નક્ષત્ર અને રાશિ શું છે?
પૃથ્વી સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરે છે અને ચંદ્ર પૃથ્વીની પ્રદક્ષિણા કરે છે! પૃથ્વી અને તેનો ઉપગ્રહ ચંદ્ર બંને એક સાથે સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરે છે! પૃથ્વીની આસપાસ પણ ફરતો હોવાથી બંનેની સૂર્ય સામે આવવાની ગતિવિધિ જુદી હોય છે! વળી સૂર્ય, પૃથ્વી અને ચંદ્ર પોતાની ધરી ઉપર પણ ફરતા હોય છે! બ્રહ્માંડની આ જટિલમાં જટિલ રચના છે પણ આ ચક્ર ચોક્કસ સમય જાળવીને ભારે નિયમિતતાથી ચાલ્યા કરે છે! આથી આપણે સમયનું પ્રમાણમાપ સૂર્ય અને ચંદ્રની ગતિના આધારે કરીએ છીએ. ચંદ્રની સ્થિતિઓને ચોક્કસાઈથી નક્કી કરવા માટે ખગોળ શાસ્ત્રીઓએ તેમની ભ્રમણ કક્ષાના ભાગલા કર્યા છે! આકાશમાં બીજું કશું હોય નહીં એટલે તેમની આસપાસના તારાઓનો પણ ઉપયોગ કર્યો છે!
આપણને હંમેશાં ચંદ્ર આકાશમાં સરકતો દેખાય છે. આજે જે તારાઓની નજીક હોય ત્યાં બીજે દિવસે હોતો નથી! આકાશમાં ચંદ્ર જે માર્ગે અટકે છે, માર્ગમાં આવતા તારાના ઝૂમખાનાં નામ આપીને ચંદ્રનું સ્થાન નક્કી થાય છે. આવા બધા મળીને ર૭ ઝુમખા છે! ચંદ્ર ર૭ સ્ટેશનો વટાવીને અમાસ સુધી ચકરાવો પૂરો કરે છે! આ ર૭ ઝૂમખાને નક્ષત્ર કહેવામાં આવે છે!
પૃથ્વી સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરે છે, પરંતુ પૃથ્વી પરથી જોઈએ તો સૂર્ય એક વર્ષ પૃથ્વીનું એક ચક્કર કાપતો હોય એમ લાગે છે! આને આપણે એક વર્ષ કહીએ છીએ. સૂર્યના આ માર્ગના ૧૨ ભાગ પાડવામાં આવ્યા છે. આ દરેક ભાગમાં ચોક્કસ આકારના તારાનું ઝુમખું છે! આ ઝુમખાના આકાર મુજબ તેના નામ પાડ્યા છે. આ બધા નામો અંગ્રેજી ઉપરથી ઊતરી આવ્યા છે.
પૃથ્વી સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરે છે અને ચંદ્ર પૃથ્વીની પ્રદક્ષિણા કરે છે! પૃથ્વી અને તેનો ઉપગ્રહ ચંદ્ર બંને એક સાથે સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરે છે! પૃથ્વીની આસપાસ પણ ફરતો હોવાથી બંનેની સૂર્ય સામે આવવાની ગતિવિધિ જુદી હોય છે! વળી સૂર્ય, પૃથ્વી અને ચંદ્ર પોતાની ધરી ઉપર પણ ફરતા હોય છે! બ્રહ્માંડની આ જટિલમાં જટિલ રચના છે પણ આ ચક્ર ચોક્કસ સમય જાળવીને ભારે નિયમિતતાથી ચાલ્યા કરે છે! આથી આપણે સમયનું પ્રમાણમાપ સૂર્ય અને ચંદ્રની ગતિના આધારે કરીએ છીએ. ચંદ્રની સ્થિતિઓને ચોક્કસાઈથી નક્કી કરવા માટે ખગોળ શાસ્ત્રીઓએ તેમની ભ્રમણ કક્ષાના ભાગલા કર્યા છે! આકાશમાં બીજું કશું હોય નહીં એટલે તેમની આસપાસના તારાઓનો પણ ઉપયોગ કર્યો છે!
આપણને હંમેશાં ચંદ્ર આકાશમાં સરકતો દેખાય છે. આજે જે તારાઓની નજીક હોય ત્યાં બીજે દિવસે હોતો નથી! આકાશમાં ચંદ્ર જે માર્ગે અટકે છે, માર્ગમાં આવતા તારાના ઝૂમખાનાં નામ આપીને ચંદ્રનું સ્થાન નક્કી થાય છે. આવા બધા મળીને ર૭ ઝુમખા છે! ચંદ્ર ર૭ સ્ટેશનો વટાવીને અમાસ સુધી ચકરાવો પૂરો કરે છે! આ ર૭ ઝૂમખાને નક્ષત્ર કહેવામાં આવે છે!
પૃથ્વી સૂર્યની પ્રદક્ષિણા કરે છે, પરંતુ પૃથ્વી પરથી જોઈએ તો સૂર્ય એક વર્ષ પૃથ્વીનું એક ચક્કર કાપતો હોય એમ લાગે છે! આને આપણે એક વર્ષ કહીએ છીએ. સૂર્યના આ માર્ગના ૧૨ ભાગ પાડવામાં આવ્યા છે. આ દરેક ભાગમાં ચોક્કસ આકારના તારાનું ઝુમખું છે! આ ઝુમખાના આકાર મુજબ તેના નામ પાડ્યા છે. આ બધા નામો અંગ્રેજી ઉપરથી ઊતરી આવ્યા છે.
No comments:
Post a Comment