સ્ટેવીઆ: ડાયાબિટીસના દર્દીઓ અને મેદસ્વીઓ માટે આશીર્વાદરૂપ --- ક્ધિનર આચાર્ય

સ્ટેવીઆ એક એવી અદ્ભુત વનસ્પતિ છે જે ડાયાબિટીશના દર્દીઓ માટે કોઇ આશીર્વાદથી કમ નથી. એ એક પ્રકારનું કુદરતી સ્વીટનર છે. સુગર ફ્રી કે તેના જેવા રસાયણ લેવાથી થતા નુકસાન 

જગજાહેર છે. જયારે સ્ટેવીઆ તો ગળ્યું હોવા છતાં અનેક પ્રકારના ફાયદા કરે છે. તેનામાં મીઠાશ તો છે પણ તેના સેવનથી બ્લડ સુગરનું લેવલ હાઇ થતું નથી. ચા, દૂધ, કોફી કે શરબત એવા અનેક

પ્રકારના પીણામાં અને મીઠાઇમાં પણ સ્ટેવીઆનો ઉપયોગ થઇ શકે છે. ચા વગેરેમાં ગરમ કરવા છતાં તેની મીઠાશ ઊડી જતી નથી. શરીર ઉતારવા માગતા લોકો માટે પણ સ્ટેવીઆ એક આશીર્વાદ છે. ખાંડના સેવનને લીધે શરીરની ચરબી ખાસ્સી હદે વધતી 

હોય છે.

ખાંડના સ્થાને ચા, કોફી વગેરેમાં નિયમિત સ્ટેવીઆનો ઉપયોગ કરવામાં આવે તો ડાયાબિટીસનો ખતરો પણ ટળે અને શરીર પર ઊતરતું જાય. સ્ટેવીઆનો આ છોડ અને તેની ગુણવત્તા આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણે વૈજ્ઞાનિક રીતે પણ સિદ્ધ થયેલી છે. સ્ટેવીઆમાં ખાંડ કરતા ૩૦૦ ગણી મીઠાશ છે. 

બ્લડ-ગ્લુકોઝ પર તેની નહંીવત અસર હોવાના કારણે ગાર્બાહાઈડ્રેટસ ક્ધટ્રોલ્ડ ડાયટ લેતા લોકો 

માટે ઉપકારક છે. મહાન ભૌતિક વિજ્ઞાની 

પેટરસ જેકોબ્સ સ્ટીવ્સ (૧૫૦૦-૧૫૫૬)ની સ્મૃતિમાં આ વનસ્પતિનું નામ સ્ટેવીઆ રાખવામાં આવ્યું છે. દક્ષિણ અમેરિકા, મધ્ય અમેરિકા, મેક્સિકો, એટિઝોના, ન્યુ મેક્સિકો જેવા દેશોમાં વિપુલ માત્રામાં આ વનસ્પતિ થાય છે. જાપાનમાં ખાંડની બદલે દાયકાઓથી સ્ટેવીઆનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. સ્ટેવીઆઐનાં પાન સરકોઝ કરતાં ૪૦ ગણી મીઠાશ ધરાવે છે. વિશ્ર્વની કેટલીક પ્રજા ૧૫૦૦ કરતાં પણ વધુ વર્ષથી તેનો ઔષધ તરીકે ઉપયોગ 

કરે છે.

૧૮૯૯માં સ્વિસ બોટનીસ્ટ મોઈસીસ સેન્ટીઆગો બેર્ટોનીએ પ્રથમ વખત તેની લાક્ષણિકતાને પદ્ધતિસર રીતે ઓન પેપર લોકો સમક્ષ રજૂ કરી. ત્યારબાદ છેક ૧૯૩૧ સુધી આ બાબતે કોઈ જ સંશોધન થયા ન હતાં. ત્યાર બાદ બે ફ્રેંચ વૈજ્ઞાનિકોએ તેની મીઠાશને અલગ તારવવાનાં સંશોધનો કર્યાં. ૧૯૫૫માં એગ્લાયકોન અને ગ્લાયકોલાઇડના બંધારણ બાબતે સુસ્પષ્ટ વિગતો રજૂ કરવામાં આવી. 

૧૯૭૦ના દાયકામાં ખાંડ સિવાયના અન્ય સ્વીટનર કેન્સર નોતરતા હોવાની વાત બહાર આવ્યા બાદ પ્રથમ જાપાનમાં સ્ટેવીઆની ખેતીનો પ્રારંભ થયો. જાપાનમાં કોકો-કોલા સહિતના પીણામાં છેક ૧૯૭૧થી સ્ટેવીઆનો ઉપયોગ થાય છે. સ્ટેવીઆના અનેક ફાયદા છે. જેમાંથી કેટલાંક ફાયદાઓ નીચે મુજબ છે.

(૧) બ્લડ સુગરનું પ્રમાણ ઘટાડી ડાયાબિટીસ સામે લડત આપે છે.

અમેરિકન ડાયાબિટીસ એસોસિએશનનો અભિપ્રાય એવો છે કે સ્ટેવીઆ ખાંડનો બહેતર વિકલ્પ છે. ખાસ કરીને ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે, તેના પાંદડામાં ‘સ્ટેવીઆલ ગ્લાયકોસીડ’ નામનો એક એવો પદાર્થ હોય છે જેને માનવ શરીર શોષી શકતું નથી કે તેને તોડી શકતું નથી. તેનો સીધો જ નિકાલ થઇ જાય છે. ઈન્સ્યુલીન રેસિસ્ટન્સમાં તે વધારો કરતું હોવાથી ડાયાબિટીશના દર્દી માટે તે શ્રેષ્ઠ છે. કારણ કે આ રીતે બ્લડ સુગરના સ્તરને સ્થિર કરે છે. તે પેન્ક્રીઆસની સ્થિતિને બહેતર બનાવે છે. ડાયાબિટીસના દર્દી માટે સ્ટેવીઆચા આશીર્વાદરૂપ બની શકે છે.

(૨) હાઈ બ્લડપ્રેશરને અંકુશમાં રાખે છે.

બ્રાઝીલીઅન જર્નલ ઓફ બાયોલોજી એન્ડ ટેકનોલોજીમાં કહ્યા મુજબ સ્ટેવીઆનું લાંબા ગાળાનું સે વન હાઇ બ્લડપ્રેશરની સારવારમાં મદદરૂપ નીવડે છે. 

(૩) ખીલ અને ખોડાને દૂર કરે છે.

તેના એન્ટિ બેક્ટેરીઅલ, એન્ટી ફન્ગલ અને એન્ટિ ઈન્ફલેમેટરી ગુણઘર્મોને કારણે સ્ટેવીઆ જિદ્દી ખીલ અને ખોડાની સારવારમાં સારું પરિણામ આપે છે. શુષ્ક અને ર્જીણ વાળની સારવારમાં પણ સ્ટેવીઆ ઉપયોગી નીવડે છે.

(૪) ત્વચા પરની કરચલી દૂર કરી વૃદ્ધત્વને ધીમું પાડ છે.

સ્ટેવીઆમાં રહેલો રેટીનોઈક એસિડ નામનો પદાર્થ ત્વચાની કરચલીનો દુશ્મન છે. કોશની નાશ પામવાની પ્રક્રિયા પર નિયંત્રણ લાવી તે કોષના આયુષ્યને લંબાવે છે.

(૫) દાંત અને પેઢાનું પક્ષણ કરે છે.

ફક્ત મોંમાં જ થતાં કેટલાક બેકટેરીઆ પેઢાના જીંજીવાઈટસ નામના રોગ માટેનું કારણ બનતા હોય છે. સ્ટેવીઓમાં રહેલો એક પદાર્થ દાંતમાનાં થતા પોલાણને અટકાવે છે. દાંત પરની છારીને દૂર કરે છે અને બેકટેરીયા મારી હટાવે છે. આમ આ દર્દનાક વધી એવા જીંજીવાઈટીસ સામેની લડતમાં સ્ટેવીઆ મદદરૂપ બને છે. સ્ટેવીઆના પાંદડામાં રહેલા ટેનિલ્સ. વિટામિન-એ, સી, મેગ્નેશ્યમ, ઝિંક અને આયર્ન, દાંત અને દાઢની તકલીફોમાં સારું પરિણામ આપે છે.

(૬) પિત્ત- છાતીની બળતરા અને અપચામાં ઉપયોગી.

સ્ટેવીઆમાં રહેલું ગ્લાયકોસાઈડ અપચાની સારવારમાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. તે છાતીની બળતરા પણ મટાડે છે. તેમાં ખૂબ જ ફાઇબર, કાર્બોહાઈડ્રેટસ, પ્રોટીન, ઝિંક અને આયર્ન હોવાથી આ તકલીફોમાં તે મદદ કરે છે.

(૭) ઝડપથી વજન ઘટાડવામાં મદદરૂપ બને છે.

બીજા કૃત્રિમ સ્વીટનરની જેવી કડવાશ તેમાં બિલકુલ નથી અને તેમાં કેલરીનું પ્રમાણ શૂન્ય હોવાથી ગમે તેટલી માત્રામાં તેનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. તેમાં રહેલા ગ્લાયકોસાઈડના કારણે બેકેડ ડિશ તેમ જ ગરમ રસોઈમાં પણ તેનો ઉપયોગ થઇ શકે છે. સ્ટેવીઆના પાંદડાંમાં એક એવો ગુણ છે કે તે ચરબીવાળા ખોરાક માટેની તલપ મિટાવે છે. વધારાના ખોરાક માટેની ઈચ્છાને તે મિટાવે છે.

(૮) જખ્મોમાં ઝડપી રૂઝ લાવે છે.

સંશોધનો જણાવે છે કે સ્ટેવીઆના કેટલાક ઘટકો શરીરમાં થતી કેટલીક અનિચ્છનીય જૈવિક પ્રક્રિયાને થોભાવી દે છે. તેના આ ગુણધર્મના કારણે ચામડીના સામાન્ય એવા ચેપ અને કેટલાક હઠીલા ઝખ્મોને રૂઝવવામાં તે મદદરૂપ બને છે.