http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=103209
પચીસ કરોડ પ્રકાશવર્ષ દૂર આવેલા યયાતિ મંદાકિનીના ગુચ્છમાંના એક બ્લેક હોલમાંથી રેલાતા સૂર સાંભળી આનંદિત થઈ ઊઠ્યા ખગોળશાસ્ત્રીઓ
માનવી સર્જીને કુદરતે પોતાને સમજવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી. પોતાને સમજવા પણ કુદરતે માનવીનું સર્જન કરવું પડ્યું. જેટલો માનવી કુદરત પર નિર્ભર છે તેટલી કુદરત પણ માનવી પર નિર્ભર છે. તે એકતા છે. જેમ માનવીનું મગજ શરીરનો ભાગ છે પણ તે શરીરને સમજવાનું કાર્ય કરે છે તેમ માનવી પણ કુદરતનો, કુદરતના શરીરનો ભાગ છે અને કુદરતને સમજવાનું કાર્ય કરે છે.
પૃથ્વી જન્મી ત્યારે વાયુમંડળ પણ જન્મ્યું. એ વાયુમંડળમાં ચાલતા પવનના સુસવાટા અવાજને ઉત્પન્ન કરતા હતા. વૃક્ષોમાંથી વહેતો પવન મધુર સંગીત ગાતો હતો. પછી પાણી વરસ્યું તો પાણીનો અવાજ, વરસતા વરસાદનો મધુર અવાજ, નદીઓમાં વહેતા પાણીનો કલકલ અવાજ, ઘૂઘવતા સમુદ્રોનો અવાજ, આકાશમાં થતી વીજળીનો કડકડાટ અને મેઘગર્જનાએ અવાજના અસ્તિત્વનું ભાન કરાવ્યું. માટે જ નાદબ્રહ્મની મહત્તા છે પણ તેનો પડઘો ક્યાં પડે? કુદરતે માનવીને સર્જીને આ વાત સ્થાપિત કરી. માનવીમાં જ બ્રહ્મનો પડઘો પડી શકે અને પડે છે તે જ માનવીની મહત્તા છે. નગણ્યતામાં ગણ્યતા છે. માટે તે કુદરતનો અંશ છે. બ્રહ્મનું અંગ છે અંતરિક્ષમાં જ અવાજનું અસ્તિત્વ સાબિત થાય છે.
અર્ધોઘટો ઘોષમુપૈતિ નૂનમ્
પૂર્ણોઘટો નૈવ કરોતિ શબ્દમ્॥
આ વાત બે વસ્તુ સાબિત કરે છે. એક તો કે, અંતરિક્ષ છે તો અવાજ છે. ખાલી જગ્યા છે તો અવાજ છે. અવાજને પ્રસરવા ખાલી જગ્યા જરૂરી છે. માધ્યમ જરૂરી છે. બીજું કે અધૂરો ઘડો છલકાય છે અને પૂર્ણ ઘડો અવાજ કરતો નથી. તે માનવીની પ્રકૃતિ દર્શાવે છે. અવાજ માધ્યમમાં જ ગતિ કરી શકે છે. શૂન્યાવકાશમાં અવાજ ગતિ કરી શકતો નથી પણ વિશ્ર્વમાં શૂન્યાવકાશ જ ક્યાં છે? શૂન્યાવકાશ જેવી પરિસ્થિતિ છે માટે નબળો તો નબળો અવાજ શૂન્યાવકાશમાં પણ પ્રસરે છે.
અવાજ એ કુદરતનું રમ્ય સ્વરૂપ છે ને કર્ણપ્રિય પણ છે અને ઘાતક પણ છે. ઘાતક અવાજ ઘોંઘાટ કહેવાય છે. પણ તે અવાજ છે. કુદરતના હંમેશાં બે રૂપ જ હોય છે. સર્જનાત્મક અને વિનાશાત્મક. આ બંને રૂપોને જુદાં કરી શકાતાં નથી. સર્જન અને વિનાશનું કુદરતી એકીકરણ છે. કલાપીએ ઘણું મહાન સત્ય તેની પંક્તિ:
‘પોષતું તે મારતું શું એ નથી ક્રમ કુદરતી?’માં રજૂ કર્યું છે.
માનવીને ખબર ન હતી કે ખરેખર અવાજ શું છે? ઊર્જા બ્રહ્મ છે અને પ્રાથમિક છે, પણ નાદબ્રહ્મ ઊર્જાનો આવિષ્કાર છે. દ્વિતીય છે. અવાજ એક ઊર્જા છે. તરંગો છે. માનવી જન્મ્યો ત્યારે તેને ખબર ન હતી કે અવાજ શું છે. તે માનતો કે પૂરા વિશ્ર્વમાં અવાજ પ્રસરી શકે છે. અવાજ પૂરા વિશ્ર્વમાં તો પ્રસરી શકે પણ જ્યાં માધ્યમ હોય ત્યાં પૂરા વિશ્ર્વમાં પાંખૂં પણ માધ્યમ તો છે. પૃથ્વી પરના વાયુમંડળના માધ્યમથી તે ભલે અબજોપણું પાંખું હોય પણ તે વિશ્ર્વભરમાં છે. માટે અવાજ પણ ત્યાં ધીમો અબજો ઘણો ધીમો પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. અવાજ વિશ્ર્વની વસ્તુ સાથે જડાયેલો છે.
બાળક જન્મે ત્યારે તે રડે છે. આ વિશ્ર્વ સાથે તેના અસ્તિત્વને જોેડે છે. માનવીએ પોતાના જ શરીરમાંથી જાતજાતના અવાજો સાંભળ્યા. માનવીના કાને તેને ગ્રહણ કર્યા. આમ માનવી અવાજના રૂપને થોડું ઘણું સમજી શક્યો. વિજ્ઞાન એક મહાન, અતિ ગૂઢ જ્ઞાન છે. તેને અવાજના પૂરા શાસ્ત્રને આપણી સમક્ષ રજૂ કરી દીધું. આપણે અવાજના બ્રહ્મનો સાક્ષાત્કાર કર્યો. અવાજ આપણી દુનિયા પર મોટો આશીર્વાદ છે. અવાજ માનવીની કે પશુ-પંખી-પ્રાણીની એક સિગ્નેચર છે. જેમ માનવીના અંગૂઠાની છાપ કે ડીએનએ-આરએનએ તેની સિગ્નેચર છે તેમ માનવીનો અવાજ પણ તેની સિગ્નેચર છે.
માનવીએ પણ તૂંબડામાંથી અવાજ આવતાં સાંભળ્યો. ઢોલ, નગારાં, મૃદંગ, વીણામાંથી અવાજ આવતો સાંભળ્યો. બંસરીવાદન શરૂ થયું. શ્રીકૃષ્ણે તેને મહત્ત્વ આપ્યું. જાતજાતનાં વાદ્યો આજે અસ્તિત્વમાં છે. માનવીનું મનોરંજન પણ કરે છે અને તેને બ્રહ્મ સાથે જોડે છે. કુદરતના મહાન સ્વરૂપ સાથે માનવીને તાદાત્મ્ય કરે છે. અવાજ એ શિસ્તબદ્ધ છે. શિસ્તબદ્ધ ચાલે છે. એક રિધમ છે. ‘તરંગો જો શિસ્તબદ્ધ ચાલે તો તેને તરંગો કેમ કહેવાય?’ એ વાક્ય નકામું સાબિત થાય છે, કારણ કે તરંગો જેટલા શિસ્તબદ્ધ કોઈ જ નથી. માનવીના તરંગોનું પણ એવું જ છે. તરંગી માનવી એક જુદું જ વિચારતો નજરે ચઢે છે અને તેઓએ જ ઈતિહાસ રચ્યો છે.
તરંગો હાર્મની જન્માવી શકે. તરંગો સામયિક ક્રિયા છે અને વિશ્ર્વમાં ચાલતી સામયિક ક્રિયાઓનો એક ભાગ છે. વિજ્ઞાનીઓએ વિશ્ર્વમાં અવાજ કરતાં પણ વધારે વિસ્તૃત સામયિક ક્રિયાઓનું દર્શન કર્યું. ઉપર ઉપરથી લાગે કે વિશ્ર્વમાં ચાલતી સામયિક ક્રિયા અને અવાજને કાંઈ સંબંધ નથી પણ એવું નથી. બધા એકના એક જ છે. અદ્વૈતવાદ હવે ધીરે ધીરે સાબિત થતો લાગે છે.
સૂર્યની ફરતે પરિક્રમા કરતા ગ્રહો આ વિસ્તૃત સામયિક ક્રિયાનો ભાગ છે. વિશ્ર્વ એ મ્યુઝિક ઑફ રફીઅર છે. ગોળાઓમાંથી ઉત્પન્ન થતું સંગીત. વિશ્ર્વ પોતે જ સંગીત છે, અને કુદરતનું મહાકાવ્ય પણ. કવિતામાં પણ લય છે જે વિશ્ર્વની લયતાનો પડઘો છે. વિશ્ર્વ કવિતા અને સંગીતનો આ સંંબંધ છે. સંગીત એ વિજ્ઞાન છે. વિશ્ર્વ એ વિજ્ઞાન છે. માટે જ જ્ઞાન વિજ્ઞાન વિશ્ર્વમાં ઉચ્ચ રિયલાઈઝેશન છે. વિશ્ર્વમાં સંગીત ક્યાં નથી? અવાજ ક્યાં નથી? માટે જ ગ્રહોની ગતિના નિયમોને હાર્મોનિક લૉ કહે છે. એ જ અવાજ જ્યારે રુદ્રરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે ઘોંઘાટ કહેવાય છે. સંગીતકારો આ નાદબ્રહ્મનો સાક્ષાત્કાર કરે છે માટે સંગીત દિવ્ય છે. રાસ-ગરબા પણ આ વિશ્ર્વના લયનો જ ભાગ છે.
શ્ર્વાસોચ્છવાસ પણ વિશ્ર્વના લયનો ભાગ છે. નટરાજ સંગીત અને નૃત્યના દેવતા છે જે વિશ્ર્વની ગતિવિધિનું પ્રદર્શન કરે છે. ધરતીકંપ થાય ત્યારે પૃથ્વીના ગર્ભમાંથી મૃત્યુદેવતાનો અવાજ સંભળાય છે.
સોનોગ્રાફી આનો જ ભાગ છે. પેટમાં આંતરડાં પણ અવાજ કરતાં સંભળાય છે. પ્રકાશ એ તરંગો જ છે અને સંગીત અને દિવ્યતાનું બીજું સ્વરૂપ છે. અણુની નાભિ ફરતે પરિક્રમા કરતાં ઈલેક્ટ્રોન્સ પણ સામયિક ક્રિયા કરે છે.
વિશ્ર્વમાં તારાના મહાવિસ્ફોટ થાય છે. વિશ્ર્વમાં અંતરિક્ષમાં માધ્યમ એટલું પાંખું છે કે આપણે તેને શૂન્યાવકાશ તરીકે લઈએ છીએ. આ પરિસ્થિતિ હોવાથી વિસ્ફોટના અવાજો આપણા સુધી પહોંચતા નથી અને આપણે સલામત રીતે પૃથ્વી પર જીવીએ છીએ.
કૃષ્ણવિવર બ્લેક હોલ એ જબ્બર તારાનો અંત છે. તેમાંથી પ્રકાશ પણ બહાર નીકળી શકતો નથી, કારણ કે તેના પર પલાયનગતિ પ્રકાશની ગતિ છે. તે સતત સંકોચાતું જતું અંતરિક્ષ બિન્દુ અને તેમાં ગયેલી વસ્તું હરહંમેશ માટે અદૃશ્ય બને છે. તે હોલ ઈન હેવન્સ છે. તેની આજુબાજુ પદાર્થનું વલય બની રહે છે જે પદાર્થ તેમાં હોમાવાનો હોય છે.
આ પદાર્થના વલયમાંથી શક્તિશાળી એક્સરે નીકળે છે, કારણ કે પદાર્થ બ્લેક હોલમાં પડતાં પહેલાં તેનો ઘણો ભાગ ઊર્જામાં રૂપાંતર થાય છે. બ્લેક હોલમાંથી જે બહાર નીકળે છે તે તેની ફરતેના અંતરિક્ષમાંથી બહાર નીકળે છે.
હાલમાં વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે બ્લેક હોલમાંથી સંગીત પણ રેલાય છે. આ સંગીત જોકે બહું ધીમું છે. માટે અત્યાર સુધી શોધાયું નહોતું. વિશ્ર્વમાં સંગીતના રાગ છેડનાર વસ્તુઓમાં હવે બ્લેક હોલનું નામ પણ સામેલ થયું છે. જેમ આપણામાં સૂર્ય પણ સંગીત રેડે છે અને તારાની ટિમટિમાહટમાંથી પણ સંગીત રેલાતું મહેસૂસ થાય છે. જીવતા કે મરેલા તારામાંથી નીકળતા સંગીતને સાંભળવા કાન સરવા રાખવા પડે. રપ કરોડ પ્રકાશવર્ષ દૂર આવેલા યયાતિ મંદાકિનીના ગુચ્છમાં રહેલા એક બ્લેક હોલમાંથી રેલાતા સૂર ખગોળવિજ્ઞાનીઓએ સાંભળ્યા છે અને તેથી તેઓ આનંદિત થઈ ઊઠ્યા છે. સંગીતનું આ નવું વાદ્ય વિશ્ર્વમાં નજરે ચઢ્યું છે. વિજ્ઞાનીઓ હવે તેના નવા નવા તાર છેડતા રહીને આ સંગીતનો સ્વાદ ચાખશે.
પચીસ કરોડ પ્રકાશવર્ષ દૂર આવેલા યયાતિ મંદાકિનીના ગુચ્છમાંના એક બ્લેક હોલમાંથી રેલાતા સૂર સાંભળી આનંદિત થઈ ઊઠ્યા ખગોળશાસ્ત્રીઓ
માનવી સર્જીને કુદરતે પોતાને સમજવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી. પોતાને સમજવા પણ કુદરતે માનવીનું સર્જન કરવું પડ્યું. જેટલો માનવી કુદરત પર નિર્ભર છે તેટલી કુદરત પણ માનવી પર નિર્ભર છે. તે એકતા છે. જેમ માનવીનું મગજ શરીરનો ભાગ છે પણ તે શરીરને સમજવાનું કાર્ય કરે છે તેમ માનવી પણ કુદરતનો, કુદરતના શરીરનો ભાગ છે અને કુદરતને સમજવાનું કાર્ય કરે છે.
પૃથ્વી જન્મી ત્યારે વાયુમંડળ પણ જન્મ્યું. એ વાયુમંડળમાં ચાલતા પવનના સુસવાટા અવાજને ઉત્પન્ન કરતા હતા. વૃક્ષોમાંથી વહેતો પવન મધુર સંગીત ગાતો હતો. પછી પાણી વરસ્યું તો પાણીનો અવાજ, વરસતા વરસાદનો મધુર અવાજ, નદીઓમાં વહેતા પાણીનો કલકલ અવાજ, ઘૂઘવતા સમુદ્રોનો અવાજ, આકાશમાં થતી વીજળીનો કડકડાટ અને મેઘગર્જનાએ અવાજના અસ્તિત્વનું ભાન કરાવ્યું. માટે જ નાદબ્રહ્મની મહત્તા છે પણ તેનો પડઘો ક્યાં પડે? કુદરતે માનવીને સર્જીને આ વાત સ્થાપિત કરી. માનવીમાં જ બ્રહ્મનો પડઘો પડી શકે અને પડે છે તે જ માનવીની મહત્તા છે. નગણ્યતામાં ગણ્યતા છે. માટે તે કુદરતનો અંશ છે. બ્રહ્મનું અંગ છે અંતરિક્ષમાં જ અવાજનું અસ્તિત્વ સાબિત થાય છે.
અર્ધોઘટો ઘોષમુપૈતિ નૂનમ્
પૂર્ણોઘટો નૈવ કરોતિ શબ્દમ્॥
આ વાત બે વસ્તુ સાબિત કરે છે. એક તો કે, અંતરિક્ષ છે તો અવાજ છે. ખાલી જગ્યા છે તો અવાજ છે. અવાજને પ્રસરવા ખાલી જગ્યા જરૂરી છે. માધ્યમ જરૂરી છે. બીજું કે અધૂરો ઘડો છલકાય છે અને પૂર્ણ ઘડો અવાજ કરતો નથી. તે માનવીની પ્રકૃતિ દર્શાવે છે. અવાજ માધ્યમમાં જ ગતિ કરી શકે છે. શૂન્યાવકાશમાં અવાજ ગતિ કરી શકતો નથી પણ વિશ્ર્વમાં શૂન્યાવકાશ જ ક્યાં છે? શૂન્યાવકાશ જેવી પરિસ્થિતિ છે માટે નબળો તો નબળો અવાજ શૂન્યાવકાશમાં પણ પ્રસરે છે.
અવાજ એ કુદરતનું રમ્ય સ્વરૂપ છે ને કર્ણપ્રિય પણ છે અને ઘાતક પણ છે. ઘાતક અવાજ ઘોંઘાટ કહેવાય છે. પણ તે અવાજ છે. કુદરતના હંમેશાં બે રૂપ જ હોય છે. સર્જનાત્મક અને વિનાશાત્મક. આ બંને રૂપોને જુદાં કરી શકાતાં નથી. સર્જન અને વિનાશનું કુદરતી એકીકરણ છે. કલાપીએ ઘણું મહાન સત્ય તેની પંક્તિ:
‘પોષતું તે મારતું શું એ નથી ક્રમ કુદરતી?’માં રજૂ કર્યું છે.
માનવીને ખબર ન હતી કે ખરેખર અવાજ શું છે? ઊર્જા બ્રહ્મ છે અને પ્રાથમિક છે, પણ નાદબ્રહ્મ ઊર્જાનો આવિષ્કાર છે. દ્વિતીય છે. અવાજ એક ઊર્જા છે. તરંગો છે. માનવી જન્મ્યો ત્યારે તેને ખબર ન હતી કે અવાજ શું છે. તે માનતો કે પૂરા વિશ્ર્વમાં અવાજ પ્રસરી શકે છે. અવાજ પૂરા વિશ્ર્વમાં તો પ્રસરી શકે પણ જ્યાં માધ્યમ હોય ત્યાં પૂરા વિશ્ર્વમાં પાંખૂં પણ માધ્યમ તો છે. પૃથ્વી પરના વાયુમંડળના માધ્યમથી તે ભલે અબજોપણું પાંખું હોય પણ તે વિશ્ર્વભરમાં છે. માટે અવાજ પણ ત્યાં ધીમો અબજો ઘણો ધીમો પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. અવાજ વિશ્ર્વની વસ્તુ સાથે જડાયેલો છે.
બાળક જન્મે ત્યારે તે રડે છે. આ વિશ્ર્વ સાથે તેના અસ્તિત્વને જોેડે છે. માનવીએ પોતાના જ શરીરમાંથી જાતજાતના અવાજો સાંભળ્યા. માનવીના કાને તેને ગ્રહણ કર્યા. આમ માનવી અવાજના રૂપને થોડું ઘણું સમજી શક્યો. વિજ્ઞાન એક મહાન, અતિ ગૂઢ જ્ઞાન છે. તેને અવાજના પૂરા શાસ્ત્રને આપણી સમક્ષ રજૂ કરી દીધું. આપણે અવાજના બ્રહ્મનો સાક્ષાત્કાર કર્યો. અવાજ આપણી દુનિયા પર મોટો આશીર્વાદ છે. અવાજ માનવીની કે પશુ-પંખી-પ્રાણીની એક સિગ્નેચર છે. જેમ માનવીના અંગૂઠાની છાપ કે ડીએનએ-આરએનએ તેની સિગ્નેચર છે તેમ માનવીનો અવાજ પણ તેની સિગ્નેચર છે.
માનવીએ પણ તૂંબડામાંથી અવાજ આવતાં સાંભળ્યો. ઢોલ, નગારાં, મૃદંગ, વીણામાંથી અવાજ આવતો સાંભળ્યો. બંસરીવાદન શરૂ થયું. શ્રીકૃષ્ણે તેને મહત્ત્વ આપ્યું. જાતજાતનાં વાદ્યો આજે અસ્તિત્વમાં છે. માનવીનું મનોરંજન પણ કરે છે અને તેને બ્રહ્મ સાથે જોડે છે. કુદરતના મહાન સ્વરૂપ સાથે માનવીને તાદાત્મ્ય કરે છે. અવાજ એ શિસ્તબદ્ધ છે. શિસ્તબદ્ધ ચાલે છે. એક રિધમ છે. ‘તરંગો જો શિસ્તબદ્ધ ચાલે તો તેને તરંગો કેમ કહેવાય?’ એ વાક્ય નકામું સાબિત થાય છે, કારણ કે તરંગો જેટલા શિસ્તબદ્ધ કોઈ જ નથી. માનવીના તરંગોનું પણ એવું જ છે. તરંગી માનવી એક જુદું જ વિચારતો નજરે ચઢે છે અને તેઓએ જ ઈતિહાસ રચ્યો છે.
તરંગો હાર્મની જન્માવી શકે. તરંગો સામયિક ક્રિયા છે અને વિશ્ર્વમાં ચાલતી સામયિક ક્રિયાઓનો એક ભાગ છે. વિજ્ઞાનીઓએ વિશ્ર્વમાં અવાજ કરતાં પણ વધારે વિસ્તૃત સામયિક ક્રિયાઓનું દર્શન કર્યું. ઉપર ઉપરથી લાગે કે વિશ્ર્વમાં ચાલતી સામયિક ક્રિયા અને અવાજને કાંઈ સંબંધ નથી પણ એવું નથી. બધા એકના એક જ છે. અદ્વૈતવાદ હવે ધીરે ધીરે સાબિત થતો લાગે છે.
સૂર્યની ફરતે પરિક્રમા કરતા ગ્રહો આ વિસ્તૃત સામયિક ક્રિયાનો ભાગ છે. વિશ્ર્વ એ મ્યુઝિક ઑફ રફીઅર છે. ગોળાઓમાંથી ઉત્પન્ન થતું સંગીત. વિશ્ર્વ પોતે જ સંગીત છે, અને કુદરતનું મહાકાવ્ય પણ. કવિતામાં પણ લય છે જે વિશ્ર્વની લયતાનો પડઘો છે. વિશ્ર્વ કવિતા અને સંગીતનો આ સંંબંધ છે. સંગીત એ વિજ્ઞાન છે. વિશ્ર્વ એ વિજ્ઞાન છે. માટે જ જ્ઞાન વિજ્ઞાન વિશ્ર્વમાં ઉચ્ચ રિયલાઈઝેશન છે. વિશ્ર્વમાં સંગીત ક્યાં નથી? અવાજ ક્યાં નથી? માટે જ ગ્રહોની ગતિના નિયમોને હાર્મોનિક લૉ કહે છે. એ જ અવાજ જ્યારે રુદ્રરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે ઘોંઘાટ કહેવાય છે. સંગીતકારો આ નાદબ્રહ્મનો સાક્ષાત્કાર કરે છે માટે સંગીત દિવ્ય છે. રાસ-ગરબા પણ આ વિશ્ર્વના લયનો જ ભાગ છે.
શ્ર્વાસોચ્છવાસ પણ વિશ્ર્વના લયનો ભાગ છે. નટરાજ સંગીત અને નૃત્યના દેવતા છે જે વિશ્ર્વની ગતિવિધિનું પ્રદર્શન કરે છે. ધરતીકંપ થાય ત્યારે પૃથ્વીના ગર્ભમાંથી મૃત્યુદેવતાનો અવાજ સંભળાય છે.
સોનોગ્રાફી આનો જ ભાગ છે. પેટમાં આંતરડાં પણ અવાજ કરતાં સંભળાય છે. પ્રકાશ એ તરંગો જ છે અને સંગીત અને દિવ્યતાનું બીજું સ્વરૂપ છે. અણુની નાભિ ફરતે પરિક્રમા કરતાં ઈલેક્ટ્રોન્સ પણ સામયિક ક્રિયા કરે છે.
વિશ્ર્વમાં તારાના મહાવિસ્ફોટ થાય છે. વિશ્ર્વમાં અંતરિક્ષમાં માધ્યમ એટલું પાંખું છે કે આપણે તેને શૂન્યાવકાશ તરીકે લઈએ છીએ. આ પરિસ્થિતિ હોવાથી વિસ્ફોટના અવાજો આપણા સુધી પહોંચતા નથી અને આપણે સલામત રીતે પૃથ્વી પર જીવીએ છીએ.
કૃષ્ણવિવર બ્લેક હોલ એ જબ્બર તારાનો અંત છે. તેમાંથી પ્રકાશ પણ બહાર નીકળી શકતો નથી, કારણ કે તેના પર પલાયનગતિ પ્રકાશની ગતિ છે. તે સતત સંકોચાતું જતું અંતરિક્ષ બિન્દુ અને તેમાં ગયેલી વસ્તું હરહંમેશ માટે અદૃશ્ય બને છે. તે હોલ ઈન હેવન્સ છે. તેની આજુબાજુ પદાર્થનું વલય બની રહે છે જે પદાર્થ તેમાં હોમાવાનો હોય છે.
આ પદાર્થના વલયમાંથી શક્તિશાળી એક્સરે નીકળે છે, કારણ કે પદાર્થ બ્લેક હોલમાં પડતાં પહેલાં તેનો ઘણો ભાગ ઊર્જામાં રૂપાંતર થાય છે. બ્લેક હોલમાંથી જે બહાર નીકળે છે તે તેની ફરતેના અંતરિક્ષમાંથી બહાર નીકળે છે.
હાલમાં વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે બ્લેક હોલમાંથી સંગીત પણ રેલાય છે. આ સંગીત જોકે બહું ધીમું છે. માટે અત્યાર સુધી શોધાયું નહોતું. વિશ્ર્વમાં સંગીતના રાગ છેડનાર વસ્તુઓમાં હવે બ્લેક હોલનું નામ પણ સામેલ થયું છે. જેમ આપણામાં સૂર્ય પણ સંગીત રેડે છે અને તારાની ટિમટિમાહટમાંથી પણ સંગીત રેલાતું મહેસૂસ થાય છે. જીવતા કે મરેલા તારામાંથી નીકળતા સંગીતને સાંભળવા કાન સરવા રાખવા પડે. રપ કરોડ પ્રકાશવર્ષ દૂર આવેલા યયાતિ મંદાકિનીના ગુચ્છમાં રહેલા એક બ્લેક હોલમાંથી રેલાતા સૂર ખગોળવિજ્ઞાનીઓએ સાંભળ્યા છે અને તેથી તેઓ આનંદિત થઈ ઊઠ્યા છે. સંગીતનું આ નવું વાદ્ય વિશ્ર્વમાં નજરે ચઢ્યું છે. વિજ્ઞાનીઓ હવે તેના નવા નવા તાર છેડતા રહીને આ સંગીતનો સ્વાદ ચાખશે.
No comments:
Post a Comment