સૌરભ શાહ -- માણસ જેની કલ્પના કરે છે તે વહેલીમોડી સાકાર થયા વિના રહેતી નથી

જેમનો ભય લાગતો હોય એમને મળવાનું ટાળવું નહીં. એમને પ્રસન્નતાથી મળવું. આવું કરવાથી કાં તો તેઓ તમારા શુભ કાર્યની સાંકળમાં એક સોનેરી કડી બની જશે અથવા સાહજિકપણે તમારા માર્ગમાંથી ખસી જશે 

મૅન ટુ મૅન - સૌરભ શાહ

કોઈ પણ પુરુષ, ફૉર ધૅટ મૅટર કોઈ પણ વ્યક્તિ, સફળતાની ઈચ્છા કરે અને નિષ્ફળતા માટે તૈયારી રાખે તો તેને નિષ્ફળતા જ મળવાની છે. આ માનસશાસ્ત્રીય વાત માણસનું મન પારખીને ફલોરેન્સ સ્કોવેલે કહી છે. નવા વિચારોની એ સ્પિરિચ્યુલ લીડર હતી અને છેક ૧૯૪૦ની સાલમાં ૬૯ વર્ષનું આયુષ્ય પામીને ગુજરી ગઈ.

માણસે જે વસ્તુની મનોમન માગણી કરી હોય એની એણે તૈયારી રાખવી જ જોઈએ, એ માટેનાં કોઈ ચિહ્નો ક્યાંય કળાતાં ન હોય તો પણ.

માણસ નકામા વિચારો ખંખેરીને પોતાના લક્ષ્ય તરફ ગતિ કરતો ક્યારે થઈ જાય? શ્રદ્ધા હોય ત્યારે. માણસને ઘણીવાર મોટી સિદ્ધિ મળવાની હોય તે પહેલાં એને નિષ્ફળતા અને હતાશા ઘેરી વળતી હોય છે. દુનિયા આખી તમને નિષ્ફળ ગણતી હોય છતાં એક, માત્ર એક જ વ્યક્તિ, તમને સક્સેસફુલ માનતી હોય તો તમે કદી નિષ્ફળ નહીં જાઓ. કેટલાક મહાન માણસોની સફળતા એમની પત્ની, એમના મિત્રો કે કોઈ સ્વજન કે પ્રિયજને એમનામાં મૂકેલી શ્રદ્ધાને આભારી હોય છે.

જે. કૃષ્ણમૂર્તિની જેમ ફલોરેન્સ સ્કોવેલ પણ માને છે કે માણસ જ્યાં સુધી પરિસ્થિતિનો વિરોધ કરશે ત્યાં સુધી એ પરિસ્થિતિ એની સાથે જ રહેશે. સંજોગોથી ભાગી છૂટવાનો પ્રયત્ન થશે તો આ સંજોગો એની પાછળ પડશે. એને બદલે પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિને સ્વીકારી લેવાથી, એનાથી સહેજ પણ વિચલિત ન થવાથી, તે સંજોગો આપોઆપ બીજે માર્ગે ફંટાઈ જતા હોય છે. બહારની પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિને માણસની અંદરની લાગણીઓ પ્રતિસાદ નથી આપતી ત્યારે બહારની એ પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિ એના માર્ગમાંથી દૂર હટી જાય છે. દલાઈ લામાએ એક ઈન્ટરવ્યૂમાં કહ્યું હતું કે મારી ભીતરની શાંતિ એટલી ગાઢ અને અપાર છે કે બહાર બનતા ગમે એટલા આકરા બનાવો પણ એ શાંતિને ડહોળી શકતા નથી. દલાઈ લામા જેવી ભીતરની શાંતિ માણસને ધમાચકડીભર્યા વાતાવરણમાં પણ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. જરૂર છે માત્ર થોડો પ્રયત્ન કરવાની. આવા પ્રયત્નો સાચી દિશામાં થાય તે જરૂરી. કોઈ બાબાબાપુ કે દાદાસ્વામીના રવાડે ન ચડી જવાય એનું ખાસ ધ્યાન રાખવું.

હિંદુ તત્ત્વજ્ઞાનના કર્મના સિદ્ધાંતને સમર્થન આપતાં સ્કોવેલ કહે છે કે માણસનાં કાર્યો, વિચારો અને શબ્દો મોડાં - વહેલાં પણ અચૂક એના ભણી જ પાછાં વળે છે. બૂમરેંગની જેમ માણસ જે આપે છે તે જ પામે છે. અહીં એક વાત જરા ધ્યાનથી સમજવા જેવી છે. અનાજની કોઠીમાં પહેલાં બાજરો ભરીને ઉપર ઘઉં નાખવામાં આવે તો નીચેના કાણામાંથી પહેલાં બાજરો જ નીકળશે, ઘઉં નહીં - આવું ઉદાહરણ આપીને કર્મના સિદ્ધાંતો શીખવનારા તદ્દન સાંકડી અને જૂનવાણી દૃષ્ટિ ધરાવનારા હોય છે. એમની પાસે કર્મનો નિયમ સમજવા જનારાઓમાં માનસિક ગામડિયાપણું હોય છે એ વાત થોડા દિવસ પહેલાં પણ એક જુદા સંદર્ભમાં મેં ‘ગુડ મોર્નિંગ’ કૉલમમાં લખી હતી. હકીકત એ છે કે સારું કામ કરવાથી કે સારું વર્તન કરવાથી કે સારું વિચારવાથી મોટે ભાગે (મોટે ભાગે, દર વખતે નહીં) સામેની વ્યક્તિ આપણી સાથે એ જ રીતનો વ્યવહાર કરતી હોય છે. ક્યારેક સદ્વર્તનનો યોગ્ય પ્રતિસાદ ન મળે ત્યારે વિચારવું જોઈએ કે ખરાબ વર્તાવથી, ખરાબ બોલવાથી કે ખરાબ વિચારવાથી સૌથી પહેલું અને સૌથી મોટું નુકસાન આપણા પોતાના મનને થતું હોય છે. કોઈને માઠા શબ્દો કહી દીધા પછી, કોઈના પર ગુસ્સો કરી દીધા પછી, કોઈને છેતરી લીધા પછી કે કોઈની સાથે બનાવટ કરી લીધા પછી સૌથી પહેલા ઉઝરડા આપણા પોતાના માનસપટ પર પડતા હોય છે. કર ભલા, હોગા ભલાના સૂત્રને આ સંદર્ભમાં સ્વીકારવું જોઈએ.

શંકા અને ભય વિશે ઘણા ચિંતકોએ મનન કર્યું. આ બે ભાવ માણસને કોરી ખાનારી સૌથી વિકરાળ લાગણીઓ છે. ફ્લોરેન્સ સ્કોવેલ કહે છે કે એક તરફ માણસ અને એના ઊંચા આદર્શો તથા બીજી તરફ એના હૃદયની ઈચ્છા - આ બંને વચ્ચે શંકા અને ભય અવરોધક બનીને ઊભાં હોય છે. આમ થશે કે નહીં એવી ચિંતા કર્યા વિના માણસ ઈચ્છા કરે તો એની દરેક ઈચ્છા તત્કાળ પૂરી થવાની. ભય મનુષ્યનો સૌથી મોટો દુશ્મન છે. નિષ્ફળતાનો ભય, અભાવનો ભય, માંદગીનો ભય, અસલામતીનો ભય. સંપૂર્ણ પ્રેમ ભયને નિર્મૂળ કરે છે. કોઈ વાર માણસને કોઈ વ્યક્તિનો ભય લાગતો હોય છે. એવા સમયે જેમનો ભય લાગતો હોય એમને મળવાનું ટાળવું નહીં. એમને પ્રસન્નતાથી મળવું. સ્કોવેલ કહે છે કે આવું કરવાથી કાં તો તેઓ તમારા શુભ કાર્યની સાંકળમાં એક સોનેરી કડી બની જશે અથવા તો સાહજિકપણે તમારા માર્ગમાંથી ખસી જશે.

ભય છોડીને શાંત થવું અઘરું જરૂર છે. આર્થિક અસલામતીના ભયમાંથી બહાર આવવું સૌથી અઘરું છે. એક વાત તો નિશ્ર્ચિત છે જ, વધુ ને વધુ પૈસો ભેગો કર્યા કરવાથી આર્થિક અસલામતી દૂર થતી નથી. કદાચ વધે ખરી. ઈશ્ર્વરે બે હાથ અને મગજ મહેનત કરવા માટે આપ્યાં છે, જે દિશામાંથી મળે તે દિશામાંથી પૈસો ઉસેટી લેવા માટે નહીં. મહેનત થતી રહેશે, નિરંતર થતી રહેશે તો પૈસો આપોઆપ આવ્યા કરશે. મોટાભાગના લોકો આટલું તો સમજતા હોય છે. એમની ચિંતા એ વખત માટેની હોય છે જ્યારે બે હાથ અને / અથવા મગજ મહેનત ન કરી શકે એવા સંજોગો સર્જાયા ત્યારે શું થશે? ત્યારની વાત ત્યારે એવું કહી દેવાથી સમાધાન થતું નથી. ભવિષ્યની આ પ્રકારની અસલામતીમાંથી મુક્તિ મેળવવા એક જ વાત માણસની વહારે ધાતી હોય છે - શ્રદ્ધા. આ શ્રદ્ધાને કારણે જ માણસને જીવનમાં ગમે એવી કપરી પરિસ્થિતિમાં ટકી રહેવાનું બળ મળે છે. શ્રદ્ધાનો ટેકો તૂટી પડે ત્યારે માણસ પોતે ભાંગી પડે. શ્રદ્ધાને ટકાવી રાખવા ફલોરેન્સ સ્કોવેલ કહે છે કે માણસની શ્રદ્ધાનો આધાર એની કલ્પનાશક્તિ પર રહેલો છે. માણસ જેની કલ્પના કરે તે વહેલીમોડી સાકાર થયા વિના રહેતી નથી. માણસ સતત કલ્પના કર્યા કરે કે પોતાને અમુક રોગો થશે તો મોટી ઉંમરે એને એ રોગ થવાની શક્યતા ઘણી વધી જવાની. માણસ કલ્પના કરતો રહે કે પોતે આર્થિક રીતે બેહાલ થઈ જશે કે કુટુંબીજનો એને તરછોડી દેશે તો વહેલુંમોડું એના જીવનમાં એવું જ બનવાનું.

આનો અર્થ એ થયો કે માણસે હંમેશાં સારી કલ્પનાઓ કરતાં શીખવું જોઈએ. પ્રેમ, મૈત્રી, ઊંચા આદર્શો, પ્રસન્નતા, સમૃદ્ધિ અને સારા આરોગ્યની કલ્પનાઓ કરવી જોઈએ. આવી કલ્પનાઓ કરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાનું કે સ્વપ્નામાં અને દિવાસ્વપ્નોમાં ફરક હોય છે. આ પ્રકારની કલ્પનાઓ તથા શેખચલ્લીની કલ્પનાઓ વચ્ચે આભજમીનનું અંતર છે. આ કલ્પનાઓને બે હાથ તથા એક દિમાગનું મજબૂત પીઠબળ છે. આ કલ્પનાઓને સાકાર કરવાની મહેનત કલ્પના કરવાની સાથોસાથ થવી જોઈએ. ફલોરેન્સ સ્કોવેલની તમામ વાતોનો એક વાક્યમાં સાર એટલો જ કે માણસના મગજનું જેવું વાતાવરણ હશે અર્થાત્ એના મગજમાં જેવા વિચારો ચાલતા હશે એવું જ એનું જીવન બની જવાનું. હવે તમે જ નક્કી કરો કે તમારે કેજરીવાલના તમાશાઓ વિશે વધારે વિચારવું છે? 



પ્રથમ પુરુષ એકવચન

જો તમને લાગતું હશે કે તમે કરી શકો એમ છો તમે કરી શકવાના અને તમને એવું લાગતું હોય કે નહીં કરી શકો તો તમે સાચા છો! - મૅરી કૅ ઍશ