http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=62037
અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીના પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ ઉપયોગે આપણી જીવનશૈલી બદલી નાખી છે
આજથી પ૦ વર્ષ પહેલાંના જીવન વિશે વિચાર કરીએ તો જણાશે કે આજે આપણા જીવનમાં કેટલા બધા ફેરફાર થયા છે. ખેડૂત માત્ર તારા અને નક્ષત્ર પર આધાર રાખીને વરસાદની આગાહી કરતો હતો, તેને હવે હવામાનખાતા તરફથી ચિત્રો સાથે માહિતી મળે છે. પૃથ્વીના કયા ભાગમાં વાવાઝોડું, વંટોળિયો કે અનાવૃષ્ટિ થશે તેની આગોતરી જાણ થઇ શકે છે, અંતરિક્ષ નેવિગેશન ટેક્નોલોજીથી વાયુયાન અને સબમરીનની સુરક્ષામાં અનેક ગણો વધારો થયો છે. ગ્લોબલ પોઝિશનિંગ સેટેલાઇટ્સ (સ્થિતિ નિર્ધારણ ઉપગ્રહો-જીપીએસ)ની મદદથી સબમરીન બરફના પહાડ સાથે કે ખતરનાક સમુદ્રકિનારા સાથે ટકરાયા વિના મુસાફરી કરે છે.
વિકાસનું મુખ્ય કારણઃ અંતરિક્ષના ઉપયોગમાં વધુ સગવડ ત્યારે થશે જ્યારે વૈજ્ઞાનિકો અંતરિક્ષના વિશિષ્ટ ગુણો જેવા કે વિકિરણોની વિભિન્ન અસરો અને પ્રક્રિયાઓ, સૂક્ષ્મ ગુરુત્વ, શૂન્યાવકાશ વિશે વધુ સંશોધન કરશે. રોબોટિક્સ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, ઔષધિ વિજ્ઞાન, મિનિએચરાઇઝેશન (સૂક્ષ્મીકરણ), કમ્પ્યુટર, રિમોટ સેંસિંગ વગેરેમાં થયેલો વિકાસ અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનને આભારી છે. અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી માનવકલ્યાણ માટે ઘણું બધું થયું છે. પેસમેકરનું ઉદાહરણ લઇએ તો અંતરિક્ષયાત્રા દરમિયાન અવકાશયાત્રીઓનું સ્વાસ્થ્ય મોનિટર દ્વારા કરવામાં આવતું હતું, પરંતુ આજે એ જ પેસમેકર મોટે ભાગે હૃદયના રોગીઓ માટે જીવનરક્ષક બની ગયું છે. ‘કેટ’ (કમ્પ્યુટર એડેડ ટોમોગ્રાફી), એમ.આર.આઇ. (મેગ્નેટિક રેઝોનેન્સ ઇમેજિંગ) વગેરે સાધનોનો વિકાસ હકીકતમાં અંતરિક્ષયાત્રા દરમિયાન ચંદ્રની સપાટીના વિસ્તૃત ચિત્રો લેવા માટે થતો હતો.
ફિટનેસ માટે ઉપયોગઃ ૧૯૯૮માં અંતરિક્ષમાં બની રહેલા આંતરરાષ્ટ્રીય અંતરિક્ષ સ્ટેશન ‘આલ્ફા’ માટે પણ અનેક ટેક્નિક વિકસિત થઇ હતી, તેનો ઉપયોગ પૃથ્વી પર સફળતાથી થઇ રહ્યો છે. ‘આલ્ફા’ માટે કસરતનું એક સાધન ‘સ્પાઇરાફ્્લેક્સ’ વિકસાવાયું હતું તેના દ્વારા અંતરિક્ષયાત્રી સૂક્ષ્મ ગુરુત્વથી પોતાની માંસપેશીનું રક્ષણ કરે છે. આજે આ ટેક્નિકનો ઉપયોગ હેલ્થ ક્લબમાં ફિટનેસ માટે થાય છે. ‘આલ્ફા’ સ્ટેશનના બહારના ભાગમાં કામ કરનારા અંતરિક્ષયાત્રીઓને ઇમરજન્સીમાં બચાવીને તેમને તરત જ ‘આલ્ફા’ સ્ટેશનની અંદર લઇ જાય છે, તે માટે અનેક પ્રકારના રોબોટિક હાથનો વિકાસ કરવામાં આવ્યો હતો. જીવન સહાયક સાધનો, મનોરંજનના ક્ષેત્રમાં અને હવામાન શાસ્ત્રમાં તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ‘આલ્ફા’ સ્ટેશન માટે વિશિષ્ટ પ્રકારનું ઓવન વિકસિત કરવામાં આવ્યું છે, તેનાથી ભોજન પર સીધી ગરમ હવા ફેંકાય છે. તેથી ભોજન જલદી ગરમ થાય છે. હવે તેનો ઉપયોગ વ્યવહારમાં કરવામાં આવે છે.
કેટ સ્કેનરઃ આજે આ સ્કેનરનો ઉપયોગ હોસ્પિટલની શાન ગણાય છે. કેટ સ્કેનરનો ઉપયોગ ઉદ્યોગોમાં પણ કરવામાં આવે છે. તેનો ઉપયોગ વાયુયાનના ભાગો અને ઢાંચા માટે થાય છે. ‘કૂલ સૂટ’નો ઉપયોગ અપોલો અંતરિક્ષયાનના યાત્રીઓને ચંદ્રની સપાટી પર ચાલવા માટે થયો હતો. આ ‘કૂલ સૂટ’ હવે ડ્રાઇવરો કે જે રેસિંગ કાર ચલાવે છે તે પરમાણુ રિએક્ટરના ટેકિનશિયનો, સબમરીન બનાવતા કારીગરો, કંજેનિટલ ડિસઓર્ડરથી પીડાતાં બાળકો માટે થાય છે. ડાયાલિસિસ મશીનનો વિકાસ ખરેખર તો અંતરિક્ષયાનના ત્યાજ્ય પદાર્થોને હટાવવા માટે થતો હતો.
કોર્ડલેસ સાધનોનો ઉપયોગ અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનને કારણે શક્ય બન્યો છે. કોર્ડલેસ ડ્રિલિંગ મશીનનો ઉપયોગ ચંદ્રની સપાટી પરના પથ્થરોને કાપીને પરીક્ષણ માટે પૃથ્વી પર લાવવા થયો હતો. આજના ખેલાડીના શૂઝની ડિઝાઇન, મૂર્તિ, ‘અપોલો’ અંતરિક્ષયાનમાં પાણીના બેક્ટેરિયા વાઇરસ અને અલ્ગેઇ (ફુગ)ને મારવા માટે થતો હતો. પાણીની ખેંચ હોય તેવા પ્રદેશમાં આ પ્રણાલીનો જ ઉપયોગ થાય છે. આ પાણીને શુદ્ધ કરવાનું યંત્ર પાણીમાં લેડ (સીસા)નું પ્રમાણ પણ ઘટાડે છે.
એન્ટિબોડી દવાઓનું નિર્માણઃ સ્પેસ શટલના ઉષ્ણતામાન બચાવ યંત્રમાં વપરાતા પદાર્થનો ઉપયોગ આજે ‘નેસ્કર’ રેસિંગ કારના એંજિનના ઊંચા ઉષ્ણતામાનથી બચવા માટે થાય છે. અંતરિક્ષયાત્રી જ્યારે પૃથ્વી પર પાછા ફરે છે ત્યારે તેમના શરીરનું સમતોલન જાળવવા માટે તથા માથામાં માર વાગ્યો હોય તેવા રોગીઓના સ્નાયુતંત્રમાં ગરબડ થવાથી પીડાતા દર્દીની સારવાર માટે થાય છે. ‘બાયોરીએક્ટર’ નામના એક સાધનનો વિકાસ અંતરિક્ષ ઉપગ્રહમાં ચિકિત્સા સંશોધન માટે થતો હતો. તેમાંથી પેદા થતી અનેક પેદાશોમાંથી એન્ટિબોડી દવાઓ બને છે.
‘નાસા’ દ્વારા વિકસિત ટેક્નિકથી લોહીનું વિશ્લેષણ ફક્ત ૩૦ સેકંડમાં કરવામાં આવે છે, તે માટે અગાઉ ર૦ મિનિટ લાગતી હતી. સ્પેસ શટલ માટે વિકસાવેલું ગેસ-લીક સૂચક યંત્ર આજે અમેરિકાની ફોર્ડ મોટર કંપની નેચરલ ગેસ આધારિત કારના નિર્માણ માટે કરી રહી છે. સ્પેસ શટલ દ્વારા, જંગલમાં લાગેલી આગની ભાળ મેળવવા માટે એક વિશિષ્ટ પ્રકારના ઇન્ફ્રારેડ કેમેરાનો ઉપયોગ ૧૯૯૬માં કેલિફોર્નિયાની આગની ભાળ મેળવવા માટે થયો હતો. આ આગથી ત્યાંના એક કસબા મૈલીબૂનો સર્વનાશ થયો હતો.
આ પ્રકારે અનેક ક્ષેત્રમાં અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે થાય છે. વધુ ક્ષેત્રોની વિગત હવે પછી જોઇશું. (ક્રમશઃ)
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=62027
સ્પેસ શટલના ટર્બો પંપની ટેક્નિકથી હૃદયરોગીઓ માટે વિકસાવાયો હાર્ટ પંપ
------------------------------------------------------------------------------------
અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી બદલાયેલા આપણા જીવનની વાતને આગળ વધારીએ. અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી ઘણાં ક્ષેત્રોમાં ફેરફાર થયા છે અને ઉપકારક જણાયા છે.
વિસ્ફોટકોનો નાશ કરવા માટે ઉપયોગઃ સ્પેસ શટલ બહારના ભાગે લગાડેલી ઔષ્ણિક શિલ્ડ સુરક્ષિત સોલ્ડરિંગ બેઝ આપે છે. તે ૧૪૦૦ અંશ ફેહરનહીટ જેટલી ગરમી સહન કરી શકે છે. સ્પેસ શટલને અંતરિક્ષમાં મોકલવા માટે વપરાતા રોકેટ હવે જમીનની અંદર ઢબૂરાયેલા વિસ્ફોટકોનો નાશ કરવા માટે વપરાય છે. સ્પેસ શટલના અભિયાન વખતે જે ટેક્નિકથી અંતરિક્ષમાં છોડ ઉગાડાય છે તે ટેક્નિક બાળકોના મગજની ગાંઠના ઇલાજ માટે વપરાય છે. તબીબો કેમોથેરપી માટે પ્રકાશ ઉત્સર્જક ડાયોડનો ઉપયોગ કરે છે તેના વડે કેન્સરવાળી ગાંઠથી છુટકારો મેળવી શકાય છે.
ભવિષ્યમાં નફાકારક ધંધોઃ અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનના સંશોધકોએ ૧૯૩૦માં અનુમાન કર્યું હતું કે વીસમી સદીના અંત સુધીમાં મનુષ્ય કામ કરતા હોય તેવી ફેક્ટરી અંતરિક્ષમાં ખોલી શકાશે, પરંતુ અંતરિક્ષની યાત્રા માટે ટ્રાન્સપોર્ટેશન સરળ અને સસ્તું ન હોવાથી આવું શક્ય બન્યું નથી. આજે આંતરરાષ્ટ્રીય અંતરિક્ષ સ્ટેશન ‘આલ્ફા’ સાથે ધંધાદારી એકમો જોડાવા માટે પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે. અંતરિક્ષ ઉપગ્રહોનું ઇંધણ ખતમ થાય છે ત્યારે તે નિષિ્ક્રય બને છે. જો નિષિ્ક્રય ઉપગ્રહોને વધુ ઇંધણ પહોંચાડવા માટે સસ્તો માર્ગ મળી શકે અને ઉપગ્રહોનું સમારકામ અંતરિક્ષમાં જ થઇ શકે તો ભવિષ્યમાં ઘણો નફાકારક ધંધો મળી શકે એમ છે. ર૦૦૦માં ઉપગ્રહની કુલ કમાણી ૮૬.૮ અરબ ડોલર હતી તેમાંથી ઉપગ્રહ સેવા ૪૯.૮ અરબ ડોલર અને ડી.ટી.એચ. ટેલિવિઝન સેવાઓના ૪૨ અરબ ડોલર હતા.
રોગ અને ગુનાખોરીની સમસ્યા ઉકેલવામાંઃ સ્પેસ શટલના ટ્રેકિંગ માટે અપાતી સૂચનાનો ઉપયોગ ગાડીઓના ટ્રેકિંગ માટે થાય છે. સ્પેસ શટલ છોડતી વખતના વિડિયો ક્લિપિંગ્સનો ઝીણવટથી અભ્યાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આજે તેનો ઉપયોગ ગુનાખોરીની સમસ્યા ઉકેલવામાં થઇ રહ્યો છે. સ્પેસ શટરના ટર્બો પંપની ટેક્નિકથી હૃદયના રોગીઓ માટે હાર્ટ પંપ વિક્સાવવામાં આવ્યો છે. આ પંપ છ મહિના સુધી હૃદયના વિકલ્પ તરીકે કામ આપે છે. આ હાર્ટ પંપની લંબાઇ બે ઇંચ, વ્યાસ એક ઇંચ અને વજન ચાર ઔંસથી પણ ઓછું હોય છે. તેથી તેને બાળકની છાતીમાં પણ ફિટ કરી શકાય છે. અમેરિકા અને યુરોપમાં ‘હાર્ટ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ’ માટે રાહ જોનારા હજારો દર્દીઓને આવા પંપ લગાડવામાં આવ્યા છે. પૃથ્વીથી ૩૬૦૦૦ કિ.મી. દૂર સ્થિત ત્રણ ઉપગ્રહ સંપૂર્ણ પૃથ્વીમાં સંચાર વ્યવસ્થા કરી શકે છે. આધુનિક યુગમાં ઉપગ્રહ સંચાર સેવા, પૃથ્વી પરના દરેક ઉદ્યોગમાં વધુ નફાકારક ધંધો મળી શકે એમ છે. રશિયા, અમેરિકાના ઉપગ્રહો ગ્લોનાસ અને જી.પી.એસ. દ્વારા તેના ગ્રાહકોને સિગ્નલ દ્વારા તેમની સ્થિતિની જાણ કરે છે. આજે જી.પી.એસ. સિસ્ટમ ૧૦૦ ડોલરમાં મળે છે. જી.પી.એસ.નો ધંધો વાર્ષિક ૧૨ અરબ ડોલરનો છે. રિમોટ સેન્સિંગને સૌથી મોટા ઉદ્યોગમાં બીજું સ્થાન આપવામાં આવે છે. આ ટેક્નિકથી પૃથ્વીની ભૂગર્ભ સંપત્તિ-તેલ, પાણી, ખનિજ, પાકની સ્થિતિ વગેરેની ભાળ મેળવી શકાય છે. હવે સુદૂર સંવેદન ટેક્નિકનો ધંધો વિકસ્યો છે.
સૌર ઊર્જા ઉપગ્રહઃ અંતરિક્ષની ત્રણ પરિયોજના પર મનુષ્ય યુદ્ધના ધોરણે કામ કરી રહ્યો છે. એસ.પી.એસ. તરીકે ઓળખાતો સૌર ઊર્જા ઉપગ્રહ પૃથ્વીની ઊંચી કક્ષામાં સ્થાપિત કરવાથી, સૌર ઊર્જાનું રૂપાંતર માઇક્રોવેવ ઊર્જામાં થાય છે. આ માઇક્રોવેવ ઊર્જાને વિદ્યુત ઊર્જામાં પરિવર્તિત કરવામાં આવશે. જે દિવસે આ શક્ય બનશે તે દિવસથી પૃથ્વી પર વીજળીની કટોકટી સમાપ્ત થશે.
ધરતીકંપની આગાહીઃ ધરતીકંપની આગાહી કરવામાં હજુ સુધી મનુષ્યને સફળતા મળી નથી, પરંતુ માનવો આ હારનો સ્વીકાર પણ કર્યો નથી, અને આગાહી કરવા માટે સતત પ્રયત્નશીલ છે. એ સાબિત થયું છે કે વિશાળ ધરતીકંપ પૃથ્વીના ચુંબકીય ક્ષેત્રમાં નીચી આવૃત્તિમાં પરિવર્તન કરે છે. ભવિષ્યમાં ઉપગ્રહો દ્વારા આ આવૃતિઓનો ઝીણવટપૂર્વક અભ્યાસ કરીને તથા ગ્લોબલ પોઝિશનિંગનો ઉપયોગ કરીને ધરતીકંપની આગાહી કરવાનું શક્ય બનશે. અમેરિકા અને ફ્રાન્સ તરફથી અવકાશમાં ડીમીટર ઉપગ્રહ છોડવામાં આવ્યા છે. તેનાથી આ દિશામાં મહત્ત્વનું પ્રદાન કરી રહ્યા છે. સિન્થેટિક અપર્ચર રડાર ટેક્નિક પણ ધરતીકંપની આગાહી માટે મહત્ત્વનો ભાગ ભજવવાની છે. સ્પેસ એલિવેટર અંતરિક્ષ પરિવહન યોજના પર પણ ઘણી ઝડપથી કામગીરી થઇ રહી છે. અત્યારે સ્પેસ શટલ પરિવહનનો ખર્ચ દર કિલોગ્રામે આઠ હજાર ડોલર જેટલો છે. સ્પેસ એલિવેટર અંતરિક્ષ પરિવહન યોજનાથી આ ખર્ચ ઘટીને દર કિલોગ્રામે ૧૦૦ ડોલર થવાની આશા છે. અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી હજુ ઘણાં ક્ષેત્રોમાં પરિવર્તન આવવાનું છે. દિન-પ્રતિદિન ટેક્નોલોજીને કારણે ઉપકરણોમાં ફેરફાર થતા રહે છે. કમ્પ્યુટર ટેક્નોલોજીમાં પણ સમયાંતરે નવા નવા ફેરફાર જોવા મળે છે.
અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીના પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ ઉપયોગે આપણી જીવનશૈલી બદલી નાખી છે
આજથી પ૦ વર્ષ પહેલાંના જીવન વિશે વિચાર કરીએ તો જણાશે કે આજે આપણા જીવનમાં કેટલા બધા ફેરફાર થયા છે. ખેડૂત માત્ર તારા અને નક્ષત્ર પર આધાર રાખીને વરસાદની આગાહી કરતો હતો, તેને હવે હવામાનખાતા તરફથી ચિત્રો સાથે માહિતી મળે છે. પૃથ્વીના કયા ભાગમાં વાવાઝોડું, વંટોળિયો કે અનાવૃષ્ટિ થશે તેની આગોતરી જાણ થઇ શકે છે, અંતરિક્ષ નેવિગેશન ટેક્નોલોજીથી વાયુયાન અને સબમરીનની સુરક્ષામાં અનેક ગણો વધારો થયો છે. ગ્લોબલ પોઝિશનિંગ સેટેલાઇટ્સ (સ્થિતિ નિર્ધારણ ઉપગ્રહો-જીપીએસ)ની મદદથી સબમરીન બરફના પહાડ સાથે કે ખતરનાક સમુદ્રકિનારા સાથે ટકરાયા વિના મુસાફરી કરે છે.
વિકાસનું મુખ્ય કારણઃ અંતરિક્ષના ઉપયોગમાં વધુ સગવડ ત્યારે થશે જ્યારે વૈજ્ઞાનિકો અંતરિક્ષના વિશિષ્ટ ગુણો જેવા કે વિકિરણોની વિભિન્ન અસરો અને પ્રક્રિયાઓ, સૂક્ષ્મ ગુરુત્વ, શૂન્યાવકાશ વિશે વધુ સંશોધન કરશે. રોબોટિક્સ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, ઔષધિ વિજ્ઞાન, મિનિએચરાઇઝેશન (સૂક્ષ્મીકરણ), કમ્પ્યુટર, રિમોટ સેંસિંગ વગેરેમાં થયેલો વિકાસ અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનને આભારી છે. અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી માનવકલ્યાણ માટે ઘણું બધું થયું છે. પેસમેકરનું ઉદાહરણ લઇએ તો અંતરિક્ષયાત્રા દરમિયાન અવકાશયાત્રીઓનું સ્વાસ્થ્ય મોનિટર દ્વારા કરવામાં આવતું હતું, પરંતુ આજે એ જ પેસમેકર મોટે ભાગે હૃદયના રોગીઓ માટે જીવનરક્ષક બની ગયું છે. ‘કેટ’ (કમ્પ્યુટર એડેડ ટોમોગ્રાફી), એમ.આર.આઇ. (મેગ્નેટિક રેઝોનેન્સ ઇમેજિંગ) વગેરે સાધનોનો વિકાસ હકીકતમાં અંતરિક્ષયાત્રા દરમિયાન ચંદ્રની સપાટીના વિસ્તૃત ચિત્રો લેવા માટે થતો હતો.
ફિટનેસ માટે ઉપયોગઃ ૧૯૯૮માં અંતરિક્ષમાં બની રહેલા આંતરરાષ્ટ્રીય અંતરિક્ષ સ્ટેશન ‘આલ્ફા’ માટે પણ અનેક ટેક્નિક વિકસિત થઇ હતી, તેનો ઉપયોગ પૃથ્વી પર સફળતાથી થઇ રહ્યો છે. ‘આલ્ફા’ માટે કસરતનું એક સાધન ‘સ્પાઇરાફ્્લેક્સ’ વિકસાવાયું હતું તેના દ્વારા અંતરિક્ષયાત્રી સૂક્ષ્મ ગુરુત્વથી પોતાની માંસપેશીનું રક્ષણ કરે છે. આજે આ ટેક્નિકનો ઉપયોગ હેલ્થ ક્લબમાં ફિટનેસ માટે થાય છે. ‘આલ્ફા’ સ્ટેશનના બહારના ભાગમાં કામ કરનારા અંતરિક્ષયાત્રીઓને ઇમરજન્સીમાં બચાવીને તેમને તરત જ ‘આલ્ફા’ સ્ટેશનની અંદર લઇ જાય છે, તે માટે અનેક પ્રકારના રોબોટિક હાથનો વિકાસ કરવામાં આવ્યો હતો. જીવન સહાયક સાધનો, મનોરંજનના ક્ષેત્રમાં અને હવામાન શાસ્ત્રમાં તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ‘આલ્ફા’ સ્ટેશન માટે વિશિષ્ટ પ્રકારનું ઓવન વિકસિત કરવામાં આવ્યું છે, તેનાથી ભોજન પર સીધી ગરમ હવા ફેંકાય છે. તેથી ભોજન જલદી ગરમ થાય છે. હવે તેનો ઉપયોગ વ્યવહારમાં કરવામાં આવે છે.
કેટ સ્કેનરઃ આજે આ સ્કેનરનો ઉપયોગ હોસ્પિટલની શાન ગણાય છે. કેટ સ્કેનરનો ઉપયોગ ઉદ્યોગોમાં પણ કરવામાં આવે છે. તેનો ઉપયોગ વાયુયાનના ભાગો અને ઢાંચા માટે થાય છે. ‘કૂલ સૂટ’નો ઉપયોગ અપોલો અંતરિક્ષયાનના યાત્રીઓને ચંદ્રની સપાટી પર ચાલવા માટે થયો હતો. આ ‘કૂલ સૂટ’ હવે ડ્રાઇવરો કે જે રેસિંગ કાર ચલાવે છે તે પરમાણુ રિએક્ટરના ટેકિનશિયનો, સબમરીન બનાવતા કારીગરો, કંજેનિટલ ડિસઓર્ડરથી પીડાતાં બાળકો માટે થાય છે. ડાયાલિસિસ મશીનનો વિકાસ ખરેખર તો અંતરિક્ષયાનના ત્યાજ્ય પદાર્થોને હટાવવા માટે થતો હતો.
કોર્ડલેસ સાધનોનો ઉપયોગ અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનને કારણે શક્ય બન્યો છે. કોર્ડલેસ ડ્રિલિંગ મશીનનો ઉપયોગ ચંદ્રની સપાટી પરના પથ્થરોને કાપીને પરીક્ષણ માટે પૃથ્વી પર લાવવા થયો હતો. આજના ખેલાડીના શૂઝની ડિઝાઇન, મૂર્તિ, ‘અપોલો’ અંતરિક્ષયાનમાં પાણીના બેક્ટેરિયા વાઇરસ અને અલ્ગેઇ (ફુગ)ને મારવા માટે થતો હતો. પાણીની ખેંચ હોય તેવા પ્રદેશમાં આ પ્રણાલીનો જ ઉપયોગ થાય છે. આ પાણીને શુદ્ધ કરવાનું યંત્ર પાણીમાં લેડ (સીસા)નું પ્રમાણ પણ ઘટાડે છે.
એન્ટિબોડી દવાઓનું નિર્માણઃ સ્પેસ શટલના ઉષ્ણતામાન બચાવ યંત્રમાં વપરાતા પદાર્થનો ઉપયોગ આજે ‘નેસ્કર’ રેસિંગ કારના એંજિનના ઊંચા ઉષ્ણતામાનથી બચવા માટે થાય છે. અંતરિક્ષયાત્રી જ્યારે પૃથ્વી પર પાછા ફરે છે ત્યારે તેમના શરીરનું સમતોલન જાળવવા માટે તથા માથામાં માર વાગ્યો હોય તેવા રોગીઓના સ્નાયુતંત્રમાં ગરબડ થવાથી પીડાતા દર્દીની સારવાર માટે થાય છે. ‘બાયોરીએક્ટર’ નામના એક સાધનનો વિકાસ અંતરિક્ષ ઉપગ્રહમાં ચિકિત્સા સંશોધન માટે થતો હતો. તેમાંથી પેદા થતી અનેક પેદાશોમાંથી એન્ટિબોડી દવાઓ બને છે.
‘નાસા’ દ્વારા વિકસિત ટેક્નિકથી લોહીનું વિશ્લેષણ ફક્ત ૩૦ સેકંડમાં કરવામાં આવે છે, તે માટે અગાઉ ર૦ મિનિટ લાગતી હતી. સ્પેસ શટલ માટે વિકસાવેલું ગેસ-લીક સૂચક યંત્ર આજે અમેરિકાની ફોર્ડ મોટર કંપની નેચરલ ગેસ આધારિત કારના નિર્માણ માટે કરી રહી છે. સ્પેસ શટલ દ્વારા, જંગલમાં લાગેલી આગની ભાળ મેળવવા માટે એક વિશિષ્ટ પ્રકારના ઇન્ફ્રારેડ કેમેરાનો ઉપયોગ ૧૯૯૬માં કેલિફોર્નિયાની આગની ભાળ મેળવવા માટે થયો હતો. આ આગથી ત્યાંના એક કસબા મૈલીબૂનો સર્વનાશ થયો હતો.
આ પ્રકારે અનેક ક્ષેત્રમાં અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે થાય છે. વધુ ક્ષેત્રોની વિગત હવે પછી જોઇશું. (ક્રમશઃ)
http://www.bombaysamachar.com/frmStoryShow.aspx?sNo=62027
સ્પેસ શટલના ટર્બો પંપની ટેક્નિકથી હૃદયરોગીઓ માટે વિકસાવાયો હાર્ટ પંપ
------------------------------------------------------------------------------------
અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી બદલાયેલા આપણા જીવનની વાતને આગળ વધારીએ. અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી ઘણાં ક્ષેત્રોમાં ફેરફાર થયા છે અને ઉપકારક જણાયા છે.
વિસ્ફોટકોનો નાશ કરવા માટે ઉપયોગઃ સ્પેસ શટલ બહારના ભાગે લગાડેલી ઔષ્ણિક શિલ્ડ સુરક્ષિત સોલ્ડરિંગ બેઝ આપે છે. તે ૧૪૦૦ અંશ ફેહરનહીટ જેટલી ગરમી સહન કરી શકે છે. સ્પેસ શટલને અંતરિક્ષમાં મોકલવા માટે વપરાતા રોકેટ હવે જમીનની અંદર ઢબૂરાયેલા વિસ્ફોટકોનો નાશ કરવા માટે વપરાય છે. સ્પેસ શટલના અભિયાન વખતે જે ટેક્નિકથી અંતરિક્ષમાં છોડ ઉગાડાય છે તે ટેક્નિક બાળકોના મગજની ગાંઠના ઇલાજ માટે વપરાય છે. તબીબો કેમોથેરપી માટે પ્રકાશ ઉત્સર્જક ડાયોડનો ઉપયોગ કરે છે તેના વડે કેન્સરવાળી ગાંઠથી છુટકારો મેળવી શકાય છે.
ભવિષ્યમાં નફાકારક ધંધોઃ અંતરિક્ષ વિજ્ઞાનના સંશોધકોએ ૧૯૩૦માં અનુમાન કર્યું હતું કે વીસમી સદીના અંત સુધીમાં મનુષ્ય કામ કરતા હોય તેવી ફેક્ટરી અંતરિક્ષમાં ખોલી શકાશે, પરંતુ અંતરિક્ષની યાત્રા માટે ટ્રાન્સપોર્ટેશન સરળ અને સસ્તું ન હોવાથી આવું શક્ય બન્યું નથી. આજે આંતરરાષ્ટ્રીય અંતરિક્ષ સ્ટેશન ‘આલ્ફા’ સાથે ધંધાદારી એકમો જોડાવા માટે પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે. અંતરિક્ષ ઉપગ્રહોનું ઇંધણ ખતમ થાય છે ત્યારે તે નિષિ્ક્રય બને છે. જો નિષિ્ક્રય ઉપગ્રહોને વધુ ઇંધણ પહોંચાડવા માટે સસ્તો માર્ગ મળી શકે અને ઉપગ્રહોનું સમારકામ અંતરિક્ષમાં જ થઇ શકે તો ભવિષ્યમાં ઘણો નફાકારક ધંધો મળી શકે એમ છે. ર૦૦૦માં ઉપગ્રહની કુલ કમાણી ૮૬.૮ અરબ ડોલર હતી તેમાંથી ઉપગ્રહ સેવા ૪૯.૮ અરબ ડોલર અને ડી.ટી.એચ. ટેલિવિઝન સેવાઓના ૪૨ અરબ ડોલર હતા.
રોગ અને ગુનાખોરીની સમસ્યા ઉકેલવામાંઃ સ્પેસ શટલના ટ્રેકિંગ માટે અપાતી સૂચનાનો ઉપયોગ ગાડીઓના ટ્રેકિંગ માટે થાય છે. સ્પેસ શટલ છોડતી વખતના વિડિયો ક્લિપિંગ્સનો ઝીણવટથી અભ્યાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આજે તેનો ઉપયોગ ગુનાખોરીની સમસ્યા ઉકેલવામાં થઇ રહ્યો છે. સ્પેસ શટરના ટર્બો પંપની ટેક્નિકથી હૃદયના રોગીઓ માટે હાર્ટ પંપ વિક્સાવવામાં આવ્યો છે. આ પંપ છ મહિના સુધી હૃદયના વિકલ્પ તરીકે કામ આપે છે. આ હાર્ટ પંપની લંબાઇ બે ઇંચ, વ્યાસ એક ઇંચ અને વજન ચાર ઔંસથી પણ ઓછું હોય છે. તેથી તેને બાળકની છાતીમાં પણ ફિટ કરી શકાય છે. અમેરિકા અને યુરોપમાં ‘હાર્ટ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ’ માટે રાહ જોનારા હજારો દર્દીઓને આવા પંપ લગાડવામાં આવ્યા છે. પૃથ્વીથી ૩૬૦૦૦ કિ.મી. દૂર સ્થિત ત્રણ ઉપગ્રહ સંપૂર્ણ પૃથ્વીમાં સંચાર વ્યવસ્થા કરી શકે છે. આધુનિક યુગમાં ઉપગ્રહ સંચાર સેવા, પૃથ્વી પરના દરેક ઉદ્યોગમાં વધુ નફાકારક ધંધો મળી શકે એમ છે. રશિયા, અમેરિકાના ઉપગ્રહો ગ્લોનાસ અને જી.પી.એસ. દ્વારા તેના ગ્રાહકોને સિગ્નલ દ્વારા તેમની સ્થિતિની જાણ કરે છે. આજે જી.પી.એસ. સિસ્ટમ ૧૦૦ ડોલરમાં મળે છે. જી.પી.એસ.નો ધંધો વાર્ષિક ૧૨ અરબ ડોલરનો છે. રિમોટ સેન્સિંગને સૌથી મોટા ઉદ્યોગમાં બીજું સ્થાન આપવામાં આવે છે. આ ટેક્નિકથી પૃથ્વીની ભૂગર્ભ સંપત્તિ-તેલ, પાણી, ખનિજ, પાકની સ્થિતિ વગેરેની ભાળ મેળવી શકાય છે. હવે સુદૂર સંવેદન ટેક્નિકનો ધંધો વિકસ્યો છે.
સૌર ઊર્જા ઉપગ્રહઃ અંતરિક્ષની ત્રણ પરિયોજના પર મનુષ્ય યુદ્ધના ધોરણે કામ કરી રહ્યો છે. એસ.પી.એસ. તરીકે ઓળખાતો સૌર ઊર્જા ઉપગ્રહ પૃથ્વીની ઊંચી કક્ષામાં સ્થાપિત કરવાથી, સૌર ઊર્જાનું રૂપાંતર માઇક્રોવેવ ઊર્જામાં થાય છે. આ માઇક્રોવેવ ઊર્જાને વિદ્યુત ઊર્જામાં પરિવર્તિત કરવામાં આવશે. જે દિવસે આ શક્ય બનશે તે દિવસથી પૃથ્વી પર વીજળીની કટોકટી સમાપ્ત થશે.
ધરતીકંપની આગાહીઃ ધરતીકંપની આગાહી કરવામાં હજુ સુધી મનુષ્યને સફળતા મળી નથી, પરંતુ માનવો આ હારનો સ્વીકાર પણ કર્યો નથી, અને આગાહી કરવા માટે સતત પ્રયત્નશીલ છે. એ સાબિત થયું છે કે વિશાળ ધરતીકંપ પૃથ્વીના ચુંબકીય ક્ષેત્રમાં નીચી આવૃત્તિમાં પરિવર્તન કરે છે. ભવિષ્યમાં ઉપગ્રહો દ્વારા આ આવૃતિઓનો ઝીણવટપૂર્વક અભ્યાસ કરીને તથા ગ્લોબલ પોઝિશનિંગનો ઉપયોગ કરીને ધરતીકંપની આગાહી કરવાનું શક્ય બનશે. અમેરિકા અને ફ્રાન્સ તરફથી અવકાશમાં ડીમીટર ઉપગ્રહ છોડવામાં આવ્યા છે. તેનાથી આ દિશામાં મહત્ત્વનું પ્રદાન કરી રહ્યા છે. સિન્થેટિક અપર્ચર રડાર ટેક્નિક પણ ધરતીકંપની આગાહી માટે મહત્ત્વનો ભાગ ભજવવાની છે. સ્પેસ એલિવેટર અંતરિક્ષ પરિવહન યોજના પર પણ ઘણી ઝડપથી કામગીરી થઇ રહી છે. અત્યારે સ્પેસ શટલ પરિવહનનો ખર્ચ દર કિલોગ્રામે આઠ હજાર ડોલર જેટલો છે. સ્પેસ એલિવેટર અંતરિક્ષ પરિવહન યોજનાથી આ ખર્ચ ઘટીને દર કિલોગ્રામે ૧૦૦ ડોલર થવાની આશા છે. અંતરિક્ષ ટેક્નોલોજીથી હજુ ઘણાં ક્ષેત્રોમાં પરિવર્તન આવવાનું છે. દિન-પ્રતિદિન ટેક્નોલોજીને કારણે ઉપકરણોમાં ફેરફાર થતા રહે છે. કમ્પ્યુટર ટેક્નોલોજીમાં પણ સમયાંતરે નવા નવા ફેરફાર જોવા મળે છે.
No comments:
Post a Comment