કાંદા-બટાટાની જેમ ઉઠાવીન્ો ગુજરાતની બહાર ફેંકી દીધા. એ વખત્ો તો મોદી ગમ ખાઈન્ો જતા રહૃાા પણ ત્ોમણે મનમાં ગાંઠ વાળેલી કે ગુજરાતમાં ગમે ત્ો રીત્ો પાછો આવીશ ન્ો બધાંનો બાપ બનીન્ો આવીશ. આ કારણે જ એ ગુજરાતની બહાર હતા છતાં ગુજરાતીઓ સાથે સંપર્કમાં હતા ન્ો પાછા ફરવાની તક જ શોધતા હતા.
ભાજપ્ો દયામણા બનીન્ો મારો કોઈ વાંકગનો એમ કહૃાા કરતા કેશુબાપાન્ો મુખ્યમંત્રીપદેથી હટાવીન્ો અન્ો નરેન્દ્ર મોદીન્ો ગુજરાતની બહાર ધકેલીન્ો કકળાટ ઠંડો કરવા કોશિશ તો કરી પણ એ કકળાટ ના જ શમ્યો ન્ો ભાજપનાં ઊભાં ફાડિયાં થઈન્ો જ રહૃાાં. શંકરસિંહ બાપુન્ો તો ગાદી પર બ્ોસવાની ચળ ઉપડેલી એટલે ત્ોમણે એકાદ વરસ પછી ફરી ઉધામો માંડ્યો ન્ો ૧૯૯૬માં એ ધરાર ગાદી પર ચડી બ્ોઠા. જોકે ત્ોમનો સંઘ પણ લાંબું ના ટક્યો ન્ો ભારે ભવાડા બાદ ગુજરાતમાં ૧૯૯૮માં ફરી ચૂંટણી યોજાઈ હતી ન્ો આ ચૂંટણીમાં ભાજપ જીતી ગયો હતો. કેશુભાઈ પટેલ રંગ્ોચંગ્ો ફરી મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. કેશુભાઈના નસીબમાં નકૂચો કે એ ૪ માર્ચ ૧૯૯૮ના રોજ મુખ્યમંત્રી બન્યા ન્ો ત્ોના ત્રણ જ મહિના પછી એટલે કે ૯ જૂન ૧૯૯૮ના રોજ કંડલા બંદર પર વિનાશક વાવાઝોડું ત્રાટક્યું. આ વાવાઝોડાની ચેતવણી બહુ પહેલાંથી અપાઈ હતી ન્ો કેશુબાપાની સરકાર પાસ્ો એટલો સમય હતો કે આખા કંડલા બંદરન્ો ખાલી કરાવી શકે. કેશુભાઈએ એ વખત્ો પોતાનામાં કેટલી કોઠાસ્ાૂઝ છે ત્ો બતાવવાની ઘડી હતી ત્ોના બદલે એ ઘરે ગાંઠિયા ખાઈન્ો સ્ાૂઈ ગયા ન્ો સરકારી તંત્ર પર બધું છોડી દીધું. સરકારી તંત્રે રાબ્ોતા મુજબ રેડિયો પર ચેતવણીઓ આપી દીધી ન્ો પોતાનું કામ પત્યું એમ માનીન્ો એ લોકો પણ ઘરે જઈન્ો સ્ાૂઈ ગયા.
કંંડલા બંદર પર કામ કરનારા મોટા ભાગના લોકો મજૂરિયા હતા. એ લોકો મજૂરી કરે કે રેડિયો સાંભળે ? એટલે ત્ોમન્ો તો લશ્કર ક્યાં લડે છે ત્ો જ ખબર નહોતી. શિપના માલિકોન્ો આ ચેતવણી મોકલી અપાઈ હતી ન્ો મજૂરોન્ો તાબડતોબ બહાર કાઢવાની વ્યવસ્થા કરવા પણ કહેવાયેલું પણ એ લોકોન્ો પોતાનું કામ કઢાવી લેવાની લ્હાય હતી એટલે ત્ોમણે આખી વાતન્ો દબાવી રાખી ન્ો ચેતવણીન્ો ઘોળીન્ો પી ગયા. વાવાઝોડું આવે એ પહેલાં બન્ો એટલો માલ બહાર કાઢીન્ો પોતાનું નુકસાન બચાવવાની લ્હાયમાં ત્ોમણે મજૂરોન્ો રોકી રાખ્યા ન્ો વાવાઝોડું આવ્યું ત્યારે એ મજૂરો તણાઈ મર્યા.
કંંડલા બંદર પર એ દિવસ્ો ૪૦૦૦ લોક મરી ગયેલાં ન્ો વાવાઝોડું શમી ગયું એ વખત્ો ઠેરઠેર લાશોના ઢગ ખડકાયેલા હતા. કેશુબાપાની પહેલી નિષ્ફળતા એ હતી કે એ કંડલા બંદર ખાલી ના કરાવી શક્યા ન્ો બીજી એ કે મહિનાઓ લગી એ બંદરન્ો સાફ ના કરાવી શક્યા. સડી ગયેલી લાશો ઠેરઠેર રઝળતી હતી ન્ો શું કરવું એ બાપાન્ો ખબર જ નહોતી પડતી. નરેન્દ્ર મોદીએ એ વખત્ો કેશુબાપાની સરકારનો ઉઘડો લીધો ન્ો ત્ોમાંથી જામી ગઈ. કેશુબાપા ન્ો ત્ોમના હનુમાન મનાતા મોદી ત્યારથી સામસામે આવી ગયા.
કેશુબાપાનાં નસીબ વાંકાં કે કંડલા બંદરનું કમઠાણ હજુ પત્યું નહોતું ત્યાં ઓગસ્ટમાં સુરતમાં પ્ાૂર આવી ગયું. ત્યાં પણ પાછી એ જ મોંકાણ થઈ. આ વખત્ો કેશુબાપા મારત્ો વિમાન્ો સુરત પહોંચી તો ગયા પણ ત્યાંય લોકોન્ો બચાવવાના બદલે એ ગાંઠિયા ખાવામાં વ્યસ્ત થઈ ગયા. પછી ઉઠમણું કરી ગયેલા જીવરાજ ધારૂકાવાળા સવારના પહોરમાં સર્કીટ હાઉસ પર ગાંઠિયા લઈન્ો આવેલા ત્ોમાં બાપાન્ો વધારે રસ પડ્યો. લોકો પાણી માટે ન્ો બીજી જીવનજરૂરી ચીજો માટે વલખાં મારતા હતા ન્ો બાપા સર્કીટ હાઉસમાં બ્ોઠા બ્ોઠા હીરાના વેપારીઓ સાથે ગાંઠિયા પાર્ટી કરતા હતા. આ ભવાઈ જોઈ લોકો ઉકળ્યા ન્ો સુરતમાં કેશુબાપાના નામનાં છાજીયાં લેવાયાં.
મોદી ત્યાં લગીમાં દિલ્હી આવી ગયા હતા ન્ો ત્ોમણે હાઈકમાન્ડન્ો રિપોર્ટ કર્યો કે બાપા નહીં ચાલે ન્ો આપણે બાપાન્ો ચલાવવા જઈશું તો આપણે પતી જઈશું. હાઈકમાન્ડે કેશુબાપાન્ો દિલ્હી બોલાવીન્ો બરાબર તતડાવ્યા ન્ો ત્ોમાં મોદી સાથેનું વેર વધારે ઘેરૂ બન્યું.
મોદી અન્ો બાપા વચ્ચે કોલ્ડ વોર ચાલતું જ હતું ત્યાં ગુજરાતમાં સ્થાનિક સ્વરાજ્યની ચૂંટણીઓ આવી ન્ો ત્ોમાં ભાજપનું રામનામ સત્ય હૈ થઈ ગયું. એ વખત્ો ગુજરાતમાં ૨૬ જિલ્લા હતા ન્ો ત્ોમાંથી ૨૩ જિલ્લા પંચાયતોમાં ભાજપની ભૂંડી હાર થઈ. એંસી ટકા તાલુકા પંચાયતો કૉંગ્રેસ્ો જીતી લીધી ન્ો છમાંથી ચાર મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન કૉંગ્રેસ્ો કબજે કરી. બ્ો વરસ પહેલાં જંગી બહુમતીથી જીત્ોલા ભાજપના ડાંડિયા ડૂલ થઈ ગયા હતા. ભાજપની હાર માટે કેશુબાપાની સરકારમાં બ્ોઠેલા લોકોનો ભ્રષ્ટાચાર જવાબદાર હતો. કેશુબાપાના જમાઈ મયૂર દેસાઈ સુપર ચીફ મિનિસ્ટર બનીન્ો બ્ોસી ગયા હતા ન્ો ત્ોમણે રીતસર દુકાન જ ખોલી નાખી હતી.
મયૂર દેસાઈન્ો નજરાણું ના ધરો ત્યાં લગી સરકારમાં કોઈ કામ જ ના થાય એવી હાલત હતી. રાષ્ટ્રીય સ્વયંસ્ોવક સંઘના ભાસ્કરરાવ દામલે નામના પ્રચારક પ્ોથાપુરમાં બ્ોઠા બ્ોઠા સમાંતર સરકાર ચલાવતા ન્ો કેશુબાપાના શહેરી વિકાસ પ્રધાન પરમાણંદ ખટ્ટરે તો જમીનો છૂટી કરી કરીન્ો રીતસર નોટો જ છાપવા માડેલી. રીઝર્વ બ્ૉંક ઑફ ઈન્ડિયા જેટલી નોટો નહીં છાપતું હોય એટલી નોટો ખટ્ટર રોજ ઘરે લઈ જાય છે એવું બધા વ્યંગમાં કહેતા. કેશુબાપાની સરકારના ભ્રષ્ટાચારે માઝા મૂકી હતી ત્ોની આ વાત મોદીએ હાઈકમાન્ડ લગી પહોંચાડી. હાઈકમાન્ડે બાપાન્ો સુધરી જવાની ચીમકી આપીન્ો પાછા ગાંધીનગર મોકલી દીધા.
કેશુબાપાની કમબખ્તી હજુ પતી નહોતી. બાપા બધુ સુધારવા મથતા જ હતા ત્યાં કચ્છનો ભૂકંપ આવી ગયો. કચ્છના ભૂકંપના દિવસ્ો મોદી દિલ્હીમાં હતા. કેશુબાપા ગાંઠિયાના ઘેનમાં હતા ત્યાં ભૂકંપ આવ્યો ન્ો કેશુબાપા ક્યાં જાઉં ન્ો શું કરવું ત્ોની મૂંઝવણમાં હતા ત્યાં મોદી સક્રિય થઈ ગયા. મોદીએ પહેલાં વિચાર કર્યો કે કેશુબાપાન્ો ફોન કરું ન્ો ગુજરાત સરકારનું હેલિકૉપ્ટર મંગાવીન્ો કચ્છ પહોંચી જાઉં. પછી ત્ોમન્ો થયું કે કેશુબાપા પોતાના માટે હેલિકૉપ્ટર મોકલે એ વાતમાં માલ નથી એટલે ત્ોમણે રીલાયન્સના પરિમલ નથવાણીન્ો ફોન કર્યો ન્ો પોતાના માટે પ્લેનની વ્યવસ્થા થઈ શકશે કે કેમ એવું પ્ાૂછ્યું.
નથવાણીએ કશું બોલ્યા વિના તરત પ્લેનની વ્યવસ્થા કરી ન્ો મોદી કચ્છ પહોંચ્યા. બાપા હજુ શું કરવું ત્ોની મૂંઝવણમાં હતા ત્યાં તો મોદી કચ્છની ધરતી પર પગ મૂકી ચૂક્યા હતા. એ આખો દિવસ એ કચ્છમાં ફર્યા ન્ો સાંજ સુધીમાં તો રીપોર્ટ લઈન્ો એ દિલ્હી પહોંચી ગયેલા.
એ જ સાંજે એ લાલકૃષ્ણ અડવાણીન્ો મળ્યા. અડવાણીન્ો ત્ોમણે કચ્છમાં ભૂકંપ્ો વેરેલી તબાહીનો રીપોર્ટ આપ્યો. વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપ્ોયી કચ્છમાં થયેલી ભૂકંપની તબાહી વિશે જાણવા કેશુબાપાન્ો ફોન પર ફોન કર્યા કરતા હતા પણ બાપાન્ો લશ્કર ક્યાં લડે છે ત્ો જ ખબર નહોતી. એ હજુ અંધારામાં જ હવાતિયાં મારતા હતા ત્યાં મોદી રીપોર્ટ સાથે હાજર થયા.
વાજપ્ોયીએ આ રીપોર્ટ જોયો ન્ો એ છક્કડ ખાઈ ગયા. મોદીની રાજકીય કારકિર્દીમાં એ મોટા ટર્નિંગ પોઈન્ટ પહેલાંનો નાનો ટર્નિંગ પોઈન્ટ હતો.
એ પછીના નવ મહિના લગી મોદી સતત કચ્છની પરિસ્થિતી પર નજર રાખતા રહૃાા. કચ્છમાં જે તબાહી થઈ હતી ત્ો ભારે હતી પણ ત્ોના કરતાં પણ ભારે કેશુબાપાની સરકારની નિષ્ફળતા હતી. ભૂકંપના મહિનાઓ પછીય ગુજરાત સરકાર કશું કરી શકતી નહોતી. લોકો રાહત છાવણીઓમાં કૂતરાં-બિલાડાંની જેમ રહેતાં ન્ો ભીખમા મળેલી ખેરાત ખાઈ ખાઈન્ો બદતર હાલતમાં જીવતાં હતાં. લોકોનો આક્રોશ વધતો જતો હતો ન્ો મીડિયા બરાબરની મેથી મારતું હતું. મોદી હાઈકમાન્ડન્ો સતત આ બધી વાતથી વાકેફ કર્યા કરતા હતા. કેશુબાપા ભાજપ હાઈકમાન્ડન્ો ગમે ત્ો રીત્ો ફોસલાવીન્ો દાડા પસાર કરતા હતા ન્ો ત્યાં જ સપ્ટેમ્બરમાં ગુજરાતમાં બ્ો બ્ોઠકોની પ્ોટા ચૂંટણી આવી. સાબરકાંઠા લોકસભા બ્ોઠકની ન્ો સાબરમતી વિધાનસભા બ્ોઠકની પ્ોટાચૂંટણીમાં બાપા સુધર્યા છે કે નહીં ન્ો લોકોનો ત્ોમના માટેનો અણગમો ઓછો થયો છે કે નહીં ત્ોની કસોટી હતી.
પણ પપ્પુ ફેલ હો ગયા.
સાબરકાંઠામાં કૉંગ્રેસના મધુસ્ાૂદન મિસ્ત્રી જીતી ગયા ન્ો ભાજપનો ગઢ મનાતી સાબરમતી બ્ોઠક કૉંગ્રેસના નરહરી અમીન્ો આંચકી લીધી. ભાજપ માટે આ હાર કચ્છના ભૂકંપ કરતાં પણ મોટા ભૂકંપ સમાન હતી પણ મોદી માટે એ સુવર્ણ તક હતી.
મોદી કેટલાંય વરસોથી જે ઘડીની રાહ જોતા હતા ત્ો ઘડી આવી પહોંચી હતી.
ભાજપ હાઈકમાન્ડ અકળાયું હતું. મોદીએ જોયું કે સમય આવી ગયો છે એટલે રોજ થોડું થોડું ટીપ્યા કરતા, મોદીએ લોહા ગરમ હૈ માર દો હથોડાવાળી કરીન્ો મોટો ફટકો મારી જ દીધો ન્ો કેશુબાપાનાં લૂગડાં થઈ જાય ત્ોવો ખેલ રચી દીધો. હાઈકમાન્ડન્ો ગળે એ વાત ઊતરી ગઈ કે કેશુબાપાનો ઘડો છલકાઈ ગયો હતો ન્ો હવે ત્ોમન્ો ઘરભેગા કર્યા વિના છૂટકો નહોતો પણ સવાલ કેશુભાઈની જગાએ કોણ એ હતો. કાશીરામ રાણા એ વખત્ો ભાજપમાં સૌથી સિનિયર મનાતા પણ એ શંકરસિંહ બાપુ સાથેની દોસ્તીના કારણે લાલકૃષ્ણ અડવાણીની નજરમાંથી ઊતરી ગયા હતા એટલે ત્ોમના નામ પર ચોકડી લાગી ગઈ.
હાઈકમાન્ડે બીજાં નામો વિચારવાં માંડ્યાં ન્ો છેવટે ત્ોમન્ો લાગ્યું કે આપણે તો કાખમાં છોકરું ન્ો ગામ આખામાં શોધવાની ક્વાયત કરીએ છીએ. મોદી નજર સામે છે ન્ો ત્ોમના વિશે જ વિચારતા નથી ? મોદીએ કચ્છના ભૂકંપ વખત્ો ન્ો પછી જે કામગીરી કરી હતી ત્ો નજર સામે હતી તો પછી બહાર બીજા કોઈન્ો શોધવા જવાની ક્યાં જરૂર હતી ?
ભાજપમાં એ વખત્ો અડવાણી ન્ો વાજપ્ોયી જે કહે ત્ો જ ફાઈનલ ગણાતું. વાજપ્ોયીએ અડવાણીન્ો મોદીનું નામ સ્ાૂચવ્યું પણ અડવાણી થોડાક ખચકાતા હતા. મોદીએ સંગઠનમાં કામ કર્યું હતું પણ વહીવટનો ત્ોમન્ો અનુભવ નહોતો ત્ોથી ત્ોમન્ો સીધા મુખ્ય મંત્રી બનાવવા જતાં બધું ખોવું ના પડે એવો ત્ોમન્ો ડર હતો ત્ોથી ત્ોમણે મોદીન્ો સીધા મુખ્યમંત્રી બનાવવાના બદલે કેશુભાઈના હાથ નીચે નાયબ મુખ્ય મંત્રી બનાવવાનું સ્ાૂચન કર્યું. વાજપ્ોયીન્ો ત્ોની સામે વાંધો નહોતો.
વાજપ્ોયીએ મોદીન્ો તાબડતોબ બોલાવ્યા ન્ો આ વાત કરી પણ મોદીન્ો મુખ્યમંત્રીપદથી ઓછું કશું ખપતું નહોતું. ત્ોમણે સાફ શબ્દોમાં કહૃાું કે કાં ગુજરાત આખું મારા હવાલે કરો કાં તમન્ો જેન્ો ફાવે ત્ોન્ો સોંપો.
વાજપ્ોયી અન્ો અડવાણીએ ફરી મંત્રણા શરૂ કરી ન્ો ચાર દિવસ લગી આ મંત્રણા ચાલી. ચાર દિવસ પછી વાજપ્ોયીએ ફરી મોદીન્ો બોલાવ્યા ન્ો શું કહૃાું ખબર છે ?
દિલ્હી કે રાજમા ચાવલ ખા ખાકર બહોત મોટા હો ગયા હૈ, જાઓ ગુજરાત મેં જાકર થોડા વજન કમ કરો.
મોદીના કહેવા પ્રમાણે ત્ો મુખ્ય મંત્રી બનવા ત્ૌયાર નહોતા ત્ોથી ત્ોમણે ના પાડી હતી ન્ો પોતાન્ો સમજાવવામાં જ વાજપ્ોયી તથા અડવાણીન્ો ચાર દિવસ લાગ્યા હતા. ખેર, જે બન્યું ત્ો પણ ૪ ઑક્ટોબર, ૨૦૦૧નો દિવસ હતો. એ જ દિવસ્ો મોદી બપોરની લાઈટમાં ગુજરાત આવ્યા.
કેશુબાપાએ ફરી મારો કંઈ વાંકગુનો કહી થોડોક કકળાટ કર્યો ન્ો પછી બ્ોસી ગયા.
૭ ઑક્ટોબર, ૨૦૦૧ના દિવસ્ો મોદીએ ગુજરાતના ૧૪મા મુખ્ય મંત્રી તરીકે શપથ લીધા ન્ો એ સાથે જ શરૂ થયેલો મોદી યુગ હમણાં ૪૬૧૦ દિવસ પછી પ્ાૂૂરો થયો.
No comments:
Post a Comment